Zoektocht naar uitvinder van bitcoin eindigt in hoongelach

Er zijn van die onderwerpen waarop journalisten regelmatig hun tanden stuk bijten. Het achterhalen van de identiteit van de verdwenen uitvinder van Bitcoin is in dit genre een klassieker. Het is dan ook een verleidelijk verhaal: de bedenker van Bitcoin zwijgt sinds 12 december 2010.

Dat is de datum van de laatste onlinepost onder de naam Satoshi Nakamoto. In haar, zijn of hun wallet (digitale portemonnee) zit een schat van ongeveer 1 miljoen bitcoins. Die zijn sindsdien niet besteed of verplaatst en inmiddels tientallen miljarden euro’s waard.



Bij HBO Max verscheen op 8 oktober de documentaire Money Electric: The Bitcoin Mystery . Documentairemaker Cullen Hoback waagt daarin een nieuwe poging te achterhalen wie schuilgaat achter de naam Satoshi Nakamoto. De verwachtingen waren hooggespannen, vooral omdat met veel tromgeroffel was aangekondigd dat Hoback het mysterie eindelijk had ontrafeld.

Op Polymarket, een cryptoplatform waarop kan worden gespeculeerd op allerlei gebeurtenissen, werd flink op de verschillende circulerende namen ingezet. Spoiler alert : de filmmaker wordt aan het einde van zijn film recht in zijn gezicht uitgelachen door de man die hij in een Wie is de Mol -achtige scène aanwijst als de bitcoinuitvinder. En die neiging voelde ik ook.

Het grootste deel van de documentaire bestaat niet uit speurwerk, maar uit uitleg en herhaling. Chronologisch vat Hoback de periode samen van de eerste bitcointransactie op 12 januari 2009 tot nu. Hij stelt zichzelf ook voor, als een filmmaker met zorgen over onlinesurveillance.

Vanuit die invalshoek heeft hij belangstelling voor bitcoin als digitaal alternatief voor (anoniem) contant geld. Hij besteedt aandacht aan de mythevorming rond Satoshi en theorieën over de verdwijning. Want waarom is degene die zich online Satoshi Nakamoto noemde verdwenen (of is hij dood?).

De meest gangbare theorie is dat het een bewuste keuze is, die nauw samenhangt met wat bitcoin wil zijn. Namelijk een valuta zonder ‘baas’, die draait op een decentraal netwerk van servers die software runnen waarmee bitcointransacties worden gecontroleerd. Door te verdwijnen heeft de bedenker bij voorbaat allerlei mogelijke ruis weggenomen.

Het is bijvoorbeeld onmogelijk geworden om via de bedenker invloed uit te oefenen op het achterliggende protocol. Er zijn geen beelden van Satoshi Nakamoto speculerend achter een scherm, brullend op het podium van een bitcoin-conferentie of pronkend met een nieuwe Lamborghini. In plaats daarvan is er wel allerlei ruimte gekomen voor een haast religieuze cultus rondom de figuur die deze computercode schreef.

Een code waaraan volgens zogenoemde ‘bitcoin-maximalisten’ absoluut niet getornd mag worden. De documentaire doet, met een knipoog, mee aan de cultus. De zes hoofdstukken in de film worden ‘boeken’ genoemd.

De docu eindigt met „Boek zes: de onthulling”. Het ontbreken van een gezicht bij een theoretisch en technisch uitdagend onderwerp als bitcoin, maakt het een stuk moeilijker er een aantrekkelijke documentaire over te maken. Onvermijdelijk leunt het beeld daardoor op tal van kunstgrepen.

Van een ronddraaiend gouden borstbeeld van een gezichtsloos mens in een hoodie (de traditionele programmeursdracht) tot een overdaad aan achter elkaar gemonteerde memes, die wel leuk de kleurrijke en creatieve kant van de subcultuur laten zien. De verteller zit zelf vrij diep in het konijnenhol. Hij maakt denkstappen die voor hem logisch zijn, maar voor een buitenstaander moeilijk zijn te volgen.

Zo geeft hij veel ruimte aan theorieën over Amerikaanse autoriteiten die het bitcoinproject zouden hebben willen ondermijnen, uit angst dat een succesvolle bitcoin de almacht van de dollar aantast. En al doende maakt hij mensen belangrijk die dat in de echte wereld totaal niet zijn, zoals de prins van (republiek) Servië. In zijn zoektocht naar de bedenker van bitcoin introduceert Hoback eerst een groep mannen die verifieerbaar (want nog terug te lezen) onlinecontact hebben gehad met Satoshi.

Softwareontwikkelaars die zich het meest orthodox hebben opgesteld in discussies over aanpassingen aan het bitcoinontwerp. Zij zijn in de documentaire de grootste kanshebbers om uiteindelijk te worden aangewezen als Satoshi. Ze wilden alleen niet allemaal meewerken.

Automatisch leunt de film daardoor sterk op twee protagonisten die bereid waren zich op allerlei plekken te laten filmen en interviewen. Dat zijn de Britse onderzoeker, programmeur en ondernemer Adam Back en de jongere Peter Todd. Todd is een Canadese autodidact die ervan houdt zijn publiek een beetje te pesten.

Hij mengde zich als tiener al in onlinediscussies over cryptografie en leek in gesprekken op het Bitcointalk-forum soms de gedachtestroom van Satoshi af te maken. Hoewel ze zeker van belang zijn in een verhaal over de ontwikkeling van de blockchain en de munt, overtuigt de hoofdrol die ze krijgen niet. Uit alle ironie, suggestie en gegiechel in de gesprekken blijkt dat ze dat zelf ook niet vinden.

Peter Todd is bijvoorbeeld best bereid vol overduidelijke spot een aantal keer te herhalen dat hij Satoshi is. Dat Todd ook amateur-speleoloog is, is een bonus voor een filmmaker die ontwikkelingen in de virtuele wereld probeert te laten zien. Hoback interviewt hem onder meer terwijl hij een grot inspecteert.

De scène waarin hij Back en Todd confronteert met zijn conclusies is opgenomen op het terrein van een verlaten Tsjechische staalfabriek. De symboliek ligt er dik bovenop: zie hier de roestende resten van de oude economie. Todd moet lachen als Hoback hem ‘confronteert’ met zijn overtuiging dat Todd de man achter de alias Satoshi is.

Weer zo’n voorbeeld van een journalist die er weinig van snapt, zegt hij. Waar draait het volgens Todd dan wel om? „Om van bitcoin dé mondiale munt te maken, terwijl mensen zoals jij worden afgeleid door onzin.” De documentaire lost het mysterie niet op.

En dat fragment is gelijk de meme geworden..