Voor het eerst in honderd jaar vinden archeologen een graf van een Egyptische farao

Geen goud, geen prachtige standbeelden, geen glimmende sarcofaag: het graf van Thoetmosis II lijkt in weinig op het beeld dat de meeste mensen zullen hebben van de laatste rustplaats van een Egyptische farao. Toch is de vondst die de oudheidkundige dienst van het land woensdag bekendmaakte heel bijzonder. Het is namelijk voor het eerst sinds de ontdekking in 1922 van het beroemde graf van Toetanchamon dat er weer een Egyptisch koningsgraf aan de wereld wordt gepresenteerd.

Thoetmosis II (vijftiende eeuw v.Chr.) zelf is niet zo interessant, maar zijn vrouw (tevens halfzus) was dat wel: Hatsjepsoet regeerde jarenlang als ‘man’ over het rijk aan de Nijl.



Een Brits-Egyptisch team van archeologen ontdekte het graf in 2022 in een vallei ten westen van de oude koningsstad Thebe (nu Luxor). Vanwege de vindplaats was het de verwachting dat het hier een graf betrof van een prinses – de koningsgraven bevinden zich elders in de omgeving – maar na opening bleken uit schilderingen en inscripties dat het de laatste rustplaats van een farao moest zijn. Egyptoloog Jacobus van Dijk, tot zijn emeritaat verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, bezocht het graf in 2023.

„Ik ben bevriend met Piers Litherland, de leider van de expeditie, en hij nodigde me uit een kijkje te komen nemen. Het graf lag toen nog bijna tot aan het plafond vol met puin. Dat was aan elkaar gekoekt tot een soort cement, vanwege de watervloeden die de vindplaats een paar keer overstroomd hebben.

Het heeft flink wat tijd gekost om dat spul allemaal weg te halen, daarom duurde het zo lang voordat het graf officieel aan Thoetmosis II is toegewezen.” In 2023 was het al wel duidelijk dat het om een koningsgraf ging, zegt Van Dijk. „Op de wanden stonden passages uit de Amdoeat, een belangrijke religieuze tekst die je alleen bij farao’s tegenkomt.

Het was toen alleen nog niet zeker dat het om het graf van Thoetmosis II ging. Ik heb de vondsten bekeken en daar stond zijn naam op, maar ook die van andere heersers.” Thoetmosis II was een farao uit de 18de Dynastie uit het zogenoemde Nieuwe Rijk.

Over zijn regeerperiode bestaat onduidelijkheid. Volgens sommige bronnen zat hij van 1493 tot 1480 v.Chr.

op de troon, maar andere houden het op 1482-1479 v.Chr. Van Dijk: „Ik ga voor die periode van drie jaar.

Daarna nam zijn vrouw het stokje van hem over, eerst als regent voor haar stiefzoon Thoetmosis III en later als diens co-farao.” Van Hatsjepsoet zijn afbeeldingen overgeleverd waarop zij een baard draagt en ook beschikt over andere mannelijke attributen die hoorden bij de rang van farao. „In het nu ontdekte graf zijn vondsten gedaan waarop zowel haar naam als die van Thoetmosis II staat.

Dus dat koppelt ze mooi aan elkaar.” Echt spectaculaire schatten zijn in het graf niet aangetroffen, maar dat verbaast hem niks, zegt Van Dijk. „De ruimte lijkt al vrij snel na ingebruikname beschadigd te zijn door zo’n vloed.

Men denkt dat de grafinboedel toen al naar elders is overgebracht.” Ook Thoetmosis’ mummie lag niet in het graf. Die was al in 1881 ontdekt, op weer een andere plaats.

Van Dijk: „Zijn lichaam is waarschijnlijk rond het jaar 1000 v.Chr. door priesters verplaatst.

Zij gingen op last van de farao’s van die tijd alle oude koningsgraven binnen op zoek naar goud. Egypte was de controles over de goudmijnen in Nubië kwijtgeraakt en de heersers boorden daarom deze bron van edelmetaal aan.” Opgravingsleider Piers Litherland verklaarde tegenover de BBC dat hij tranen in zijn ogen kreeg toen hij zich realiseerde dat hij een koningsgraf had blootgelegd.

Herkenbare emoties voor Van Dijk? „Nou, ik heb veertig jaar in Egypte opgegraven, dus ik ben wel wat gewend. Maar bijzonder is het natuurlijk wel: voor het eerst in een eeuw hebben we er een farao-graf bij.”.