Tienduizenden nemen afscheid van Bouterse bij grootste uitvaart: ‘Hij was een echte man van het volk’

Als Cynthia Landveld de lijkwagen met de kist van oud-president Desi Bouterse in de verte ziet aankomen, barst ze in tranen uit. Uitgedost in een paars-witte koto- een traditionele Surinaamse jurk in de kleuren van de politieke partij NDP van Bouterse, staat ze tussen honderden mensen bij de centrale markt van Paramaribo. „Bouterse kon je hier gewoon op een doordeweekse dag tegenkomen, zelfs toen hij president was”, zegt ze terwijl ze door haar tranen heen lacht bij die herinnering.

De stoet komt dichterbij, stapvoets rijdt de lijkwagen met aan weerszijden oud-militairen. Door het raam is Bouterse opgebaard te zien, in militair tenue met zonnebril op. Over een deel van de kist ligt de Surinaamse vlag gedrapeerd.



Landveld probeert zich door de mensenmassa heen te wringen om een glimp van hem op te vangen. „Zo te zien ligt Bouterse er vredig bij. Hij was een echte man van het volk.

De beste leider die we ooit hebben gehad”, zegt ze even later. De Surinaamse overheid bepaalde dat Bouterse – hoewel hij er als oud-president recht op zou hebben – geen staatsbegrafenis kreeg, vanwege zijn veroordeling voor de Decembermoorden. En dus werd het een grootse volksbegrafenis, georganiseerd door de NDP, waar tienduizenden aanhangers, nieuwsgierigen en Surinamers die hem een laatste eer wilden bewijzen massaal op afkwamen.

De man die meer dan veertig jaar de Surinaamse politiek beheerste in verschillende posities – als legerleider, als president en op het laatst als veroordeelde voor de Decembermoorden en voorvluchtige – werd dit weekend door tienduizenden Surinamers naar zijn laatste rustplaats gebracht. Bouterse overleed op zijn schuilplaats volgens het sectierapport op 23 of 24 december aan een leverkwaal als gevolg van chronisch drankgebruik. „Ik ben geen NDP’er, maar dit is toch een historisch moment”, zegt Clyde Binda, die de stoet op een afstandje bekijkt.

„Wat je ook van Bouterse vindt, er is niemand die zo’n belangrijke rol heeft gespeeld in onze hedendaagse geschiedenis”, zegt hij. Eerder beloofde Ramon Abrahams, vicevoorzitter van de NDP, dat Bouterse’s uitvaart groots zou worden; dat de goed georganiseerde partij alles uit de kast had getrokken bleek al tijdens de singi neti, de traditionele avondwake op vrijdagavond in het partijcentrum Ocer. Daar kwamen al een paar duizend mensen op af, er werden liederen gezongen, speeches gehouden en er werd door leiders van verschillende religieuze stromingen gebeden.

Alles was rechtstreeks te volgen via een livestream of op een groot scherm buiten. In eerste instantie was er commotie omdat de geaccrediteerde pers, nationaal en internationaal, van de NDP te horen kreeg dat in het partijcentrum de woorden ‘moordenaar’ en ‘veroordeelde’ niet mochten worden uitgesproken. „Wat u buiten ons huis zegt na inlevering van uw persaccreditatie is aan u, maar hier binnen willen we die woorden niet horen”, aldus een persvoorlichter van de NDP.

Later werd het besluit teruggedraaid door de NDP – het zou een misverstand zijn – toen onder meer de Surinaamse nieuwssite Starnieuws besloot geen verslag te doen van de avondwake als de media werden gecensureerd. Zaterdag in alle vroegte werden in een politiebusje drie gevangenen naar het crematorium gebracht om afscheid van Bouterse te nemen. Het waren de drie bejaarde mede-veroordeelden voor de Decembermoorden: Ernst Gefferie, Benny Brondenstein en Stephanus Dendoe.

In tegenstelling tot Bouterse meldden zij zich in januari vorig jaar wel bij de gevangenis voor het uitzitten van hun straf. Bouterse’s voormalige lijfwacht Iwan Dijksteel sloeg samen met hem op de vlucht en is nog steeds voorvluchtig. Een paar uur later begint de kist aan de tocht door de stad vanuit Bouterse’s huis in de wijk Leonsberg.

Bij ministeries en overheidskantoren hangt de vlag halfstok, zo is besloten door de regering. De tientallen auto’s in de stoet worden begeleid door motorfietsen. Een helikopter cirkelt boven de stoet en er is op veel plaatsen zichtbare politiebeveiliging.

Langs de route staan mensen om de laatste eer te bewijzen. De stoet gaat langs locaties die voor Bouterse belangrijk waren, zoals het presidentieel paleis en de Nationale Assemblee. Daarachter aan de rivier ligt het Fort Zeelandia, de plek waar vijftien tegenstanders van Bouterse op 8 december 1982 werden vermoord, waarvoor Bouterse in 2023 werd veroordeeld tot twintig jaar celstraf.

De stoet trekt ook langs de waterkant en komt pal langs de winkel van Sunil Oemrawsingh, nabestaande en voorzitter van de Stichting 8 december 1982. Hij heeft besloten zijn winkel deze dag te sluiten. Hij wil niet geconfronteerd worden met de volksbegrafenis voor Bouterse.

Voor nabestaanden zoals Oemrawsingh is dit een dag van een onvoltooide gerechtigheid zegt hij. „Het is ook ironisch dat de tocht dan langs mijn winkel komt, en ook in de buurt komt van het Fort Zeelandia. Zouden de mensen die Bouterse nu zo vereren, ook stilstaan bij de nabestaanden en de vijftien vermoorde mensen?”, vraagt hij zich af.

De tienduizenden Surinamers die op de been zijn, zijn daar nauwelijks mee bezig. „Natuurlijk maakt iedereen fouten. Maar uiteindelijk zal God hem vergeven”, zegt een vrouw die voor het partijcentrum dranken verkoopt.

De straat is vol met in paars gehulde aanhangers, veel jongeren, en Surinamers met allerlei etnische achtergronden. Een groep inheemsen uitgedost met hoofdtooien en pijl en boog voegt zich in de rij voor het afscheid. Voor hen staat een groep marronsvrouwen in traditionele pangi’s, omslagdoeken.

Sommige mensen zijn geëmotioneerd en roepen ‘Papa Bouta’ als hem zien liggen, anderen doen een gebed. Op het terrein heerst ook vooral een bijna feestelijke stemming: „dit is een uitvaart in de stijl van overledene”, zegt iemand van de organisatie. „Zelf hield Bouterse ook van een feestje.

” Dat een deel van de Surinamers vandaag in stilte en pijn Bouterse’s daden beleeft realiseert de 24-jarige Soeraja Freser zich. Ze werkt als kapster en is samen met drie vriendinnen naar het afscheid gekomen. „Natuurlijk kijk je hier anders tegenaan als je nabestaande bent.

Maar vandaag bij zijn uitvaart moeten we vooral stilstaan bij de positieve dingen van Bouterse. Vandaag is er geen ruimte voor vijandschap”, zegt ze. Freser kijkt om zich heen.

„Zie je hoe wij als verschillende Surinamers verenigd zijn? Dat is dankzij Bouterse gelukt. Omdat hij zelf ook een gemengde afkomst had, met inheemse en creoolse roots, en zijn partij multicultureel heeft opgericht, voelen veel jongeren zoals ik zich hier thuis. Dat zie je vandaag”, zegt ze.

Traditioneel zijn veel politieke partijen in Suriname ingedeeld naar etniciteit; de partij van Bouterse was de eerste multiculturele partij. Tussen de sprekers door, van familieleden tot partijgenoten en bekende Surinaamse muzikanten, heeft de uitvaart ook een sterke politieke tint. In mei zijn er verkiezingen in Suriname.

De NDP, die er in de peilingen goed voorstaat, wil ook vooral de boodschap laten doorklinken dat ze Bouterse’s nalatenschap in leven zal houden. „Het gaat om het geloof en de liefde voor Suriname, Bouterse was een pure nationalist. Wij zullen daarop verder bouwen”, zei vicevoorzitter Ramon Abrahams in aanloop naar de uitvaart.

Echtgenote Ingrid Bouterse-Waldring, die inmiddels is toegetreden tot het bestuur van de partij, betreedt vlak voordat de kist per paardenkoets richting het crematorium gaat, het podium. „Vandaag heb ik gezien hoe Suriname van Bouta heeft gehouden. En krijg jij van de bevolking de eer die je als geen ander verdient” zegt zij, terwijl ze zich tot haar opgebaarde overleden echtgenoot richt.

„Laten we heengaan en de verkiezingen winnen, dat is wat Bouterse gewild zou hebben”, herhaalt ze de woorden van de voorzitter van de partij, Jenny Simons. Er klinkt gejuich en applaus..