Zijn de rechters het laatste bastion van verzet tegen Donald Trump? ‘Het draaiboek van een autoritair regime’

Door twee belangrijke beslissingen lijken rechters een belangrijke as van verzet te worden tegen Amerikaans president Donald Trump. Het is echter nog maar zeer de vraag of ze zijn plannen echt kunnen dwarsbomen. ‘We hebben dit eerder in Polen en in Hongarije gezien.

’ Drie biljoen dollar (2,8 biljoen euro). Ofwel een getal met twaalf nullen: zoveel geld aan subsidies en overheidsleningen wilde Donald Trump volgens The New York Times tegenhouden. Tot een rechter in Washington D.



C. daar dinsdagavond op de valreep een stokje voor stak. Toen ngo’s, die mogelijk het slachtoffer zouden worden van Trumps maatregel, een rechtszaak aanspanden, oordeelde rechter Loren AliKhan dat de subsidiestop onrechtmatig was.

Tot 3 februari staat er nu een ‘stop op de stop’: de Amerikaanse overheid moet het voorziene geld dus wél uitkeren. Trump besliste woensdagavond daarop de bevriezing van de overheidssteun in te trekken, meldde het financiële persbureau Bloomberg. Het is al de tweede keer in amper een week dat een rechter de Amerikaanse president terugfluit.

Bij zijn aantreden wilde Trump het recht afschaffen dat kinderen die in de VS geboren zijn automatisch het Amerikaanse burgerschap krijgen. Maar een – nota bene conservatieve – rechter oordeelde dat het compleet tegen de grondwet is om dat recht af te nemen. Nu Trump opnieuw president is, wil hij met een pletwals aan maatregelen tonen dat er een nieuwe wind waait in de VS.

Migranten zonder papieren gaan het vliegtuig op. De maatregel om de subsidies van ngo’s af te nemen, past ook in een operatie om alles wat de ‘woke-ideologie’ propageert, droog te leggen. De Amerikaanse president wil een overheid scheppen naar zijn ideologische evenbeeld.

Ook het plan om twee miljoen ambtenaren te ontslaan zit volgens experts in dat kader. “Amerikanen noemen dat ‘ flooding the zone ’”, zegt Amerika-kenner Kristiaan Versluys (UGent). “Trump neemt zoveel maatregelen in één keer dat zijn tegenstanders geen tijd hebben om te reageren.

Hij wil ze met al zijn decreten murw slaan.” Maar dat was dus buiten deze twee rechters gerekend. Zij tonen dat er nog steeds checks-and-balances zijn in het Amerikaanse systeem.

Als de president maatregelen neemt die onwettig zijn, dan kan een rechter ze nog steeds van tafel vegen. Nu Trump de meerderheid heeft in het Amerikaanse Congres, valt verzet tegen zijn plannen vooral uit die gerechtelijke hoek te verwachten. “Voor veel Amerikanen is dat allicht zeer frustrerend”, zegt jurist en Amerika-kenner Kenneth Manusama.

“Er is dus maar één rechter nodig om een decreet voor het hele land ongedaan te maken. Al schuiven deze zaken wel door naar een volgende rechter op de juridische ladder, tot ze bij het Hooggerechtshof komen.” En dáár is Trump dan weer sterk in het voordeel.

Het Hooggerechtshof helt ideologisch nu zwaar over naar zijn kant. De conservatieve rechters zijn er met zes, de progressieve slechts met drie. Als er zaken tot bij het Hooggerechtshof komen, mag Trump dus een gunstig oordeel verwachten.

Het is nog af te wachten of het hof Trump volgt in zaken die flagrant ongrondwettig zijn – zoals over het decreet om het geboorterecht op Amerikaans burgerschap af te nemen. “Maar voor Trump is het de moeite om het gewoon te proberen”, zegt Manusama. “Hij toont op deze manier aan zijn medestanders waar hij voor staat, ook als het Hooggerechtshof zijn decreet vernietigt.

” Een arrest van deze zomer laat volgens tegenstanders het ergste vermoeden. In Trump versus United States oordeelde het hof dat de president een zeer verregaande immuniteit heeft voor gerechtelijke vervolging. Hij zou volgens een progressieve opperrechter die tegenstemde zelfs de elitesoldaten van Seal Team 6 kunnen inschakelen om politieke tegenstanders te vermoorden.

Het arrest geeft Trump volgens tegenstanders de mogelijkheid om te doen wat hij wil met de Amerikaanse overheid. Ondertussen lijkt hij ook al begonnen aan een zuivering van het ministerie van Justitie. Meer dan een dozijn aanklagers met een lange staat van dienst kregen hun ontslag, omdat ze betrokken waren bij de gerechtelijke onderzoeken tegen Trump.

Volgens een medewerker heeft James McHenry, de huidige baas van het ministerie, hen de laan uitgestuurd “omdat hij niet geloofde dat hij ze kon vertrouwen om getrouw de agenda van de president uit te voeren, omdat ze een belangrijke rol hadden bij zijn rechtszaken”. Zo wordt de medewerker in Amerikaanse media geciteerd. De plannen die Trump nu uitrolt, botsen wel op weerstand vanuit de rechterlijke macht.

Maar die weerstand is kleiner dan in zijn eerste termijn. Toen sneuvelden beslissingen van Trumps regering vrij vaak in de rechtbank. Het verschil met die eerste termijn is dat Trumps medestanders zijn presidentschap volgens Versluys erg goed hebben voorbereid.

Trump distantieerde zich tijdens de kiescampagne van Project 2025, maar de visie die in die tekst zit vervat, komt nu ook terug in zijn daden. Daarin stond ook dat de Amerikaanse overheid liefst zo klein mogelijk moest zijn en liefst zo weinig mogelijk zou tegenstribbelen tegen de president. Nu het Hooggerechtshof en het Congres aan zijn kant staan, krijgt Trump een historische kans.

“Hij wil duidelijk de drie verschillende machten onder zijn controle plaatsen”, zegt Versluys. “Met nu ook het Amerikaanse gerecht. We hebben dit eerder in Polen en in Hongarije gezien.

Dit is het klassieke draaiboek voor de overgang naar een autoritair systeem.” Geselecteerd door de redactie Lees hier alle artikelen over dit thema.