What would Jesus do? Die vraag kan je hem tegenwoordig gewoon zelf stellen

Wist je dat AI-Jezus geen enkel probleem heeft met het homohuwelijk? Het toejuicht als trans mensen ervoor kiezen in transitie te gaan? En voorstander is van hogere belastingen voor grote bedrijven? Ruim tweeduizend jaar lang hebben christenen grote moeite gedaan om zichzelf te stutten met Jezus’ wijsheden. Idealiter hadden ze voorafgaand aan iedere levenskeuze antwoord op de vraag: What would Jesus do ? Gelovigen vonden antwoorden door in de Bijbel te bestuderen hoe Jezus verschillende situaties had aangepakt, door God tijdens het bidden om advies te vragen of door over hun dilemma’s in gesprek te gaan met het geestelijk leiderschap in hun omgeving. Zoekt en gij zult vinden.

Inmiddels is Jezus 24/7 beschikbaar voor al je vragen, op websites met chatbots die draaien op kunstmatige intelligentie (AI) – en geeft hij binnen luttele seconden antwoord. Nog voordat de kerk een weloverwogen standpunt over AI heeft ingenomen, speelt AI er allang een rol. Hoe ziet die rol eruit? En vinden christenen dat wenselijk? Kerkleiders maken allang gebruik van ChatGPT en zullen dat in de toekomst alleen nog maar meer gaan doen, denkt Carel de Vries.



Hij was tot twee jaar geleden lid van het hoogste bestuursorgaan van de Protestantse Kerk Nederland (PKN), de generale synode. Nu is hij voorzitter van de algemene kerkraad in Ede, waar zes hervormde wijkgemeenten onder vallen. In die hoedanigheid opent hij geregeld vergaderingen van de kerkraad met een korte overdenking.

De Vries heeft een ICT-achtergrond, hij speelt graag met nieuwe technologieën. Bij wijze van probeersel gaf hij ChatGPT eens de opdracht „een half A4’tje” te schrijven over „de situatie in Israël” aan de hand van een Bijbeltekst. „Toen ik na m’n praatje bekendmaakte dat ik het met ChatGPT had geschreven, stond er een ouderling op die zei ‘gelukkig, want ik was er wel kritisch over’.

Fascinerend vond ik dat: blijkbaar is het makkelijker om kritiek te uiten op iets dat ik niet zelf heb gemaakt.” Zo kan kunstmatige intelligentie een startpunt zijn voor een theologische discussie . Maar op zondag verwachten de mensen die naar de kerk zijn gekomen iets anders.

De dominee betreedt de kansel, meters boven zijn toehoorders. De mensen komen voor Gods woord. Ook dan ziet De Vries in theorie wel een rol weggelegd voor kunstmatige intelligentie.

„Preken maken kost vaak een dag. Als AI dat kan terugbrengen tot één of twee uur, dan heb je als dominee meer tijd over”, zegt hij. „Gezien het tekort aan dominees is dat best een voordeel.

” De Vries benadrukt dat hij kunstmatige intelligentie alleen als hulpmiddel ziet. „Het risico is dat je te veel waarde hecht aan wat ChatGPT zegt. Het kan ook niet kloppen.

Als je de output van ChatGPT een op een gaat overnemen, dan wordt het, zoals het boek Openbaringen voorspelt, de antichrist.” Dat is een kracht of persoon die in het einde der tijden Gods belangrijkste tegenspeler is. Ook Jan van der Wolf, dominee in Zoetermeer-Zuid, voorziet een hoop narigheid als de mensheid blind vertrouwt op AI.

„Het gevaar is dat we machten in het leven roepen waar we niet meer de baas van zijn. Dan zijn we zelf niet meer aan zet, maar hebben we een godheid in het leven geroepen waar we allemaal voor neerknielen. AI kan ook zoiets worden.

” Het is niet dat hij helemaal niets van kunstmatige intelligentie moet hebben. Integendeel, Van der Wolf is naar eigen zeggen een early adopter . Toen ChatGPT online kwam, wilde hij het direct uitproberen.

Op zijn Facebook-pagina plaatste Van der Wolf „als geintje” een door ChatGPT geschreven versie van een preek over Jezus die een storm stilt op het meer van Galilea (Mattheüs 8). Het leest als een spreekbeurt: „Lieve broeders en zusters, Het verhaal van Jezus die de storm stilt is een van de meest bekende en inspirerende verhalen uit de Bijbel. Het is een verhaal dat ons herinnert aan de kracht van Jezus Christus en zijn onvoorwaardelijke liefde voor ons.

Vandaag wil ik met u spreken over de betekenis van dit verhaal en de lessen die we eruit kunnen halen.” Van der Wolf: „Het verschil met mijn eigen preek was heel groot. Het stond bol van clichés.

Je wilt in preken juist voorbij de clichés en algemeenheden.” Daar waren andere Facebook-gebruikers het mee eens. De preek is „keurig” en „vroom”, zeggen ze, maar „mist doorleving”.

Hij zou in de kerk dan ook nooit een door ChatGPT gemaakte preek geven, zegt Van der Wolf. „Daar is het woord van God me te heilig voor. Een preek is iets serieus, een poging om God zelf aan het woord te laten komen.

” De Vries experimenteerde ermee in de kerkraadsvergadering, Van der Wolf plaatste een ChatGPT-preek op Facebook. In de Nederlandse context is dat aardig vooruitstrevend, maar kinderspel in vergelijking met een recent experiment, genaamd Deus in Machina, in een kerk in het Zwitserse Luzern. Theoloog Marco Schmid en collega’s plaatsten van augustus tot en met oktober een AI-Jezus in een biechthokje in de oude Peterskapel, om de interactie tussen mensen en een machine te onderzoeken.

Ze gingen stukken verder dan de Jezus-chatbots: ze gaven Jezus een stem en een uiterlijk – geïnspireerd op een collega die met zijn lange haar en baard sterk op het stereotiepe westerse beeld van Jezus lijkt. AI-Jezus was een product van ChatGPT, vertelt Schmid. „We hebben gewoon ingetypt: jij bent Jezus Christus, de zoon van God.

Je verleent mensen geestelijke zorg. Je geeft niet alleen te antwoorden, je stelt ook vragen. En het belangrijkst: je refereert aan Bijbelse teksten.

” Het idee kon volgens Schmid rekenen op een hoop weerstand. Katholieken waren kritisch over het experimentele gebruik van de biechtstoel. Protestanten namen aanstoot aan de afbeelding van Jezus.

Ook op sociale media zijn de reacties fel: antichrist, satanisch, godslastering. Maar het grootste deel (60 procent) van de bijna driehonderd mensen die na een gesprek met AI-Jezus in Luzern een enquête invulden, vond het een „spirituele ervaring”, zegt Schmid. „Wat mij als eerste opviel, was hoe serieus mensen met hem praatten.

Ze kwamen echt met serieuze vragen: wat vindt u van uw kerk, hoe kan ik God ervaren? Maar ook: Jezus, u vertelt ons altijd de andere wang toe te keren. Betekent dat dat Oekraïne zich niet mag verdedigen?” AI-Jezus haalde na die laatste vraag, gesteld door een Duitse schoolklas, het Bijbelverhaal aan over Jezus’ arrestatie in de tuin van Getsemane. In een impulsieve poging om Jezus te beschermen, slaat discipel Petrus met zijn zwaard het oor van Malchus eraf.

Jezus geneest het oor – zijn laatste wonder voor de wederopstanding. Schmid: „Jezus zei: stop, geweld is nooit de oplossing. Een erg interessant perspectief.

” Kan AI Jezus vervangen, of dominees, of ouderlingen? Zo ver wil Schmid niet gaan – het stoort hem dat sommigen zijn onderzoek op die manier interpreteren. „Maar AI kan wel mensen helpen om over een trauma te praten. De drempel om naar een ouderling of dominee te stappen is soms heel hoog.

Zoveel jonge mensen zijn op zoek naar wijsheid. Waarom zouden we ChatGPT niet kunnen gebruiken? Kunstmatige intelligentie is de technologie van het heden, zoals de boekdrukkunst in de Middeleeuwen. Daar waren mensen ook bang voor.

We moeten gewoon een verantwoorde manier vinden om ermee om te gaan.” De belangrijkste theologische vraag is of God kunstmatige intelligentie kan gebruiken om tot mensen door te dringen. „Ik heb daar laatst over gesproken met een paar predikanten”, zegt Carel de Vries.

„We kwamen wel tot de conclusie dat het kan. God kan alles, dus ook via AI dingen aan ons bekendmaken.” Als je ChatGPT twee keer dezelfde vraag stelt, geeft hij twee verschillende antwoorden, is De Vries opgevallen.

„Dus ik geloof wel dat God invloed kan hebben op de antwoorden van ChatGPT.” Dominee Van der Wolf pleit voor waakzaamheid: „God kan in principe met alles iets doen, maar alles kan ook verkeerd gebruikt worden. Op grond waarvan maak je een onderscheid?” Ook daar kan God volgens Schmid bij helpen.

„God werkt in ons, in de personen die AI gebruiken. Als de boodschap goed is, dan zal God dat kenbaar maken. Het medium is niet zo belangrijk.

”.