Waar kwam dit folterblok uit het Rijksmuseum vandaan? Microfossielen van stuifmeel en schimmels wijzen op Spanje

Sherlock Holmes zou er jaloers op zijn: de ijver waarmee een team van Nederlandse paleobotanici en historici de herkomst van een negentiende-eeuws folterblok heeft achterhaald. Het langwerpige stuk hout – voorzien van gaten om de voeten van gevangenen in vast te zetten – was al vijf jaar in het bezit van het Rijksmuseum in Amsterdam, maar waar de ‘voetbalk’ vandaan kwam wist niemand. Nu blijkt , dankzij speurwerk op basis van stuifmeelkorrels en houtwormvraatsporen, dat het eikenhout van het Iberisch Schiereiland afkomstig is.

Wie aan stuifmeel denkt, komt algauw uit bij bloemen en hooikoortspatiënten. Maar de afgelopen decennia is ook het vakgebied van de forensische palynologie in opkomst: daarbij worden stuifmeelkorrels gebruikt om misdaden op te lossen. Onder de schoenzool of aan de broekspijp van een verdachte kunnen ze immers belangrijke informatie leveren over de locaties waar diegene is geweest.



In het huidige onderzoek zijn de paleobotanici op vergelijkbare wijze te werk gegaan. Ze beschouwden de houten voetboei als ‘verdachte’ en monsterden zoveel mogelijk microfossielen, van stuifmeel tot diatomeeën (eencellige algen met een skelet van siliciumoxide) en schimmels. Dat de onderzoekers de herkomst van de voetbalk zo graag wilden achterhalen, kwam ten dele omdat het stuk hout in 2021 te zien was op een tentoonstelling over slavernij.

Aangenomen werd dat de balk op zeventiende-eeuwse plantages in Brazilië werd gebruikt om slaven bij de enkels te boeie.