Westerse landen laten Rusland betalen voor de oorlog, mag dat eigenlijk wel?

Westerse landen laten Rusland betalen voor de oorlog, mag dat eigenlijk wel? Tientallen miljarden euro’s gaan er de komende tijd naar Oekraïne, met een omweg betaald uit tegoeden ie Rusland in het Westen heeft staan. Mag dat wel? Rusland zal zelf opdraaien voor de kosten van de oorlog tegen Oekraïne, zei de Amerikaanse minister van Financiën Janet Yellen dinsdag, om diezelfde dag nog 20 miljard dollar over te maken. Dat bedrag is onderdeel van een grote lening, van in totaal liefst 50 miljard dollar (45 miljard euro), die de Verenigde Staten, de EU en andere westerse landen aan Oekraïne hebben toegezegd.

Belangrijk detail: het miljardenpakket komt niet uit de zakken van Amerikaanse of Europese belastingbetalers, maar uit die van Rusland. Sinds de inval in Oekraïne hebben westerse landen honderden miljarden euro’s aan Russische bezittingen bevroren. Voor een relatief klein deel bestaan die uit de bankrekeningen, vastgoed en plezierschepen van oligarchen.



Een veel groter deel, zo’n 270 miljard euro, is van de Russische centrale bank. Maar wat kun je daarmee doen? Bevriezen is wat anders dan afpakken. Dat laatste mag absoluut niet zomaar binnen het internationaal recht.

Uiteindelijk kwam er, na lang wikken en wegen, een ietwat schemerige tussenoplossing. Niet de tegoeden zelf, maar het rendement daarop gaat naar Oekraïne. Hoe zit dat? In het geval van de Russische centrale bank bestaan de financiële bezittingen niet uit geld op een bankrekening, maar uit aandelen en obligaties.

Die beleggingen leveren rendement op, en daarmee mag Oekraïne zijn lening van 45 miljard euro aflossen. Met wat geluk zal het land zelf dus niets hoeven te betalen en kan alles uit de beleggingswinst worden betaald. Onorthodox is de oplossing wel.

Zelfs minister Yellen sprak dinsdag van ‘creatief beleid’. Want waarom mag het Westen geen bezittingen afpakken, maar wel het rendement uit die bezittingen? Hoort dat niet net zo goed toe aan Rusland? Cédric Ryngaert, hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit Utrecht, noemt de lening riskant en ‘zeer uitzonderlijk’. Hij zegt dat het heel moeilijk is om te controleren of deze constructie juridisch door de beugel kan.

Veel hangt af namelijk van wat er precies is opgenomen in het contract tussen de Russische centrale bank en Euroclear, de private betaalinstelling die de effecten in bewaring heeft. Maar dat contract is geheim. “Het zou in theorie kunnen dat er niets in het contract staat over wat er moet gebeuren als het tegoed bevroren wordt”, zegt Ryngaert.

“En dat het de EU in zo’n geval dus vrijstaat het rendement daaruit te confisqueren. Maar wat daar wel of niet over in het contract staat? Dat weet bijna niemand.” Experts moeten de Europese Unie dus maar geloven als die zegt dat het afpakken rechtmatig is.

“Dat vind ik wel ongemakkelijk”, zegt Ryngaert. Rusland heeft al aangekondigd elke vorm van onteigening te zullen aanvechten. Vóór de oorlog was geld afpakken van andere regimes iets ‘wat we niet moesten willen in de EU’, vat sanctie-expert en advocaat Yvo Amar de algehele mening in Brussel samen.

“Dan zouden we afdoen aan ons eigen systeem.” Maar door de oorlog is die oude gedachte wat gaan schuiven, zegt Amar, vooral onder aanvoering van voorzitter Ursula von der Leyen. Risico’s zijn er niet alleen op juridisch gebied.

Eerder waarschuwde de Europese Centrale Bank (ECB) dat al te rigoureus confisqueren voor een kleine euro-crisis kan zorgen. Rusland is immers niet het enige land met enorme bedragen op de rekeningen van westerse banken en bewaarinstellingen. Als de EU te hardgrondig ingrijpt, kunnen investeerders uit China of andere autocratische regimes hun geld uit voorzorg verplaatsen naar Dubai of Singapore.

Volgens de ECB zou zo’n schok de stabiliteit van de euro in gevaar kunnen brengen. Voor Oekraïne is de lening in elk geval welkom, zeker nu president Joe Biden bijna wordt afgelost door Donald Trump. Van Trump is nog onduidelijk hoeveel financiële steun hij wil geven aan Oekraïne en Oekraïne is nu voor de komende periode verzekerd van een flink bedrag.

Honderden oude, onverzekerde schepen varen dagelijks over zee om Russische olie te vervoeren en verkopen. Het lukt het Westen slecht om Rusland dwars te zitten..