Soms grinnik je, soms gruw je bij intrigerende komedie ‘Miséricorde’

Jérémie reist van Toulouse naar het dorpje in de dunbevolkte streek waar hij opgroeide. Hij woont er de begrafenis bij van de plaatselijke bakker. Martine, de weduwe van de bakker, ontvangt hem vrij hartelijk.

Haar zoon Vincent is vooral vijandig en zoekt keer op keer de confrontatie met Jérémie. De openingssequentie van Alain Guiraudie’s Miséricorde werkt op een aantal niveaus. De eerste minuten zien we Jérémie in zijn auto door het Franse landschap rijden.



Op realistisch niveau wordt zo de locatie van de handeling geïntroduceerd, een typisch Frans dorpje met de kerk als middelpunt. Maar deze eerste minuten werken ook op genre-niveau, met Jérémie als eenzame cowboy die terugkeert naar de plek waar iets gebeurd is en weer zal gebeuren. In plaats van de prairie speelt een herfstig woud waar mensen naarstig naar eekhoorntjesbrood zoeken een bepalende rol in de handeling.

De opening introduceert ook een thriller-element: waarom reageert Vincent bijvoorbeeld zo vijandig op Jérémie? Cinefielen kunnen bij Jérémie denken aan de mysterieuze, engelachtige ‘bezoeker’ (Terence Stamp) in Pasolini’s Teorema (1968), die elk lid van de middenklassefamilie waar hij verblijft op een bepaalde manier blijvend verandert. Zo blijkt Jérémie gaandeweg Miséricorde allerlei dorpsbewoners te hebben verleid en misschien wezenlijk beroerd. Met hier als hamvraag: is hij de ultieme manipulator of is het onschuldiger? Openbaart zijn aanwezigheid slechts ver weggestopte verlangens? De titel van de film is de Franse vertaling van het Latijnse woord miséricordia dat genade of mededogen betekent.

Het wordt meestal in religieuze betekenis gebruikt en dat is hier niet anders. De plaatselijke pastoor speelt niet alleen een belangrijke rol binnen de dorpsgemeenschap, hij is ook cruciaal voor de ontwikkeling van het verhaal. Veel meer over de plot verklappen zou zonde zijn.

Wel kun je vaststellen dat Guiraudie, net als in zijn vorige films L’inconnu du lac (2013) en Rester vertical (2016), behalve genres ook registers mengt. Soms moet je grinniken en soms gruwel je. En net als in zijn eerdere werk speelt homoseksualiteit een rol, al is die minder prominent aanwezig dan in zijn eerdere films.

Het levert een mooie, veelzeggende scène op als Jérémie door het fotoboek bladert met daarin Martines overleden man met ontbloot bovenlijf. Hij staart er lang naar, later vraagt hij aan Martine of hij een afdruk van de foto kan krijgen. Wat opvalt is dat Martine niet verbaasd of afwijzend op het verzoek reageert.

Evenals de behoorlijk expliciete suggestie dat hij blijkbaar in zijn jeugd een relatie met haar man had en dat zij daarvan wist. Het buitengewoon intrigerende Miséricorde blijft meestal impliciet over de personages: wat beweegt hen, wat is er vroeger gebeurd? Hetzelfde geldt voor de film. Een enkele keer is Guiraudie wél expliciet, zoals in de scène waarin de pastoor een betoog houdt over moraal en schuld, met als boodschap dat iedereen schuldig is – aan bijvoorbeeld wegkijken bij gruwelijkheden.

In een interview noemt Guiraudie de situatie in Gaza als voorbeeld: de wereld kijkt toe, maar grijpt niet of nauwelijks in..