Stichting Over Holland schenkt Amerikanen kunstwerk als Trump de verkiezingen verliest

En wéér bemoeit de Stichting Over Holland zich met de Amerikaanse politiek. De in het Utrechtse plaatsje Nieuwersluis (465 inwoners) gevestigde stichting plaatste zondag een opvallende, twee pagina’s grote advertentie in The New York Times . De door ontwerper Irma Boom vormgegeven advertentie houdt de Amerikanen een worst voor: als ze op 5 november Kamala Harris tot president kiezen, doneert de stichting een belangrijk kunstwerk aan een groot Amerikaans museum.

Ideologische advertenties met kunst als breekijzer – het is langzamerhand een traditie van Over Holland. Met vergelijkbare aankondigingen in de grootste Amerikaanse krant mengde de stichting zich tweemaal eerder in de politiek van de VS. Ook toen was de afkeer van het huidige republikeinse gedachtegoed evident.



In oktober 2017, negen maanden na de inauguratie van Donald Trump tot 45ste president van de VS, eerde de Nederlandse stichting daar diens voorganger. Omdat Barack Obama als president zoveel aandacht had getoond voor mensenrechten en het feit dat hij moeilijke vragen durfde te stellen over de Amerikaanse droom, doneerde de stichting een kunstwerk aan een museum in Chicago. Het ging om een politiek beladen kunstwerk: African-American Flag (1990) van David Hammons.

De zwarte Amerikaanse kunstenaar maakte een alternatief voor de ‘Stars and Stripes’, de nationale vlag van de VS: het rood wit en blauw van de sterren en strepen had hij veranderd in de pan-Afrikaanse kleuren groen, rood en zwart. Een kunstwerk dat sindsdien in de VS is uitgegroeid tot hét symbool van black pride . Een week later, op 29 oktober 2017 volgde een advertentie ‘Honoring a woman who changed a nation’Uit eerbetoon voor de rol van voormalig first lady Michelle Obama als voorvechter van vrouwenrechten, sociale gelijkheid en educatie, gaf Overholland een kunstwerk cadeau van de Amerikaan H.

C. Westermann, opnieuw aan het Museum of Contemporary Art Chicago. Over Holland beloofde zondag alweer een kunstwerk te doneren „aan een toonaangevend Amerikaans museum”.

Net als bij de advertentie voor Barack Obama gaat het om een ‘David Hammons’. Dit keer een werk op papier uit 1975, waarvoor de inmiddels 81-jarige kunstenaar zijn met vet ingesmeerde gezicht en handen tegen een glasplaat drukte. Een afdruk van die vlek op papier kleurde hij in met pigment.

De titel: Puzzling Times , problematische tijden. Volgens de advertentietekst is de visie van Hammons van een halve eeuw geleden in de huidige crisis onverminderd actueel: „De volgende verkiezingen zijn aangebroken: zal het glas barsten? Zullen vrijheid en democratie zegevieren? Kleurt u met uw stem de puzzel blauw?” Dat laatste is een verwijzing naar de kleur van de Democratische partij. Over Holland eist ditmaal een tegenprestatie voor de gift.

De kop boven de advertentie lijkt een echo van de recente discussie in Nederland: ‘ Democracy and the rule of law are at stake ’, de democratie en de rechtsstaat staan op het spel. Alleen als Donald Trump de verkiezing verliest doneert de stichting het kunstwerk, staat in de advertentie. Want als de Republikeinse kandidaat wint, „is het hek van de dam, op zoveel manieren, en over de hele wereld”.

De Times -lezers zo vlak voor de verkiezingen met een prikkelende advertentie aan het denken zetten, lijkt een kostbaar gebbetje. Voor een dubbele advertentiepagina in de zondagseditie vraagt de krant doorgaans omgerekend ruim 300.000 euro.

En David Hammons is een gewilde kunstenaar. Veilinghuis Phillips verkocht in november 2021 in New York een later Puzzling Times -kunstwerk voor 8 ton . Stichting Over Holland is in 1985 opgericht door Jan Christiaan Braun (1940), een raadselachtige oud-ondernemer.

Op zijn 46ste verkocht hij zijn bedrijf in fotografische zetmachines en besloot zich voortaan vooral met kunst bezig te houden. In een villa op het Museumplein in Amsterdam opende hij in 1987 Museum Overholland, een spraakmakende tentoonstellingsruimte voor werken op papier. De getoonde tekeningen kwamen deels uit Brauns eigen verzameling.

Vier jaar later, in 1990, sloot het museum plotseling zijn deuren. Braun deed dat uit ergernis: de gemeente Amsterdam had de belofte geschonden om voor de deur van het museum geen luidruchtige manifestaties meer te organiseren. In de jaren daarna haalde Braun vanwege niet-nagekomen afspraken vaker de stekker uit door hem geïnitieerde kunstprojecten.

Die rechtlijnigheid leverde hem het imago op lastig en onhandelbaar te zijn. Al kun je hem evengoed onverzettelijk en compromisloos noemen; een afspraak is voor hem een afspraak. Met journalisten praat Braun niet.

Op internet circuleert ook slechts één oude foto van hem. De voorzitter van Over Holland communiceert eerder met ingezonden artikelen op de opiniepagina van deze krant , of met een advertentie. Spraakmakend waren in 2014 bijvoorbeeld vier paginagrote advertenties in landelijke dagbladen waarin hij de raad van toezicht en de net aangetreden directeur van het Stedelijk Museum Amsterdam berispte wegens belangenverstrengeling.

Een andere manier van Braun om het publieke debat op sociaal cultureel gebied te beïnvloeden is de Over Hoop Prijs . Met deze sinds 2017 jaarlijks uitgereikte onderscheiding (waaraan een geldbedrag van 25.000 euro is verbonden) voor een persoon of organisatie die op sociaal cultureel gebied iets overhoop haalde, wil de stichting steeds een discussie op gang brengen.

De vorige advertenties maakten een en ander los, laat de secretaris van de stichting weten. Over Holland ontving na de advertenties voor de Obama’s honderden brieven en kaarten. Deze reacties, waarvan de stichting desgevraagd een stel voorbeelden toestuurde, bevestigen de verdeeldheid in de VS.

„De Obama’s probeerden ons land te ruïneren. Houd uw commentaren graag beperkt tot Nederland en houdt u zich koest, net als u en uw landgenoten deden in de Eerste en Tweede Wereldoorlog.” Daartegenover staan berichten van dankbare Amerikanen: „Ga alsjeblieft zo door in dit moeilijke Trump-tijdperk.

Hij is niet onze president.”.