Trump wil nu zelfs de btw in Europa gaan vergelden met importheffingen. Hoe gaat ‘oog om oog’ eruit zien?

Dit bedoelde Donald Trump dus toen hij in augustus tijdens zijn campagne sprak over „oog om oog, tarief om tarief, precies dezelfde hoeveelheid”. Donderdagmiddag 13.00 uur Amerikaanse tijd ondertekende Trump het memorandum ‘ Wederkerige handel en tarieven ’.

Het doel daarvan, volgens Trump: Amerika’s handelstekort met veel landen in de wereld terugdringen. Dat handelstekort (het verschil tussen alles wat een land importeert minus wat een land exporteert) is de afgelopen jaren gestaag opgelopen van ruim 400 miljard dollar in het jaar 2000 naar ruim 1.200 miljard dollar vorig jaar.



In het memo kondigde hij het ‘Eerlijk en Wederkerig Plan’ aan. Steen des aanstoots is volgens Trump de aanhoudende oneerlijke behandeling van Amerika door zijn handelspartners. En voor wie de VS oneerlijk behandelt, met hoge invoerheffingen of andere barrières, geldt straks het principe van wederkerigheid.

Het decreet van donderdag borduurt voort op een decreet dat hij op de dag van zijn aantreden, 20 januari, ondertekende, het America First Trade Policy Memorandum . Daarin zei hij al dat de situatie „onhoudbaar” is. „Het handelstekort bedreigt onze economische en nationale veiligheid, het holt onze industriële basis uit, het tast onze nationale concurrentiepositie aan en het maakt de VS afhankelijk van andere landen”, aldus de president.

1. Wat heeft de Trump-regering precies aangekondigd? Elk land dat in de ogen van Trump c.s.

de handel met de VS op niet-wederkerige wijze belemmert, kan importtarieven tegemoet zien. Trump heeft al eerder een team van experts aan het werk gezet dat per 1 april aanstaande een samenhangende lijst moet samenstellen, waarin de handelsbelemmeringen per land op een rij gezet zijn. Daarbij wordt gekeken naar zowel tarifaire als non-tarifaire belemmeringen: dus importtarieven én andere belemmerende regelgeving als overheidssubsidies voor de eigen bedrijven, wisselkoersbeleid en – wat nieuw is – ook omzetbelasting, in Europa de btw.

Tegenover dat pakket aan maatregelen zullen de VS dan per land een importtarief vaststellen dat ‘wederkerig’ is, ofwel: vergelijkbaar in impact. „Ze laten ons feitelijk geen zaken doen. Dus gaan we daar een getal op plakken dat een redelijk getal is.

We zijn in staat om nauwkeurig de kosten van deze handelsbelemmeringen te bepalen”, zei Trump bij de ondertekening donderdag. De nieuwe tarieven die de VS de rest van de wereld wil opleggen kunnen per 2 april ingaan. 2.

Hou zou dit gaan werken? Vooropgesteld: dat is nog totaal onduidelijk. Toen Trump eerder deze maand plotseling tarieven van 25 procent afkondigde op importen uit buurlanden Canada en Mexico, bleken die na minder dan een etmaal alweer van tafel te zijn , toen beide landen toezeggingen op andere vlakken deden aan de VS. Trump lijkt het dreigen met tarieven tot nu toe vooral te gebruiken om op andere vlakken zijn zin te krijgen: die manier van opereren wordt wel quid pro quo (voor wat, hoort wat) genoemd.

Denk aan het afremmen van de instroom van migranten, het strenger controleren van de grenzen om drugssmokkel te voorkomen en het sluiten van (defensie)deals die goed zijn voor de Amerikaanse economie. Dat gezegd zijnde: als de VS doorzetten langs het Wederkerige Handel en Tarieven-plan, dan zou dat grote consequenties kunnen hebben voor handelspartners. In een factsheet over het plan die het Witte Huis publiceerde wordt een aantal landen met name genoemd: de Europese Unie, China, India, Canada en Brazilië staan in een lijstje met voorbeelden van ‘oneerlijke’ maatregelen.

Zo heft India een tarief van 100 procent op Amerikaanse auto’s, terwijl de VS omgekeerd een tarief van 2,4 procent hanteren. De Europese Unie heft 10 procent op Amerikaanse auto’s, omgekeerd is dat 2,5 procent. Daarbij neemt de EU geen schaaldieren af uit 48 van de 50 Amerikaanse staten en worden Amerikaanse techbedrijven in de Unie belast via de Digitale Dienstenwet.

En het Amerikaanse tarief op ethanol bedraagt 2,5 procent, terwijl Brazilië de Amerikaanse ethanolexport voor 18 procent aanslaat. Als Trump doet wat hij zegt, zullen die tarieven in elk geval gelijk getrokken gaan worden: ofwel door verhoging van de Amerikaanse tarieven, of door verlaging van de buitenlandse tarieven. Ingewikkelder wordt het voor de VS om non-tarifaire handelsbelemmeringen van andere landen precies te becijferen in de vorm van een Amerikaans ‘wederkerig importtarief’.

Op zich is dit omrekenen als methode niet nieuw. In reactie op vermeende oneerlijke staatssubsidies door China besloot de EU onlangs tot „compenserende” importheffingen op elektrische auto’s uit het land, van 17 tot 35 procent per fabrikant (bovenop het basistarief van 10 procent). De Wereldhandelsorganisatie (WTO) erkent wel dat ook fiscale voordelen en subsidies handelsbelemmerend werken; onder voorwaarden kunnen ze worden ‘teruggekookt’ tot één corresponderend importtarief.

Maar wat Trump nu doet, is simpelweg zelf aan het rekenen slaan, zonder op de WTO-regels te letten. Extra ingewikkeld is de aanpak van oneerlijke concurrentie via de wisselkoers. Buitenlandse regeringen kunnen hun export naar de VS stimuleren door hun eigen munt goedkoop te houden ten opzichte van de dollar: hun producten worden dan relatief goedkoper voor Amerikaanse afnemers.

Het is een praktijk waar de VS met name China veelvuldig van hebben beschuldigd. Maar voor ‘wederkerige’ importheffingen die valutamanipulatie compenseren, is geen rekenmethode bekend. En het kan nog ingewikkelder: wat stel je tegenover het gegeven dat er binnen Europa nu eenmaal btw betaald moet worden over producten? Die btw is een nieuw strijdtoneel waar niet zo snel een oplossing voor gevonden kan worden, schrijven de economen van ING vrijdag in een reactie op de tarieven.

In de EU zijn de btw-inkomsten – die geheven worden op de plek waar het product geconsumeerd wordt – goed voor 7,5 procent van het bbp en 18,6 procent van de totale belastinginkomsten. Gemiddeld wordt er in de Unie 21,5 procent btw geheven. De VS heffen geen btw – en zijn daarmee wereldwijd een uitzondering.

In plaats daarvan wordt er in de VS een omzetbelastingstelsel per deelstaat gehanteerd tot maximaal 11,5 procent. Volgens de Trump-regering worden Amerikaanse exporterende bedrijven daarmee benadeeld ten opzichte van Europese exporteurs. Belastingexperts zeggen dat dat onzin is en dat er geen sprake is van oneerlijke behandeling.

Het is zeer onwaarschijnlijk dat de EU het btw-stelsel zal inleveren in deze handelsoorlog. Hoe Amerika deze belasting zal ‘vertalen’ in een wederkerig tarief is volstrekt onduidelijk. Door dergelijke soevereine regels te ‘bestraffen’ met importtarieven, zet Trump de bijl aan de wortel van de vrijhandel.

De VS hebben zich al lang geleden afgekeerd van de WTO, maar zo unilateraal straftarieven opleggen als Trump nu wil is ongekend. 3. Hoe reageren de markten en de handelspartners van de VS? Het is contra-intuïtief, maar op de aandelenmarkten was na de aankondiging van de regering-Trump een zekere opluchting voelbaar: de ‘wederkerige’ tarieven gaan niet meteen in.

De inschatting op de markten is dat er wel wat politieke onderhandelingsruimte voor de handelspartners van de VS is, voordat de tarieflijsten op 1 april moeten zijn afgerond in Washington. Kortom, dat de uiteindelijke heffingen in veel gevallen laag kunnen uitvallen, worden uitgesteld, of er helemaal niet komen. Regeringen maken dezelfde inschatting – zeker nadat Trump laatst aangekondigde drastische heffingen op Canada en Mexico opschortte, na politieke concessies van deze landen.

Al maanden werken landen aan zoethoudertjes die ze Trump kunnen bieden. Vrijdag reageerde de Europese Commissie aanvankelijk scherp op Trumps aankondiging: in een persbericht dreigde Brussel met „onmiddellijke” vergelding. Even later zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen evenwel dat de EU klaar staat voor „het zoeken van oplossingen”.

Een mogelijke concessie is verlaging van het EU-importtarief op auto’s van 10 procent – maar het is sterk de vraag of Trump dit voldoende zal achten. Volgens de regels van de WTO zou de EU dan de heffingen voor auto’s uit álle WTO-landen moeten verlagen – ook het basistarief voor Chinese auto’s. Tenzij de EU een apart, breder vrijhandelsakkoord met Trump sluit, iets wat de EU met eerdere Amerikaanse regeringen nooit is gelukt.

Overal ter wereld zien regeringen de bui uit het Witte Huis hangen. Vrijdagochtend vroeg beloofde de Taiwanese president Lai Ching-te alvast meer investeringen in de VS. Al langer dringen de Amerikanen (ook onder president Biden) aan op meer chipproductie door TSMC, de Taiwanese chipgigant, in de VS.

TSMC bouwt al meerdere fabrieken in de staat Arizona. Zo worden regeringen door Trump gedwongen beloftes te doen namens particuliere bedrijven, en het is de vraag of dergelijke beloften gestand kunnen worden gedaan. Vietnam beloofde meer uit de VS te zullen importeren , met name landbouwproducten.

Het Aziatische exportland staat bijzonder onder druk, want het heeft een hoog handelsoverschot met de VS (het hoogste na China, de EU en Mexico) en een hoog gemiddeld importtarief, van meer dan 9 procent. Vanuit de regering-Trump klonk de voorbije dagen dat landen met hoge handelsoverschotten en tarieven extra hard zullen worden aangepakt. Zowel Taiwan als Vietnam voert bovendien gesprekken over (extra) Amerikaanse wapenaankopen – een andere manier om de Trump-regering te paaien.

Dat geldt ook voor India, dat praat met de Amerikanen over levering van F35-straaljagers. De Indiase president Modi, vrijdag toevallig op bezoek bij Trump, straalde optimisme uit over een bilaterale handelsdeal met de VS. Modi, zei Trump in een persconferentie , had beloofd „miljarden” extra wapens uit de VS te kopen, en het zou de VS tot „de nummer één leverancier” van olie en gas maken.

4. Wat kan dit gaan betekenen voor de wereldhandel? Afhankelijk van de uitkomst van de onderhandelingen met de handelspartners van de VS kan het ‘Eerlijk en Wederkerig Plan’, leiden tot een wildgroei aan importheffingen over en weer. Die importheffingen zijn, na decennia van handelsliberalisering, wereldwijd behoorlijk gedaald: van 14 procent in 1990 naar ruim 4 procent in 2022 op basis van een gewogen gemiddelde van goederenstromen, volgens gegevens van de WTO.

Die trend kan nu gaan keren. Het is slecht nieuws voor de wereldeconomie, want vrijhandel zorgt over het algemeen voor meer productiviteit en hogere welvaart. Voor consumenten aan beide zijden van deze ‘wederkerige handelsoorlog’ betekent het: de kans op hogere prijzen neemt toe.

Want al die tarieven, die worden éérst opgehoest door de importeurs, en vervolgens doorberekend aan de consument..