Van avocado’s tot auto’s: dit zijn de slachtoffers van de Noord-Amerikaanse handelsoorlog

Als de wereld nog enige hoop had dat Donald Trumps voorliefde voor heffingen overdrijving was, is daar na dit weekend niks meer van over. Nog geen twee weken na zijn aantreden kondigde de nieuwe Amerikaanse president heffingen aan van 25 procent op vrijwel alle producten uit Canada en Mexico. Op goederen uit China komt een heffing van 10 procent, bovenop bestaande heffingen.

De maatregelen worden dinsdag van kracht. De heffingen markeren een begin van wat vrijwel zeker een Noord-Amerikaanse handelsoorlog wordt. Canada heeft al direct concrete tegenmaatregelen aangekondigd voor een grote reeks Amerikaanse producten.



1 Wat is er precies aangekondigd, en wat betekenen de heffingen? Tussen verschillende producten maken de heffingen van Trump geen onderscheid, met uitzondering van olie uit Canada. Daarvoor gaat een heffing van ‘slechts’ 10 procent gelden. De impact ervan is moeilijk te overschatten.

Producten uit Mexico, Canada en China omvatten ruim 40 procent van de totale Amerikaanse import, ter waarde van meer dan 1.000 miljard dollar per jaar. Hoewel Trump de heffingen presenteert als inkomstenbron voor de Verenigde Staten, twijfelen economen er niet aan dat voor Amerikanen de prijzen van veel producten zullen stijgen.

Om maar wat te noemen: de VS importeren veel tomaten uit Canadese kassen, 80 procent van de avocado’s komt uit Mexico. Prijzen aan de pomp zullen vermoedelijk ook omhoog gaan. Een groot deel van het businessmodel van de twee Amerikaanse buurlanden is gebaseerd op de VS als afzetmarkt.

Extra verontrustend is de situatie in de autosector: de Amerikaanse en Canadese auto-industrie zijn sterk met elkaar verweven, productie van onderdelen en auto’s vindt aan beide zijden van de grens plaats. Toeleveringsketens zijn complex en sterk op elkaar ingespeeld, en bij het bouwen van een auto is kostprijs erg belangrijk. De sector vreest grote gevolgen en tot stilstand komende productielijnen, maar in een videospeech in Davos zei Trump dat de VS Canada „niet nodig” heeft om auto’s te bouwen.

Ondertussen laten ook veel automerken in Mexico hun modellen voor de Amerikaanse markt bouwen. Econoom Dimitry Anastakis, professor in de economie aan de universiteit van Toronto, zei tegen de Financial Times dat de economische schok voor Canada en de VS net zo pijnlijk kan zijn als die van de coronapandemie – zo zeer zijn de economieën verweven. Canada en Mexico komen mogelijk in een recessie terecht.

2 Waarom doet Trump dit, als het ook de Amerikaanse economie zo erg raakt? Grofweg heeft de Amerikaanse president de afgelopen dagen twee redenen aangevoerd: een tekort op de handelsbalans met deze drie landen, maar vooral woede over de binnenkomst van immigranten en drugs als fentanyl. Hij wijst de drie landen aan als schuldigen: China zou grondstoffen voor drugs via Mexico naar de VS laten lopen. Tegelijkertijd is duidelijk dat deze problematiek aan de Canadese grens nauwelijks speelt.

De Canadese econoom Carlo Dade zei eerder tegen NRC dat hij denkt dat Trump Canada gebruikt om een voorbeeld te stellen . „Trump is bereid om importheffingen in te stellen tegen ons, ook al brengt dat de Amerikaanse economie schade toe. Als hij bij het volgende land aanklopt, heeft hij al laten zien dat hij bereid is pijn te incasseren.

” 3 Heeft Trump een punt met het fentanyl-argument? Het klopt dat Mexicaanse drugskartels de drug naar de VS smokkelen met hulp van corrupte ambtenaren, soms op zeer hoog niveau. In de VS leidt dat jaarlijks tot duizenden doden, het is de belangrijkste doodsoorzaak voor mensen tussen de 18 en 45 jaar. Tegelijkertijd is het voor de regering in Mexico moeilijk om de kartels aan te pakken.

De verse regering van Claudia Sheinbaum zegt een hardere aanpak voor te staan en heeft duizenden mensen opgepakt in vier maanden, maar dat heeft nog niet geleid tot een daling van de drugssmokkel. Hoe dan ook is het zeer de vraag of een handelsoorlog, die de VS zelf ook veel schade berokkent, het juiste middel is om dit probleem op te lossen. China plaatst zondag een uitgebreide verdediging van het eigen fentanylbeleid op de website van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Het land vindt zelf dat het veel doet om de wereldwijde drugssmokkelstromen tegen te gaan. Desalniettemin is duidelijk dat veel ingrediënten in Mexicaanse drugslabs afkomstig zijn uit China. 4 Hoe hebben de geraakte landen gereageerd? Het meest opvallend was zaterdag een speech van de Canadese premier Justin Trudeau.

Hij ging diep in op de historische banden tussen de VS en Canada, om het gevoel van broedermoord te onderstrepen. „Van de stranden in Normandië tot de bergen van het Koreaanse schiereiland, van de velden in Vlaanderen tot de straten van Kandahar, op jullie donkerste momenten hebben we samen gevochten en zijn we samen gestorven.” Trudeau, die in maart zal vertrekken, liet tijdens het weekend weten dat hij Trump sinds diens inauguratie nog niet had gesproken, ondanks pogingen daartoe.

Canada kondigde tegenmaatregelen aan – maar met enige tegenzin. „We willen niet op dit punt zijn”, zei Trudeau. Canada stelt ook heffingen in van 25 procent op een groot aantal producten, zoals bier, wijn, groenten, parfum en plastics.

The New York Times wees erop dat Canada eerder had duidelijk gemaakt dat het van plan was terug te slaan met heffingen op sinaasappelsap uit Florida, whiskey uit Tennessee en pindakaas uit Kentucky. Dat leek een reactie uit het handelsoorlogboekje: de staten waar deze producten vandaan komen zijn sterk Republikeins. In handelsoorlogen draait het vaak om het kiezen van specifieke producten die je tegenstander raken, maar jezelf relatief weinig.

Van dit voornemen leek zaterdag, na de aankondiging van Trump, echter nog maar weinig over, met een forse verbreding van Canada’s reactie naar miljarden dollars aan handelsstromen. President Sheinbaum van Mexico liet slechts weten dat het land terug zal slaan, maar maakte dit nog niet concreet. Ook China kwam nog niet met specifieke maatregelen.

In zijn decreet heeft Trump opgenomen dat als landen terugslaan, de VS ook zelf weer kunnen terugslaan – wat mogelijk tot enige voorzichtigheid leidt bij de betrokken landen. 5 Wat merkt Europa van dit conflict? Waar twee landen een handelsoorlog uitvechten, voelen derde landen al gauw een effect. Hoe dat precies uitpakt, is echter lastig te voorspellen.

Economen en ondernemingen in Europa houden er bijvoorbeeld rekening mee dat China meer zal gaan exporteren naar de Europese Unie, wanneer een deel van de Amerikaanse markt wegvalt. Dat kan in veel sectoren tot problemen leiden. De Europese staalindustrie, bijvoorbeeld, heeft nu al te lijden onder een grote instroom van goedkoop Chinees staal.

Anderzijds: als China minder gaat importeren uit de Verenigde Staten, omdat het bijvoorbeeld als tegenmaatregel heffingen instelt op deze product, kan het land mogelijk juist meer gaan importeren vanuit Europa. Met andere woorden: handelsstromen zullen als gevolg van Trumps acties gaan verschuiven, maar hoe precies is nog onduidelijk. Ook op een andere manier heeft het conflict gevolgen voor Europa: het treft uiteindelijk Europese ondernemingen.

Duitse bedrijven investeerden sinds 2000 bijvoorbeeld zo’n 45 miljard dollar in Mexico, schreef Handelsblatt zondagochtend . Veel autofabrikanten en producenten van auto-onderdelen leveren aan de VS vanuit Mexico, zoals toeleverancier Bosch. Voor het in moeilijkheden verkerende Volkswagen zijn de heffingen zeer slecht nieuws.

Het heeft meerdere fabrieken in Mexico, waar het auto’s voor de Amerikaanse markt bouwt. Het megaconcern heeft al veel afzetproblemen in China en ziet nu ook in de VS de situatie rap achteruitgaan. Het bedrijf zou aan het onderzoeken zijn of het meer productie in de VS kan laten plaatsvinden.

Misschien nog wel het meest verontrustend: de maatregelen van Trump laten zien dat het hem menens is bij het instellen van heffingen. Hoge tarieven op een onbeperkte reeks producten van bevriende landen, zover ging Trump in zijn eerste termijn nooit. Hij heeft al gedreigd om ook de Europese Unie fors te raken met heffingen.

Dat klinkt opeens een stuk reëler..