Ze begonnen met friet, nu helpen Franky en Coen Oekraïners evacueren uit frontgebieden

In korte broeken en met kogelvrijvesten aan staan de Brabantse frietbakkers Franky van Hintum en Coen van Oosten voor een rood metalen hek. „Goedemiddag, wij zijn hier voor de evacuatie”, zegt Van Hintum, zo is op een Instagram -video te zien. Een roodharige dame en een blond tienermeisje hebben hun spullen klaarstaan.

Ze besloten het naderende geweld niet verder af te wachten. Voor Pokrovsk geldt een dringend evacuatiebevel, de Russische strijdkrachten zijn de Oost-Oekraïense stad op ongeveer tien kilometer genaderd. ‘Coen en Franky’ zijn een begrip in de Nederlandse hulpverlening aan Oekraïne.



Ze begonnen met een frietkraam aan de Poolse zijde van de Oekraïense grens, patat bakkend voor de mensen die hun land moesten ontvluchten. „Dat vonden we toen best spannend”, zegt van Hintum. Stapje voor stapje, gedurende verschillende reizen, kwamen ze steeds dichterbij de zwaarst getroffen regio’s van Oekraïne, tot ze zelfs de frituur opstookten in Avdiivka terwijl die stad belegerd werd en al half was verwoest.

Deze maand voerden ze zelf voor het eerst evacuaties uit. Met filmpjes van de reizen genereren ze aandacht voor de oorlog en zamelen ze donaties in om steeds meer oorlogsslachtoffers bij te staan. Begin dit jaar deelde Van Hintum een frikandel „of iets dergelijks” uit aan een vrouw en haar dochtertje in de buurt van de frontlinie in de stad Selydove.

Hij bleef achter met een rotgevoel, vertelt hij telefonisch. „Waarom wonen zij daar nog?”, dacht Van Hintum terwijl hij wegreed uit de stad die toen al regelmatig doelwit was van raketten, en inmiddels op het punt staat in handen van de Russische strijdkrachten te vallen. Van Hintum had het ze niet gevraagd.

Maar uit de vele gesprekken die hij met mensen rond de frietkraam voert, weet hij dat veel mensen in een extreem gevaarlijke omgeving blijven wonen omdat ze simpelweg geen andere plek hebben om naartoe te gaan. Zelfs als in hun dorp al burgerdoden zijn gevallen. „Dus toen dachten wij, als wij dat nou kunnen oplossen”.

Eind 2023 telde Oekraïne al 3,7 miljoen intern ontheemden, volgens cijfers van het UNHCR . Meer dan 4,3 miljoen Oekraïners ontvluchtten het land naar Europa. Nu Rusland dit jaar opnieuw terrein wint in Oost-Oekraïne, raken weer meer burgers op drift.

Afgelopen week werd het plaatsje Njoe-Jork na lange gevechten ingenomen. In de omgeving wordt kilometer na kilometer bezet. Waarschijnlijk hoopte Oekraïne dat de verrassingsaanval op de Russische grensregio Koersk de militaire druk zou verlichten, omdat Rusland zijn eigen grondgebied zou versterken met troepen uit de Donbas.

Deze week bleek dat Rusland juist extra kracht bijzette richting Pokrovsk. De bevolking van de stad werd opgeroepen versneld te evacueren. In die stad woonden op dat moment naar schatting nog zo’n 60.

000 mensen. Burgers die tot het laatste moment blijven zitten, zijn vaak ouderen en gezinnen met een gehandicapt familielid. Mensen voor wie de reis zelf al een opgave is.

„Als wij ze een mooie locatie kunnen laten zien, zijn mensen sneller geneigd om toch die stap te zetten,” zegt Van Hintum. In Dnipro huurden Van Hintum en Van Oosten een hotelletje, dat ze helemaal opknapten. Sinds enkele maanden is het „Holland Huis” geopend voor vluchtelingen.

Er is nu plek voor zo’n 45 personen en een slaapzaal voor noodgevallen met ongeveer 35 bedden. Er wordt nog gebouwd aan een tweede verdieping. Binnen zijn de muren sprankelend wit.

Evacuees hebben een kamer uitgerust met bedden die werden gedoneerd door hotelketen Van der Valk, en een eigen badkamer. Het is in Dnipro relatief rustig. Alleen de klok in de gang hangt aan de muur zonder glas.

Die werd onlangs door een schokgolf van de muur geworpen, nadat een Russische raket in de buurt bij een fabriek insloeg. In het Holland Huis wonen in de eerste plaats mensen uit de buurt van gevechtszones die tot het laatste moment hebben gewacht en echt geen alternatief hadden. Zo verblijft er een echtpaar waarvan de man twee keer gewond raakte voor het stel besloot te vertrekken.

En een echtpaar dat na de inslag van een Russische glijbom in de straat de resten van hun buren in een emmer bijeenraapte en begroef alvorens te vertrekken. De ontheemden krijgen dagelijks driemaal een maaltijd en een bedragje om benodigdheden mee te kopen. Het tienermeisje uit de video van Coen & Franky kijkt bedrukt bij het verlaten van haar huis in Pokrovsk, maar glimlacht opgelucht als ze haar nieuwe omgeving zit.

Het lijkt haar mee te vallen. Het idee is dat evacuees twee maanden in het Holland Huis kunnen blijven, en daarna op eigen gelegenheid naar een permanente woning doorgaan. Voor de meest hulpbehoevenden, gepensioneerden en gehandicapten kan dat lastig zijn.

Er zijn al zoveel intern ontheemden, veel van hen zijn aangewezen op particuliere hulporganisaties zoals Coen & Franky. Van Hintum werkt dan ook al aan een volgend project: hij zoekt permanente woningen in de regio Ivano-Frankivsk. Voor een budget van zo'n 15 euro per persoon per dag denkt hij dat te kunnen realiseren.

Franky & Coen is een stichting zonder winstoogmerk. De twee keren zichzelf naar eigen zeggen geen salaris uit. Wel ging er in tweënhalfjaar per persoon zo’n 6.

500 euro op aan onkosten. De friet die wordt uitgedeeld kopen ze van donaties, snacks worden gedoneerd. In de eerste periode na het uitbreken van de grootscheepse invasie haalde Franky & Coen de meeste donaties binnen, mede dankzij tv-optredens bij talkshows.

Inmiddels loopt het aantal donaties terug. De werving verloopt hoofdzakelijk via sociale media en de eigen nieuwsbrief. De stichting deponeert geen jaarverslagen, dus de uitgaven zijn voor NRC niet te verifiëren.

Oekraïners in het Holland Huis in Dnipro, spreken geroerd over de mannen. „Dit zijn mensen met zo'n groot hart, het is niet voor te stellen", zegt directeur Oleksandr Karmazin terwijl de tranen hem in de ogen springen. „Franky verdient, spaart en rijdt dan duizend kilometer om uit te delen en dat geeft hem plezier.

Ik ken rijke Oekraïners die minder doen.” Oleksandr vertrok zelf uit frontstad Kramatorsk. Van Hintum is er nuchter onder.

„Ik denk eigenlijk dat je ons kan vergelijken met een crimineel. Iemand die begint met een koekje pikken uit de koektrommel, daarna een rolletje drop van de Jamin. Iemand groeit er langzaam in”, zegt Van Hintum.

„Dat is dan de verkeerde kant op, maar het is wel vergelijkbaar, wij helpen steeds meer mensen.” Wars van opwinding zijn de heren niet: „ik verheug me toch het meeste op de spannendste dingen”, zegt Van Hintum. Maar spannender dan de evacuaties van afgelopen week „dat hoeft van mij niet”.

In de regio van Pokrovsk en Myrnohrad „hoorde je continu het inslaan van de mortieren”, zegt hij. „Weliswaar op honderden meters afstand, maar je weet ook dat het elk moment bij jou kan zijn.” Dat het leven in een oorlogsgebied plotseling voorbij kan zijn, ervoeren de mannen in de zomer van 2023.

Toen aten Van Hintum en Van Oosten in een pizzeria in Kramatorsk toen die doelwit werd van een Russische ballistische raket. Er vielen dertien doden en meer dan zestig mensen raakten gewond. Het tweetal zat twaalf meter van de inslag af, maar raakten slechts lichtgewond.

Het plafond dat grotendeels instortte, hield het boven hun hoofd. „Ik heb me laf gevoeld. Bij die aanslag in Kramatorsk hadden we terug naar binnen moeten gaan om mensen te helpen,” zegt Van Hintum.

„Dat hebben we niet gedaan. Omdat we dachten dat er nog een raket kon komen. Als we dat wel hadden gedaan was het heldhaftig geweest.

”.