Weg van WhatsApp: waarom mensen overstappen naar Signal

„Als je mij wil appen, dan download je maar Signal.” Het zal een jaar of 2018 zijn geweest, en de digibete moeder (destijds 62) van ondergetekende was er star in. Mark Zuckerberg van Meta vertrouwde ze niet met haar gegevens, dus berichtenapp WhatsApp moest het raam uit.

Ze negeerde elk pleidooi, hield voet bij stuk. Het was Signal of niks. De hele familie moest om.



Wie zo’n zeven jaar later in de toplijsten van de Apple App Store en Google Play Store kijkt, ziet de vooruitziende blik. Sinds eind januari staat berichtenapp Signal bovenaan de Nederlandse downloadlijsten. Wat dat precies betekent qua harde cijfers? Onduidelijk.

Wel is het een signaal dat de interesse naar een WhatsApp-alternatief weer is opgelaaid - en dat Signal daarbij populairder is dan andere alternatieven als Telegram, Viber, of zelfs het ouderwetse sms. Een oproep van NRC op sociale media leverde een inbox vol reacties op van overstappers en twijfelaars. „Er wordt meer over Signal gepraat om mij heen, ook door mensen die er voorheen niks over zeiden”, zegt twijfelaar Ingrid de Waal (61) via de telefoon.

„Sinds de overwinning en zeker de inauguratie van Donald Trump hoor ik er steeds meer over.” Ze denkt zelf al twee jaar na over een overstap. De Waal maakt zich zorgen om haar privacy, zegt ze - „niet dat ik gekke dingen app”.

Maar dat haar data inzichtelijk zou kunnen zijn voor „die hoge techmeneren”, dat stoort haar. „Privé is privé.” WhatsApp is en blijft met afstand de meest populaire berichtenapp van Nederland, gebruikt door zo’n 13,5 miljoen Nederlanders.

Maar sinds het bedrijf in 2014 werd overgenomen door Facebook-maker Meta, lijkt elke golf privacyschandalen bij het moederbedrijf af te stralen op de app. Zoals het Cambridge Analytica-schandaal in 2018, toen bleek dat een Brits consultancybureau op grote schaal informatie had ingezameld van Facebook-profielen. Een nieuwe controverse diende zich aan in 2021.

Toen vroeg WhatsApp gebruikers om een nieuw privacyregelement te accepteren, dat toestemming leek te vereisen om meer data naar Facebook te sturen. Later kwam het bedrijf in de EU daar op terug. Maar een deel van de gebruikers stapte over naar een andere berichtenapp.

De manier waarop techmagnaten als Elon Musk zich nu achter president Donald Trump scharen, veroorzaakt wantrouwen tegen alle grote techplatforms. Sinds Meta-eigenaar Mark Zuckerberg heeft aangekondigd te stoppen met externe factcheckers en expliciet ageert tegen diversiteitsbeleid, volgt een nieuwe golf WhatsApptwijfel. „Signal biedt volgens ons een goede mix van privacybescherming en gebruiksvriendelijkheid”, zegt Lotje Beek, woordvoerder van privacyorganisatie Bits of Freedom.

„De app heeft een end-to-end-versleutelingsprotocol, waardoor alleen de zender en de ontvanger kunnen zien wat er in een bericht staat. En Signal verzamelt erg weinig informatie over zijn gebruikers.” Het bedrijf is eigendom van een nonprofit, de Signal Foundation, onder leiding van ex-WhatsApp-topman Brian Acton en Meredith Whittaker, die onderdeel was van het protest tegen het AI-onderzoek bij Google.

Financieel is Signal afhankelijk van donaties en abonnementen, zegt Beek, ze verkopen verder niks. Een abonnement is dan ook niet vereist om de app te gebruiken. Toch blijft het nog altijd lastig om de overstap te maken.

Veel Nederlanders willen eigenlijk niet van hun vertrouwde berichtenapp af. Wel merken Signal-gebruikers dat het gemakkelijker wordt om vrienden en familie te overtuigen om de app in ieder geval náást WhatsApp te installeren. Robert de Meijer (44) gebruikt naast WhatsApp ook Signal, vooral omdat hij mensen kent die zich zorgen maken over hun privacy, zegt hij.

„Ik vind WhatsApp veilig genoeg. En Signal heeft niet genoeg gifjes.” Ook vindt hij het gewoon gemakkelijker om groepen te maken in WhatsApp.

Veel Signal-overstappers hebben nog altijd moeite om vrienden en familie te overtuigen om de groepsapp over te zetten - dat vereist politieke discussies over Zuckerberg en privacy. Maar De Meijer denkt dat zijn vriendengroep inmiddels voor de helft uit Signal-gebruikers bestaat. Hij vindt het dan ook logisch dat hij de app ook gebruikt.

De redactie van Filmkrant wil de gehele communicatie overhevelen van WhatsApp naar Signal, zegt hoofdredacteur Ronald Rovers. „We hebben afgelopen week besloten dat de gehele redactieapp overgaat naar Signal. Ook de groep voor onze medewerkers is inmiddels overgezet, alleen is daar nog niet iedereen om.

” Een drastische maatregel, maar wel nodig, vindt hij. „Ik neem serieus wat er in Amerika gebeurt. Ik maak me zorgen over de veiligheid en de privacy van onze data.

” Maar eigenlijk vindt hij dat de Europese Unie dit soort apps „meer naar ons toe moet trekken”. Dat zou Nederlanders minder kwetsbaar maken voor politieke ontwikkelingen in de Verenigde Staten. Bits of Freedom pleit vooral voor ‘interoperabiliteit’ - het vermogen om berichten van één berichtenapp naar de anderen te sturen, zegt Lotje Beek.

„Alle apps moeten zich in Europa sowieso aan de strengere Europese privacyregels houden. Maar als straks 13 miljoen mensen naar Signal verhuizen, heb je uiteindelijk toch hetzelfde probleem.” Namelijk een concentratie van gebruikers bij één app, met alle gevolgen van dien als de eigenaar nadelige beslissingen neemt.

” Er is al veel geschreven over het ‘netwerkeffect’ - hoe meer mensen op een platform zitten, hoe lastiger het is voor individuele gebruikers om dat platform te verlaten, omdat je daarmee sociale connecties doorsnijdt. Interoperabiliteit zou dat netwerkeffect kunnen verminderen. Het maakt dan niet meer uit welke app je kiest.

Vooralsnog doen de overstappers hun best om hun omgeving mee te krijgen. „Mijn kinderen (22-30) vonden me een wappie toen ik overstapte”, schrijft Femke de Roos (53) in een email. „Maar toen ik ze Signal liet installeren, werden ze verrast door hoeveel mensen die ze kenden er al zitten.

” Alleen zien ze daar wél een onbalans. „Het zijn veelal hoogopgeleiden en 45-plussers.” Weinig jongeren, dus.

De moeder van deze journalist zou het jammer gevonden hebben..