Wettelijke stikstofdoelen worden niet gehaald, 'ver buiten bereik'

Luchtvervuiling is schadelijk voor mens en natuur. Daarom brengt het Planbureau eens in de twee jaar de luchtverontreiniging in kaart. Het gaat dan onder meer om stikstofoxiden (NOx), fijnstof, zwaveldioxide en ammoniak.

De rapportage vloeit voort uit een Europese verplichting, omdat Brussel de 'deken van luchtverontreiniging' in de hele Europese Unie wil verminderen. De luchtvervuiling die wordt veroorzaakt door industrie, verkeer en vervoer daalt als gevolg van strengere eisen. De kans dat de doelen voor 2030 op dit terrein worden gehaald, is dan ook 'heel erg groot'.



Dat geldt dus niet voor ammoniak uit de landbouw, dat zorgt voor schadelijke stikstof in de natuur. Vorig jaar bleek al uit nieuw onderzoek van het RIVM dat de uitstoot van stikstof veel harder omlaag moet dan eerder werd gedacht. Veel natuurgebieden in Nederland zijn zeer kwetsbaar voor stikstofuitstoot.

Uit het recente RIVM-onderzoek bleek dat alle overheidsmaatregelen er onvoldoende toe leiden dat de natuur zich kan herstellen. De onderzoekers noemden toen het halen van de stikstofdoelen al 'niet erg realistisch'. "De natuur staat diep in het rood", zei toenmalig demissionair minister van Landbouw Christianne van der Wal.

Haar opvolger op Landbouw zou veel extra maatregelen moeten nemen, verwachtte zij. Marko Hekkert, directeur van het PBL, denkt op basis van de nieuwe raming dat nog maar weinig mensen zich realiseren dat de opgave nu ruim twee keer zo groot is geworden. Ook al is de uitstoot van ammoniak in de landbouw al flink gedaald.

"In onze prognose is de daling van ammoniakuitstoot in de landbouw halverwege het stikstofdoel. Maar intussen is bekend geworden dat de natuur stikstofgevoeliger is. En als we daarop blijven sturen, is in 2035 ruim tweemaal zo veel reductie nodig.

Dat is echt een enorm verschil. Ik denk niet dat veel mensen dat op hun netvlies hadden." RIVM-onderzoekers hebben vorig jaar berekend hoeveel de ammoniak-uitstoot in de landbouw extra zou moeten dalen om de doelen in 2030 en 2035 te kunnen halen.

Ze keken daarvoor hoe groot de extra opgave is, ten opzichte van de vorige rapportage uit 2023. Aanvankelijk bleek dat een daling van 33 procent (t.o.

v. de geraamde uitstoot in 2023) zou volstaan om het 2035-doel te halen. Maar nu blijkt dat de uitstoot door de landbouw in dat jaar 70 tot 80 procent lager moet liggen, een ruime verdubbeling van de opgave dus.

Ook het tussendoel voor 2030 is moeilijker te halen dan gedacht: de onderzoekers verwachten dat de ammoniakuitstoot in 2030 zo'n 15 procent lager ligt dan twee jaar geleden werd verwacht, terwijl een daling van 55 tot 65 procent nodig is. Het gat tussen de doelstellingen en wat daadwerkelijk bereikt wordt met de huidige maatregelen, is dus flink groter geworden als gevolg van nieuwe wetenschappelijke inzichten. De onderzoekers verwachten wel dat de ammoniak-uitstoot sowieso verder daalt.

Landbouwbedrijven zullen stoppen, de uitzonderingspositie van Nederland op het gebied van mest vervalt en er zullen meer stallen komen waarin de uitstoot effectief naar beneden wordt gebracht. Alleen gaat deze daling dus lang niet snel genoeg. Bekijk ook: Schoof wil binnen twee maanden stikstofplan: 'Niet eindeloos studeren': Het Planbureau wijst er verder op dat beleid voor het ene probleem ook kan leiden tot een oplossing voor het andere probleem.

Zo zorgt klimaatbeleid voor meer wind- en zonne-energie. "Dit zorgt direct voor een daling van de uitstoot van stikstofoxiden, die vooral bij verbrandingsprocessen ontstaan." Doordat er minder fossiele brandstoffen worden verbrand in de industrie en energiesector, neemt de luchtverontreiniging af.

Ook mestbeleid, bedoeld om de grond- en waterkwaliteit te verbeteren, heeft positieve neveneffecten en leidt tot minder luchtverontreiniging. De uitstoot van de stoffen die de lucht viezer maken hebben verschillende oorzaken: - stikstofoxiden ontstaan vooral door verbranding van brandstoffen in het verkeer - ammoniak-uitstoot is vooral afkomstig uit dierlijke mest in de landbouw - fijnstof ontstaat met name door verbranding van fossiele brandstoffen in verkeer en industrie, in houtkachels, en door slijtage van banden, remmen en het wegdek - zwaveldioxide komt voor het grootste deel door uitstoot in de industrie Het Planbureau heeft de bevindingen deze week ook gepresenteerd aan de speciale stikstofcommissie onder leiding van premier Schoof..