Vulkaanuitbarstingen in IJsland: een bloeiende vissersplaats veranderde plotseling in een spookdorp

Op een kleine kilometer van waar de grond vuur spuwt, staan honderden mensen met camera’s en telefoons. Op twee plekken spuit de lava tientallen meters de lucht in. Rook komt in een groter gebied uit de grond.

De scheur in de Sundhnúkur-krater die donderdagavond ontstond, is volgens de autoriteiten vier kilometer lang. Het is een indrukwekkend gezicht, met het gebergte van het IJslandse schiereiland Reykjanes op de achtergrond. „ A once-in-a-lifetime experience ”, zegt een Duitse toerist.



Ten zuiden van de uitbarsting is het minder leuk. Daar staan vijf kilometer verderop de huizen van 3.700 inwoners van Grindavik.

Tot een jaar geleden een florerend vissersdorp met een hechte gemeenschap. Nu is het een spookdorp. De meeste ‘Grindavikingen’ waren al weg.

Na de uitbarsting donderdagavond zijn 1.300 mensen uit het gebied geëvacueerd. Er waren nog enkele tientallen mensen in Grindavik.

De rest verbleef in hotels en de Blue Lagoon, de bekendste geothermische spa op IJsland. IJsland heeft veel ervaring met vulkaanuitbarstingen en lavastromen. In 2010 had het Europese vliegverkeer dagen last van de uitbarsting van de vulkaan Eyjafjallajökull.

Het land telt 140 vulkanen, 30 zijn er actief. De autoriteiten houden de seismische activiteit nauwkeurig in de gaten. Erupties zijn vaak redelijk goed te voorspellen.

Voor de uitbarsting van afgelopen donderdag werd al dagen gewaarschuwd. Maar op vrijdagavond 10 november van vorig jaar kwam het voor de inwoners van Grindavik toch als een grote verrassing. Seismologen vreesden dat er in Grindavik een lavascheur kon ontstaan.

De dorpsbewoners moesten meteen uit hun huis. Twee van hen waren Sólveig Thorbergsdóttir en Hans Vera. Dit IJslands-Vlaamse stel woonde 24 jaar samen in Grindavik.

Hans Vera, werkzaam in de gehandicaptenzorg in Reykjavik, raakte op zijn eerste reis naar IJsland verliefd op het land én Sólveig. Hij emigreerde uit België, „voor 51 procent om de natuur, voor 49 om mijn vrouw. Maar als ik dit zeg en zij is in de buurt draai ik dat altijd om”.

Ze renoveerden het huis stukje bij beetje tot „een paradijs”. „Ik heb sinds 1999 aan het huis gewerkt. Het eerste jaar fulltime, daarna naast mijn werk.

Het was eigenlijk wel bijna klaar. Prachtig uitzicht over de zee en de bergen.” Maar in november vorig jaar stond hun leven ineens op z’n kop.

Ze hadden deze situatie lang niet zien aankomen, terwijl vier jaar eerder de Fagradalsfjall-vulkaan, op zo’n vijf kilometer afstand, na achthonderd jaar actief was geworden en diverse keren uitbarstte. Hans Vera ging geregeld kijken. „Prachtig.

Wat een geweldig natuurverschijnsel. Ik stond er niet bij stil dat het zo bedreigend was.” Want het hele gebied werd instabiel.

„De lava onder het dorp begon te bewegen. Huizen begonnen te verzakken, en in het stukje waar wij wonen werden de huizen juist een meter omhoog geduwd.” Toen er begin november in een nacht achthonderd bevingen werden geregistreerd, begonnen bewoners zich wel af te vragen of het nog veilig was.

Een week later werd ineens de noodtoestand uitgeroepen en was er sprake van een paniekerige evacuatie. Twee dagen later mochten bewoners vijf minuten terug om wat spullen te halen. Sindsdien waren er zes uitbarstingen, de laatste donderdagavond.

De IJslandse regering nam veel maatregelen en investeerde miljoenen om de lava tegen te houden en de infrastructuur intact te houden. Rond een energiecentrale, rond de Blue Lagoon en bij Grindavik zijn verstevigingswallen aangelegd. Maar grote vraag is of dat het dorp gaat redden.

„Misschien spuit de boel ineens midden in het dorp naar buiten”, zegt Vera. Dat de grond zeer instabiel was, bleek ook toen bij werkzaamheden een wegwerker in een gleuf verdween. Hij is nooit teruggevonden.

„Er bleken open ruimtes te zijn van wel twintig meter diep”, vertelt Hans Vera. Bewoners konden de afgelopen maanden hun huis tegen 95 procent van de verzekerde waarde verkopen aan de IJslandse staat. Vera: „Voor ons heeft dat niet slecht uitgepakt.

” Ze vonden een mooie woning in Akranes, op een landtong aan de andere kant van Reykjavik. Volgende week trekken ze er definitief in. „Voor ons was het een ‘nul-operatie’: het kost ons nagenoeg niets.

” Maar voor een groot deel van de gemeenschap is het een ramp, zegt Vera. „Hele families met meerdere generaties moeten weg. Die hadden hier alles: werk, vrienden, gingen met elkaar naar de sportvereniging.

De gepensioneerden in het bejaardenhuis hadden uitzicht over de haven, ze kwijnen nu weg ergens achteraf in Reykjavik.” In het weekend meldde het IJslandse weerinstituut dat de seismische activiteit en de snelheid waarmee de grond vervormt, zijn vertraagd. De autoriteiten verwachten dat Grindavik uiteindelijk wel weer bewoonbaar wordt als al de lava gestold is en de grond weer stabiel is.

Maar hoe lang alles gaat duren, is onzeker. Het kan jaren duren. Vera: „Het dorp zal wel anders zijn, want het is helemaal ommuurd.

Niet meer dat mooie uitzicht, maar ook minder last van de ijskoude stormen.” De Grindavikingen hebben het recht om hun huis, als ze dat op de verkoopakte hebben aangegeven, terug te kopen, mocht het dorp veilig worden verklaard. Hans Vera verwacht dat zij dit niet zullen doen, maar hij denkt dat het bij zijn vrouw dan meer gaat kriebelen.

.