Zevende faillissement in rampjaar plasticrecycling, maar sector is (nog) niet weg

Na zeven faillissementen in één sector, in één jaar, in één land rijst de vraag: bestaat er nog wel plastic recycling in Nederland? Wat in januari begon met het omvallen van Umincorp (120 medewerkers), bleek de start van een faillissementsgolf in een sector die juist de toekomst van plastic moest bepalen. Vorige week viel ook Blue Cycle uit Heerenveen om. De Friese fabriek stuurde vlak voor de feestdagen twintig werknemers naar huis.

Het bedrijf verwerkte sinds vorig jaar plastic afval tot pyrolyse-olie. Die olie zou door andere bedrijven vervolgens weer kunnen worden omgezet in nieuw plastic. Een heel ander proces dan het mechanisch versnipperen en omsmelten van oud plastic, wat de grote afvalverwerkingsbedrijven doen.



In die zin past het faillissement van Blue Cycle in een trend. Het waren meestal kleinere nichespelers, vaak meer innovatieve recyclers die dit jaar sneuvelden. Daarmee is de plasticrecyclingsector die uit vele tientallen bedrijven bestaat (met reuzen als Renewi en Morssinkhof) niet weg.

Maar ook de grote spelers voelen dat er minder vraag is naar gerecycled plastic. Machines staan uit, omzetten onder druk en de parkeerplaatsen van fabrieksterreinen vol met bigbags gerecycled plastic waar klanten voor ontbreken. De sector kijkt voor een antwoord naar PVV-staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat, maar hij is ook zoekende.

„Dat is het nadeel van voorloper zijn”, zegt Eric Witvoet, sinds deze zomer interim-directeur van Blue Cycle. „Je moet alles zelf uitvinden.” De Friese fabriek kampte met tegenvallers: machines waren duurder dan verwacht en deden niet wat ze moesten doen.

Investeringen bleven zich ophopen. Het werd de financiers te bont. Het proces van Blue Cycle heet chemische recycling, een tak van sport die in de kinderschoenen staat maar als veelbelovend wordt gezien.

Het is bijvoorbeeld nuttig voor het maken van gerecyclede voedselverpakkingen. Veel plastic afval mag niet worden omgesmolten naar nieuw plastic voor voedselverpakkingen, vanwege mogelijke vervuiling. Maar als plastic helemaal wordt teruggebracht naar olie, kan dat wel.

De opstartproblemen die komen kijken bij het bouwen van nieuwe fabrieken, veroorzaakten (mede) andere faillissementen, zoals bij het Eindhovense Ionica in oktober. Maar de sector wordt nog het meest geplaagd door het gebrek aan vraag naar gerecycled plastic. De plasticmarkt is bij uitstek een wereldmarkt.

Met name in Azië verrezen de afgelopen jaren megafabrieken waar nieuw plastic wordt gemaakt van aardolie. Op containerschepen komen deze plastics de haven van Rotterdam en Antwerpen binnen. Vervolgens ontstaat een oneerlijke concurrentiestrijd met gerecycled plastic van Europese bodem, waar de prijzen voor energie en arbeid veel hoger liggen, en de milieu-eisen strenger zijn.

Producenten van voedselverpakkingen, shampooflessen en andere plastics stapten vanwege het prijsverschil afgelopen jaren weer over op vervuilende nieuwe plastics. Maar met zeven faillissementen is de hele sector niet weg, verre van. „Plastic is een heel heterogene markt”, zegt Harold de Graaf, algemeen directeur van de Federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie (NRK).

„Het plastic uit de bril op mijn neus is heel anders dan van een fles Driehoek-zeep. Bij ons zijn zo’n dertig recyclers lid, bijna geen van hen kun je met elkaar vergelijken.” Het ene bedrijf recyclet folies, het andere harde plastics.

Het ene recyclet plastic in de auto-industrie, het ander werkt met huisafval. Veel bedrijven blijven overeind door winst uit andere activiteiten, zoals vuilnis ophalen, andere worden weer beschermd door een groot moederbedrijf. Maar duidelijk is: de recyclers van wie het eindproduct duurder is dan fossiel plastic, verkopen minder.

De plasticsector vindt dat de overheid moet bijsturen en kijkt daarvoor naar PVV-staatssecretaris Chris Jansen. In een commissiedebat vlak voor Kerst somde hij aan Kamerleden op waar zijn ministerie (IenW) aan werkt. Zoals de inkoopkracht van de overheid gebruiken voor het aankopen van meer circulaire producten, en het makkelijker maken om financiering te krijgen voor recyclers.

„Het is veel: ‘dit doen we al, dat doen we al’”, wierp Kamerlid Geert Gabriëls (PvdA-GroenLinks) namens de commissie tegen. „We hebben honderden e-mails gehad, meer dan ooit bezorgde recyclers gesproken. Wat ‘we’ doen is niet genoeg.

Na zo veel noodkreten kunnen we van links tot rechts zeggen dat er meer nodig is.” Jansen is het „eens” met Gabriëls, zei hij, maar „ook wij zijn nog aan het kijken hoe we hier op de juiste manier mee om kunnen gaan”. Interessant is dat een meerderheid in de Tweede Kamer een motie van Marieke Koekkoek (Volt) steunde, waarmee ze opriep een overbruggingsfinanciering in te stellen om plasticrecyclingbedrijven te ondersteunen.

Hoe zal de staatssecretaris in het nieuwe jaar met die motie omgaan? Er was door zijn kabinet geen geld vrijgemaakt om plasticrecyclers te ondersteunen. Tot nu toe zocht het kabinet het vooral in verplichtingen. Onder Rutte IV verscheen een concept-wetsvoorstel dat plasticverwerkers (zoals bedrijven die verpakkingen maken) verplichtte per 2027 nieuw plastic bij te mengen met gerecycled plastic.

De staatssecretaris zegt deze lijn voort te zetten, maar er is kritiek op dit huidige voorstel. Als (duurder, of bewerkelijker) gerecycled plastic verplicht is voor Nederlandse plasticverwerkers, halen de Unilevers van deze wereld hun verpakkingen voortaan uit het buitenland, vreest men. Een Europese bijmengverplichting zou voor een gelijker speelveld kunnen zorgen, en die is ook op komst.

Per 2030 gelden vergelijkbare regels op Europees niveau. Maar de vraag is dan weer: als het op dit tempo doorgaat, hoeveel recyclers staan dan nog overeind in 2030? Van de zeven bedrijven die dit jaar sneuvelden, krijgt er vooralsnog één een doorstart. Namelijk het Eindhovense Ioniqa, dat wel afscheid moest nemen van de helft van het personeel en een fabriek.

Blue Cycle uit Heerenveen hoopt ook nog op een doorstart. Curator Harry Poort heeft een lijstje van zeven tot acht gegadigden. Hij is optimistisch.

„Ik ga ervan uit dat als we met z’n allen een omslag willen maken naar groener, dit soort producten uiteindelijk nodig is. Olie is eindig, dat weten we. Alleen: per wanneer, dat weten we nog niet.

”.