Tiktok doet ertoe bij deze Amerikaanse verkiezingen - maar welke rol speelt het platform precies?

Waarom heeft Kamala Harris niet meer van haar huidige voorstellen uitgevoerd in haar tijd als vicepresident, vroeg Donald Trump zich af tijdens het debat met Harris. Kijkers die een antwoord willen op die vraag, zijn beter af op TikTok dan op de website van de Amerikaanse overheid. Op de immens populaire video - app legt een dertiger uit Atlanta de zaak in zo’n vijf minuten namelijk haarfijn uit, met behulp van videofragmenten en screenshots van documenten: een vicepresident heeft vrijwel geen macht.

Deze Zak Kimball maakt naar eigen zeggen „enigszins bevooroordeelde politieke analyses” in zijn vrije tijd, naast zijn werk in de medische reclamewereld. Hij maakt er op TikTok geen geheim van dat hij Democraat is, maar hij uit ook kritiek op Harris. „Ik besefte: ‘wow, de meeste mensen weten dit gewoon niet’”, zegt hij in een videogesprek over de TikTok.



„Ik volg dit al intensief sinds m’n tiende, ik weet hoe de overheid in elkaar zit. Het leek mij zoiets basaals.” Aan deze informatie blijkt veel behoefte te zijn: Zak Kimballs TikTok is inmiddels bijna vier miljoen keer bekeken.

Het illustreert dat TikTok in de VS veel meer is dan een app voor entertainment: het is ook een politiek platform geworden. Naast Kimball maakt volgens onderzoeksbureau Pew Research 7 procent van de Amerikaanse TikTokkers wel eens politieke filmpjes. Dat komt neer op, geschat, zo’n 1,7 miljoen Amerikanen.

Die gebruiken het platform om te reageren op politieke gebeurtenissen, zichzelf te filmen op partijbijeenkomsten of discussies aan te gaan. En, niet onbelangrijk: Trump en Harris maakten afgelopen zomer allebei een account aan. „Het is tijd voor volwassenen om te accepteren dat TikTok meer is dan een video-app die je nichtje acrobatische danspasjes leert”, schreef entertainmentjournalist Jordan Hoffman afgelopen zomer in Foreign Policy .

Politieke TikToks zouden volgens Hoffman weleens beslissend kunnen zijn voor de toekomst van de VS, omdat een steeds groter deel van de Amerikaanse cultuur en politiek zich op de app afspeelt. Daarbij komen zorgen om politieke beïnvloeding, door nepnieuws en desinformatie. Volgens Pew Research Center gebruikt meer dan de helft van de Amerikanen onder de dertig TikTok.

46 procent van de gebruikers zegt filmpjes over politiek op het platform tegen te komen. De twee presidentskandidaten voeren ook campagne op het platform. Trump verschijnt er in video’s met jonge internetpersoonlijkheden, zoals in de video waarin hij een zwarte gepantserde terreinwagen cadeau krijgt van de Puertoricaanse reggaeton-muzikant Anuel AA.

Trump heeft inmiddels elf miljoen volgers. Kamala Harris heeft bijna zes miljoen volgers, het account Kamalahq heeft een nog groter bereik. Harris’ jonge online-campagneteam krijgt daar vrij spel om haar campagne online te promoten: de veelal (informele) grappen over Harris én Trump slaan aan.

Harris omringt zich graag met jonge politiek strategen, bleek al bij haar eerste gooi naar het presidentschap in 2019. Toen betrok ze de negentienjarige Deja Foxx bij haar team, die als activist en influencer een serieuze volgersbasis had opgebouwd op Instagram en TikTok. „Ik kon als expert optreden, omdat er niemand is met een PhD in TikToks en influencerstrategie”, zei Foxx in Rolling Stone - Foxx plaatst nog steeds regelmatig TikToks over politiek en abortus- en reproductieve rechten.

Zak Kimball begon in juni met het maken van politieke TikToks, een platform dat hij vanwege het bereik verkiest boven Facebook. „Het algoritme van TikTok geeft voorrang aan inhoud. Als een video het slecht doet, laat dat gewoon zien dat mensen geen moer geven om waar ik het over heb.

En dan heb ik video’s die het ongelofelijk goed doen, omdat mensen om de inhoud geven.” Kimball komt op TikTok ook in contact met gebruikers die nog niet weten op wie ze zullen stemmen. „Het is nog maar een klein percentage mensen, maar die hebben vragen en zitten op TikTok.

Ik denk dat TikTok een goede plek is om die vragen te beantwoorden.” Over de invloed die TikTok mogelijk heeft op de aanstaande verkiezingen in de VS bestaan veel zorgen. De rol van sociale media in verkiezingen wordt namelijk zelden als positief gezien.

De door Trump gewonnen verkiezingen van 2016 werden later omgedoopt tot ‘de Facebookverkiezingen’. In de jaren erna berichtten media zoals The Guardian en The New York Times over Russische desinformatiecampagnes op het platform. Nu maakt Washington zich zorgen om mogelijke Chinese spionage en desinformatiecampagnes op TikTok.

De app dreigt zelfs verboden te worden . In januari 2025 moet het Chinese moederbedrijf Bytedance de knoop doorhakken: of ze verkopen TikTok, of de app wordt verboden. De Amerikaanse Justitie beschuldigde TikTok in juli bulkdata over politieke standpunten van gebruikers te delen met zijn Chinese moederbedrijf.

Volgens Chinese wetgeving heeft China het recht om toegang te krijgen tot die data, al is het vooralsnog niet bewezen dat de Chinese overheid TikTok daar daadwerkelijk voor gebruikt. The Guardian concludeerde eerder dit jaar dat gebruikers door het TikTok-algoritme makkelijk bij filmpjes terechtkomen die extreemrechtse standpunten verkondigen, eetproblemen aanmoedigen of desinformatie verspreiden. Dat laatste is in strijd met TikToks richtlijnen.

TikTok treedt daartegen op, maar vaak alleen in navolging van andere platformen. Een week nadat Meta in september een reeks accounts blokkeerde die onderdeel waren van een Russische beïnvloedingscampagne en onder andere Russische propaganda en desinformatie verspreidden, deed TikTok dat ook. Tegen de verspreiding van nazipropaganda in westerse landen trad TikTok niet op, schreef het Oostenrijkse Der Standard in augustus.

Toch heeft online desinformatie volgens onderzoekers tot nu toe geen doorslaggevende rol gespeeld in Amerikaanse of Europese verkiezingen, zegt Luuk Ex. Hij doet voor het Rathenau Instituut onderzoek naar de invloed van online mis- en desinformatie. Hij merkt op dat de angst voor de gevolgen van nepnieuws en desinformatie in het verleden al snel een eigen leven ging leiden.

Het idee dat Facebook het verschil maakte in de Amerikaanse verkiezingen van 2016 ziet Ex niet terug in de wetenschappelijke literatuur over dit onderwerp, waarvan het overgrote deel uit de VS komt. Veel onderzoekers concluderen volgens Ex juist dat het heel onwaarschijnlijk is dat Facebook-desinformatie toen doorslaggevend was. „De vraag blijft: is het zo dat online mis- of desinformatie die mensen heeft misleid, of gingen zij ernaar opzoek om het standpunt dat ze al hadden te onderbouwen?” De meeste misleidende berichten in 2016 werden gezien en verspreid onder Trump-aanhangers, volgens Ex.

„Mensen zoeken online bevestiging voor het beeld dat ze al hebben, waardoor wijziging in stemgedrag onwaarschijnlijk lijkt. En de meeste mensen informeren zich veel breder dan alleen op Facebook”, zegt Ex. „Ze praten met vrienden en familie en volgen wellicht ook nieuws via televisie of een krant.

En ze komen ook een heleboel betrouwbaar nieuws tegen op Facebook.” Deze punten gelden evengoed voor TikTok, zegt Ex. Ook op TikTok hebben gevestigde Amerikaanse nieuwsmedia veel volgers.

TikTokker Kimball merkt wel dat er echokamers zijn op TikTok. „Zodra de app je politieke voorkeur kent, schotelt hij je vooral video’s voor die daarbij passen. Ik heb ook een privéaccount waar ik vooral TikToks kijk en niks maak, daar komen bijna geen rechtse video's voorbij.

” Toch bereikt hij zelf met zijn video’s Republikeinen én Democraten. „In mijn commentaarsectie gaan mensen uit het hele politieke spectrum fel op elkaar in. Maar ik denk wel dat je een partijdig publiek krijgt als je een partijdige maker bent op de app.

” De schaal van de schadelijke gevolgen van echokamers en sociale mediafuiken is volgens Ex nog onduidelijk. „Er zijn zeker mensen die in dit soort online omgevingen terecht komen. Dit kan voor individuen ernstige problemen veroorzaken: pro-anorexia content is bijvoorbeeld niet voor niets verboden.

” Maar media-onderzoekers suggereren dat de algoritmen achter de platforms ook positief zouden kunnen werken door diverse bronnen over één onderwerp te tonen. „Ik denk dat het TikTok-algoritme wel beter kan op dit gebied”, zegt Kimball. TikTok lijkt volgens hem niet ingericht op het voorschotelen van filmpjes die mensen uitdagen in hun voorkeuren .

„Mensen zitten niet op TikTok om zich ongemakkelijk te voelen.” Op de app zijn links en rechts politieke TikToks te vinden die een groot publiek bereiken. Na het plaatsen van een TikTok kwam een rapnummer met de oorwurm „ Fuck Joe Biden, ik stem op Trump” kort in de hitlijsten terecht.

Een recente uitspraak van Trump over zwarte kiezers – „hebben die liever een zwarte of witte president” – werd met spot op TikTok becommentarieerd, fragmenten van Fox News worden met humor ontleed . Rond het presidentiële debat werden op de app zelfs debatwedstrijden gehouden over de vraag wie van de presidentskandidaten moet winnen. Veel Amerikanen zien dan ook politieke filmpjes op TikTok voorbijkomen.

Toch is dat vreemd: volgens intern moderatiebeleid dat in 2019 uitlekte , zou het algoritme van TikTok filmpjes met politieke inhoud niet aan zijn gebruikers moeten aanbevelen. Hetzelfde geldt voor politieke advertenties, volgens NBC News . Ook die komen desondanks in verkiezingsjaar 2024 wel degelijk voor.

Andere inhoud wordt om onduidelijke redenen wél gecensureerd. Of shadow banned : niet weggehaald, maar ook niet door het algoritme aanbevolen, zodat haast niemand ze te zien krijgt. Na het uitlekken van het interne moderatiebeleid in 2019 bevestigde TikTok dat video’s van gebruikers die zwart of lhbtiq+ zijn of een beperking hebben, beleidsmatig door het algoritme werden weggedrukt.

TikTok legde dit destijds uit als een onhandige „anti-pestmaatregel”. Een jaar later zagen Afro-Amerikaanse gebruikers hetzelfde gebeuren bij TikToks over de Black Lives Matter-protesten. Gebruikers wier video’s worden gecensureerd of tegengehouden, krijgen vrijwel nooit te horen waarom.

De Republikeinen én Democraten zetten individuele TikTokkers in voor hun campagne, al dan niet tegen betaling. Tijdens de vorige verkiezingen meldde de BBC dat enkele TikTokkers, betaald door een marketingbedrijf, anti-Trumpfilmpjes maakten, zonder erbij te vermelden dat het betaalde advertenties betrof. Ook Kimball is benaderd door een Democratische fondsenwerver, maar sloeg dat naar eigen zeggen af.

Een andere fondsenwerver heeft voor Trump-supporters een databank aangelegd met politieke videofragmenten voor gebruik in TikToks, de Content Creators War Room. „Uw one-stop shop om de echte Donald Trump te helpen”, inclusief een AI-programma dat automatisch TikTok-scripts genereert. Op de app lijkt Kamala Harris de strijd te winnen, schreef Financial Times eind oktober.

Progressieve TikToks worden beter bekeken, al verliezen die wat aan momentum sinds het vicepresidentsdebat..