Rusland dwingt Oekraïners in bezet gebied te kiezen: Russisch paspoort of vertrek

Oekraïners in door Rusland bezet gebied moeten voor 10 september hun verblijfsstatus formaliseren of het gebied verlaten. Dat heeft de Russische president Vladimir Poetin donderdag per decreet verordonneerd. Hij verhoogt hiermee de druk op inwoners in deze gebieden om een Russisch paspoort te nemen.

De regio’s Donetsk, Loehansk, Cherson en Zaporizja zijn onder de Russische grondwet sinds 2022 Russisch – al wordt deze annexatie door geen enkel ander land behalve Noord-Korea erkend. Oekraïners aldaar die in hun eigen huis willen blijven wonen moeten dus Russisch staatsburger worden, of een verblijfsvergunning aanvragen. Inwoners moeten tevens een medische controle op HIV en een drugstest ondergaan.



Vóór de oorlog van 2022 konden Oekraïners zonder verblijfsvergunning vrij naar Rusland reizen maar maximaal drie maanden blijven. Tot nu toe loste Rusland de ‘verblijfskwestie’ voor Oekraïners in de bezette regio’s op door die maximale verblijfsduur op te schorten. Maar om aanspraak te maken op sociale voorzieningen bleef een Russisch paspoort nodig.

Als Oekraïners geen Russisch paspoort hebben, zorgt dat voor problemen in hun dagelijks leven. Zonder paspoort konden inwoners bijvoorbeeld geen insuline krijgen, of niet behandeld worden voor een botbreuk. Ook is het verstrekken van voedselhulp en pensioenen gekoppeld aan het Russisch staatsburgerschap.

Inmiddels zouden al 3,5 miljoen Russische paspoorten zijn uitgedeeld in de bezette gebieden, aldus het Russische ministerie van Binnenlandse Zaken. Het is niet bekend hoeveel inwoners de vier regio’s nog hebben en welk deel van de bevolking een Russisch paspoort heeft gekozen. Het decreet volgt op een aanpassing in de migratiewetgeving, afgelopen maand, die het mogelijk maakt ‘illegale migranten’ binnen 48 uur uit te zetten, zonder tussenkomst van een rechter.

Rusland zuivert het bezette gebied van alles wat doet denken aan Oekraïne. Oekraïense literatuur wordt uit de bibliotheken gehaald. Monumenten voor de door Sovjet-leider Stalin geconstrueerde hongersnood ‘Holodomor’ (jaren 30 van de vorige eeuw), worden verwoest.

Informatie over de hongersnood die collectivisatie veroorzaakte wordt door het Kremlin gezien als ‘anti-Russische propaganda’. Nederland en het Europees Parlement erkennen de Holodomor als genocide. Afgelopen week werden vier Oekraïners uit de bezette havenstad Marioepol berecht in Rostov aan de Don.

Alle mannen dienden op een zeker moment in hun leven de Oekraïense Nationale Garde, bij de brigade ‘Azov’, en hen hangt tot 24 jaar cel boven het hoofd. Mensenrechtenorganisatie Memorial heeft alle verdachten aangemerkt als politieke gevangenen. Azov geldt in Moskouse propaganda als het ergste voorbeeld van Oekraïens nationalisme.

De mannen worden berecht op verdenking van ‘gewelddadige machtsovername’ en ‘organiseren van activiteiten van een terroristische organisatie’. „Als je beschuldigd wordt van iets wat je niet hebt gedaan en simpelweg niet had kunnen doen..

. Dan ben je geen terrorist”, stelde Oleksandr Moechyn tijdens zijn slotverklaring in het proces. De laatste woorden van vier van de verdachten zijn gelekt naar het Russische online medium MediaZona , dat zich richt op berichtgeving over repressie en mensenrechten.

Moechyn zou vanaf 2017 enige tijd bij Azov hebben gediend als contractsoldaat en hield naar eigen zeggen de wacht bij legerfaciliteiten op Oekraïens grondgebied, maar was al voor 2020 overgestapt op ander werk. „Ik heb één sociaal netwerk met [..

] zes foto’s erop, meer niet. Mijn dochter in een park, op een schommel. Hoe kun je daaruit opmaken dat ik de Russische regering omver probeer te werpen?” „Ik ben een burger.

[...

] Alles gebeurde plotseling in Marioepol. Oorlog, er komen mensen naar je huis, slaan je, doen een zak over je hoofd en voeren je af.” In eerste instantie waren er 24 verdachten in de zaak.

Twee Oekraïense militairen zijn vrijgelaten in een gevangenenruil. Negen vrouwen die voor Azov onder meer als kok hadden gewerkt, werden in september aan Oekraïne overgedragen. Eén verdachte, die diende als chauffeur bij Azov, kwam in voorarrest om het leven.

.