Psycholoog Marc Buelens dook in de geest van de Trump-kiezer: ‘Als er niets verandert, wint Trump’

Trump is een narcist, psychopaat en machiavellist. Maar hoe zit het met zijn kiezers? Wat bezielt hén? Psycholoog Marc Buelens reisde de VS rond, ging het die kiezers zelf vragen en schreef er een boeiend boek over. “De figuur Donald Trump interesseert mij eigenlijk niet zo sterk”, zegt Marc Buelens.

“Die man is zeer voorspelbaar, hij zit duidelijk in de dark triad - de driehoek van eigenschappen die psychologen duister noemen: hij is een narcist, een machiavellist en een psychopaat. Het zijn ontsporingen die iedere leider kan kennen, wijlen Steve Jobs van Apple had ze ook in ruime mate. Trump scoort vooral hoog op narcisme: narcisten missen elke vorm van empathie, maar ze kunnen mensen ook inspireren - dat zou je een goede kant van narcisme kunnen noemen.



Over psychopaten valt weinig goeds te vertellen, al zijn het wel mensen die erg goed weten waar ze naartoe willen, ze hebben heldere doelen. In het machiavellisme is Trump het zwakst, denk ik. Al heeft iedere politicus dat wel in zekere mate nodig.

” Marc Buelens is psycholoog, statisticus en was jarenlang als managementprof verbonden aan de Vlerick Business School. Als universele geest publiceerde hij al behoorlijk wat boeken, over tal van onderwerpen, en nu ligt er, vlak voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen, een boek waarin hij de kiezer van Donald Trump probeert te doorgronden. Buelens kent Amerika van talloze reizen, en bezocht voor dit boek heel wat Republikeinse huishoudens.

U wilde die kiezer begrijpen. “Ja, ik wilde begrijpen waarom de Republikeinen met de regelmaat van een klok verkiezingen winnen. En dan heb ik het zeker niet over Trump, want die heeft eigenlijk alleen de verkiezing van 2016 tegen Hillary Clinton gewonnen.

Verder scoort hij niet zo goed, wat merkwaardig is in een partij waar hij alle concurrentie heeft weggemaaid, inclusief Nikki Haley, toch geen kleine dame. Toch halen de kandidaten die Trump steunt, het vaak niet voor het Congres of de Senaat. Dat is een grote paradox: Trump is geen grote verkiezingswinnaar.

” Zal hij Kamala Harris wel verslaan? “Geen idee, het lijkt mij voorzichtig om op dit moment geen grote voorspellingen te doen. Ik volg het op de voet en mijn gok op dit moment is: als er niets verandert, wint Trump. Harris heeft gewoon te weinig voorsprong, zeker in de kantelstaten zoals Pennsylvania en North Carolina.

En het is overal nek aan nek, ik vind het bijna griezelig om te zien. Ik denk dat wij dat weleens vergeten. Dat is ook een reden waarom ik dit boek geschreven heb - ik vind dat onze media te veel supporteren voor Harris.

Vergelijk het met sport.” De journalist wordt fan. “Precies.

Tijdens de Olympische Spelen werd ik niet geïnformeerd over allerlei prachtige sporten en atleten. Het enige wat telde waren de Belgen die kans maakten op een medaille. Onze berichtgeving is ook wat Amerikaanse politiek betreft te eenzijdig.

Eigenlijk nemen wij de kwaaltjes van de Amerikaanse media over. Persoonlijk supporter ik natuurlijk voor Kamala Harris, ik vind Trump weird en creepy - hele goede termen om hem te omschrijven. Maar mijn persoonlijke overtuiging mag mij niet verblinden voor wat ik zie.

” U werd op sleeptouw genomen in de VS door een vriend die u introduceerde bij heel wat Republikeinse kiezers. “Ja, en hij stelde mij altijd voor als ‘een linkse professor’, wat ik ook ben. In hun ogen ben ik een soort communist, omdat ik geloof in sociale zekerheid, meer gelijkheid, enzovoort.

Maar ik heb geprobeerd om tijdens mijn reizen de cijfers die ik goed ken, in vlees en bloed te leren vertalen. Ik wilde de kiezers persoonlijk leren kennen en begrijpen. Ik heb zeer veel fijne en aangename mensen ontmoet.

” Zijn het verliezers van de globalisering, die hun job naar China zagen vertrekken? Dat is hier lang de overtuiging geweest. “In Amerika win je verkiezingen door de juiste coalitie te vormen. Trump heeft dat in 2016 gedaan door drie cruciale groepen aan te spreken.

De klassieke christelijke Republikeinen, die nog altijd het grootste deel van hun kiezers vormen. Dan de mensen die bekommerd zijn om geld, omdat ze meer willen verdienen of niet willen kwijtspelen wat ze hebben. Maar Trump heeft in 2016 ook een derde groep aangeboord: de verliezers van de globalisering, die vroeger doorgaans voor de Democraten stemden.

Maar dat is geen arbeiderspartij meer.” De Democraten steunen toch de vakbonden? “Een vakbondspartij is het nog wel. Maar de ongeschoolde, mannelijke productiearbeiders - die ik de Amerikaanse gele hesjes zou noemen -, die zijn ze kwijt.

Die mensen hebben het gevoel dat ze het slachtoffer zijn van het beleid van oud-president Barack Obama, die heel sterk gericht was op hooggeschoolde kiezers. Vooral vrouwen voelden zich aangesproken. Van de weeromstuit kon Trump laaggeschoolde mannen aanspreken.

Vandaag hebben Democraten gemiddeld een hoger inkomen dan Republikeinen. En de zogenaamde gendergap is ook enorm.” De Republikeinse partij is vooral mannelijk, de Democratische vooral vrouwelijk? “Dat is verbluffend.

Vooral bij jonge mensen neemt de gendergap spectaculaire dimensies aan. Het gaat om een kloof van 51 procent. Gen Z-vrouwen stemmen 38 procent meer voor Harris, Gen Z-mannen stemmen met 13 procent meer voor Trump.

Zo’n kloof heeft men in de VS nog nooit gezien. Vandaar is het signaal van Taylor Swift, die zich achter Harris heeft geschaard, zo belangrijk. Als zij jonge vrouwen kan overtuigen om te gaan stemmen, kan dat een groot verschil maken.

Al is het goed mogelijk dat we lang zullen moeten wachten op de uitslag.” Hoezo? “Het tellen van de stemmen die via de post binnenkomen is een traag proces en ze mogen in sommige staten pas worden geteld als de stembureaus gesloten zijn. Beide partijen zullen hertellingen vragen en zullen van alles en nog wat contesteren.

Dus tenzij een van beide kandidaten het overtuigend haalt, met een landslide , is de kans groot dat we enkele dagen of weken moeten wachten op de uitslag. Amerikaanse verkiezingen blijven vaak spannend tot het laatste moment.” Vreest u geweld als Trump verliest en dat niet erkent? “De kans bestaat dat er opnieuw geweld wordt gebruikt, zoals bij de bestorming van het Capitool.

Zeker als Trump zijn fans weer opjut, kan het opnieuw verkeerd lopen. Al zie ik het gevaar ook op links, hoor. Als de Democraten zouden geloven dat de verkiezingen hen ontstolen zijn, sluit ik niet uit dat groepen die zich sinds Black Lives Matter bewapend hebben, zouden reageren.

Het is onvoorspelbaar, maar toch ben ik optimistisch. Amerika is een federale staat, en het eventuele geweld zal vooral lokaal zijn en beperkt blijven.” En de Proud Boys zijn niet representatief voor de Republikeinse kiezer? “Nee, zoals de hooligans van Club Brugge niet representatief zijn voor de supporters.

Die Proud Boys die mee het Capitool bestormd hebben, vormen naast een dreiging vooral boeiende televisie. Maar ik heb het eens uitgerekend: ik denk dat ongeveer één procent van de Trump-kiezers weleens naar zo’n rally van hem gaat. Ik denk dat de grootste politieke groep in de VS momenteel de gematigde kiezers zijn.

En die kunnen nergens naartoe, want de twee grote partijen hebben de situatie in hun voordeel bevroren. Zoals in het Verenigd Koninkrijk kan een derde partij er niet tussen komen.” Zou zo’n derde partij succes hebben? “Dat denk ik dus wel.

Als het kiessysteem zou worden aangepast, zodat ook een redelijke partij in het midden kan opkomen, dan zou die zeker een mooie score halen.” Hoeveel mensen geloven de Trump-leugens? Tijdens het debat met Harris waren er niet alleen de huisdieren die werden gegeten, maar ook de baby’s die na de geboorte worden gedood. “Amerikanen zijn gevoeliger voor complottheorieën dan Europeanen.

En Republikeinen nog het meest. Op een lijst met tien klassieke verhalen - van de maanlanding die in scène is gezet tot de moord op JFK die door de FBI was georganiseerd - scoorden Republikeinen het hoogste: 43 procent van hen gelooft ook dat Democraten kindermisbruik organiseren. Maar er zijn ook Democraten die geloven dat Republikeinen kindermisbruik organiseren.

Een deel van de Democraten geloofde ook dat toenmalig Republikeins president George W. Bush in 2001 zelf achter de aanslagen op het World Trade Center zat.” Hoe verklaart u dat Amerikaanse complotdenken? “Ik vermoed dat het te maken kan hebben met religie: gelovige mensen staan open voor het irrationele, dus ook voor complotverhalen.

” Over God gesproken. Sinds de moordaanslag op Trump geloven velen dat hij door de Heer is gestuurd en wordt beschermd. “Toen dat schot viel, waren de drukproeven van mijn boek net klaar.

Ik ben blij dat ik het er nog in heb kunnen vermelden, en ben trots dat ik meteen ook heb voorspeld wat er zou gebeuren. Ten eerste was daar het idee dat God zelf Trump had beschermd. Maar al even voorspelbaar was het verwijt van de Republikeinen dat die aanslag het gevolg was van de haatzaaierij door de tegenstanders van Trump.

Ik dacht toen nog: tiens, ik zou nog kunnen dienen als spindoctor voor die partij. Al zou ik blokkeren op de leugenachtigheid.” God is een van de vier knoppen waar Amerikanen gevoelig voor zijn, schrijft u.

“God. Succes. Business of de vrije markt.

En vrijheid. Dat zijn de centrale waarden waar je, zeker als Republikein, geen vraagtekens bij aanvaardt. Ik noem het de vier zonnen van de Republikeinen.

Wie een zinvol gesprek wil hebben met hen, moet die waarden, of noem het geloofssystemen, erkennen. Duw op die knoppen, en je raakt de gevoelige plekken.” Dan is Harris slim door met het abortusthema helemaal op vrijheid te spelen.

“Zeker. Freedom staat zelfs al op haar campagnebussen. Ik bewonder het professionalisme van het Harris-team enorm.

Zij pakken het thema freedom af van de Republikeinen, zoals Bill Clinton dat destijds deed met de vrije markt - herinner u: It’s the economy, stupid .” Zoals de Republieken voor zichzelf vier waarden hebben, stoppen ze de Democraten in een soort van Bermudadriehoek, schrijft u. “Je hebt positieve knoppen die je kunt bespelen, maar ook negatieve.

Hoe krijg je een Republikein kwaad? Door het te hebben over big government, de overheid die zich met alles en nog wat komt bemoeien. Door linkse wetenschappers verdacht te maken, en door het over wokeness te hebben. Vreemd genoeg worden die laatste twee thema’s nauwelijks bespeeld tijdens deze campagne, alleen Ron DeSantis, die het tijdens de primary’s opnam tegen Trump, was uitgesproken antiwoke.

Maar ik vermoed dat die thema’s te complex zijn. Het is een boutade, maar ze klopt nog altijd: Amerikanen stemmen voor food and gas , op basis van de prijs van voedsel en brandstof.” En migratie? “Het speelt duidelijk mee, maar minder dan je zou denken.

Net zoals Oekraïne en het klimaat ook nauwelijks aan bod komen. Alleen de democratie, dat is wel een thema. Maar niet zoals wij denken.

Het zijn ook de Republikeinen die vrezen dat de Democraten een dictatuur zullen installeren - door de overheid overal te laten ingrijpen, en mensen te verbieden nog langer biefstuk te eten, dat soort verhalen.” Wat zal Trump doen als hij opnieuw wint? “Als Trump wint, zal hij wraak nemen. Ik las voor het eerst in The Economist in juli 2023 over wat nu Project 2025 heet, waarin precies staat uitgelegd hoe de administratie bijvoorbeeld zal worden gezuiverd, hoe mensen massaal zullen worden ontslagen.

Ik vind dat angstaanjagend. Trump neemt nu wel afstand van die tekst. Maar de dag dat hij de macht kan grijpen, zal hij niet aarzelen om met mensen af te rekenen.

Zo ben ik benieuwd hoe het met Elon Musk zou aflopen mocht Trump winnen. Als dat hem uitkomt, zal Trump Musk meteen laten vallen. Wat we ook weten, is dit: als Trump nu verliest, is het volledig afgelopen met hem.

” Tot slot: u herkent het Republikeinse profiel ook in Vlaanderen, schrijft u. “Hoe meer Vlamingen ik spreek, hoe harder dat opvalt. Ze willen niet te veel overheid, ze vinden dat wie hard werkt succes mag hebben.

.. Alleen God is bij ons, behalve bij de oudere generatie, verdwenen.

De fatsoenlijke versie van het Republikeinse programma, dus niet het Trumpisme, wordt bij ons goed vertolkt door N-VA. Ik geef al wat lezingen en ik hoor nogal vaak: ‘Verdorie, ik wist niet dat ik zo Republikeins was.’” 74.

000.000 Trump-stemmers weten waarom , Marc Buelens, Manteau, 256 p., 23,99 euro.

Geboren in 1949 Doctor in de organisatiepsychologie (UGent) Emeritus hoogleraar aan de UGent en Vlerick Business School Schreef al heel wat boeken, waaronder De verblinde samenleving (Lannoo) Geselecteerd door de redactie.