Plasticruimer Boyan Slat: ‘Wanneer je iets goeds doet word je een magneet van kritiek’

‘Zo’n 21.000 ton plastic hebben we nu uit het water gehaald – pakweg het gewicht van drie Eiffeltorens”, zegt Boyan Slat, de 30-jarige Delftenaar die oprichter en ceo is van The Ocean Cleanup. Volgens Slat heeft zijn organisatie sinds 2021 meer plastic uit de zee gehaald dan alle andere organisaties bij elkaar die hier in de wereld mee bezig zijn.

Het bleef niet onopgemerkt: eind 2024 is Slat opgenomen in de lijst van honderd invloedrijkste ‘klimaatleiders’ van het Amerikaanse magazine Time . Het succes van nu liet echter jaren op zich wachten. The Ocean Cleanup begon zeven jaar geleden met een eerste plasticfilter, System 001, bijgenaamd Wilson.



Dat zou aan de slag gaan in het meest vervuilde deel van de Stille Oceaan: de zogeheten great pacific garbage patch , die naar schatting bestaat uit 1,8 biljoen plastic brokstukken – het overgrote deel kleiner dan een halve centimeter. Maar dit startschot bleef uit: Wilson ving nauwelijks plastic en brak zelfs in tweeën onder het toeziend oog van de wereldwijde media. Inmiddels is System 03 actief.

De vangst daarvan bestaat voor 99,3 procent uit plastic. En de rest? De organisatie krijgt kritiek dat ze de biologie in zee verstoort, want de overige 0,7 procent bestaat onder andere uit zeeleven. Naast System 03 houdt het bedrijf zich ook bezig met het tegenhouden van plastic bij riviermondingen.

Daar komt immers het meeste plastic in zee vandaan. Slat: „We houden daar nu zo’n 1 à 2 procent van de mondiale plasticuitstoot tegen.” Wat is je drijfveer? „Ik ben van nature obsessief.

Als ik mijzelf een doel stel, dan denk ik aan weinig andere dingen. Al voelde het wel alsof ik een steen de berg op moest zeulen en nooit los kon laten.” Als die steen zo zwaar is, waarom ga je er dan mee door? „We leven in een heel bijzondere tijd.

Honderdduizenden jaren is de menselijke vooruitgang een soort vlakke grafiek geweest, en sinds de industriële revolutie zie je opeens dat we, op bijna elk denkbaar vlak – welvaart, gezondheid, kennis – als een ijshockeystick omhoog schieten. Ik denk dat we een verantwoordelijkheid hebben om die trend door te zetten als we willen behouden wat we hebben opgebouwd.” Het klinkt alsof je de natuur beschermt om de mens te helpen.

„Ja, nou ja, ik ben een beetje bevooroordeeld omdat ik zelf een mens ben, maar als ik mijn favoriete diersoort moet kiezen, dan zou ik zeggen: Homo sapiens .” Wat vind je zo mooi aan de mensheid? „Wij zijn de enige diersoort die zich heeft kunnen losbreken van de natuurlijke orde. Als je naar de natuur kijkt, is het toch redelijk een bloedbad.

Er is veel leed in de natuur, en uiteindelijk hebben wij met ons intellect onze omgeving zo vormgegeven dat we geen honger hoeven te lijden, of dat we doodvriezen in de winter.” Is dit waar je liefde voor innovatie vandaan komt? „Ja. De wereld die we als mensheid hebben opgebouwd is complexer, waardevoller en fascinerender dan enige ‘stad’ die je kunt vinden in de natuur, zoals een termietenheuvel.

„Ik kan het niet helpen om de ironie aan te wijzen wanneer mensen zich negatief over innovatie uitspreken. Ze doen dat via het internet, typend op een laptop in een verwarmde kamer.” Beschadigt de mens de natuur niet juist op grote schaal met behulp van innovatieve technieken? „Als je je aliens voorstelt die veel geavanceerder zijn dan wij en die ons beoordelen, dan krijgen we geen bonuspunten voor hoe we met de natuur omgaan.

Als we het hebben over de negatieve bijeffecten van de samenleving, dan zitten er een hoop bij die ons uiteindelijk zelf in de buik steken. Dat we de natuur zo slecht behandelen zie ik als een onderdeel van een soort tienerfase van onze maatschappij. Ik denk dat technologie steeds minder slechte bijeffecten zal bevatten.

” Wat zou de wereld kunnen leren? „Ik denk dat veel idealisten het ‘goede’ als vijand van het perfecte zien. Waarbij de goede keuzes, die niet perfect zijn, niet genomen worden. Kernenergie is een goed voorbeeld, is het perfect? Nee, maar is het beter dan kolen? Perfectie bestaat niet, alleen in de hoofden van theoretici.

” Vind je de kritiek dat jullie het zeeleven verstoren een voorbeeld van deze nadruk op perfectie? „Absoluut, niks heeft nul slechte bijeffecten. Hoe groot de nadelen zijn achterhalen we met wetenschappelijk onderzoek. We nemen kritiek serieus, maar in dit geval blijkt uit ons gepubliceerde onderzoek dat de verstoring wel meevalt.

„Wanneer je iets goeds doet is het een vreemd gegeven dat je een soort magneet van kritiek bent, waarbij het lijkt alsof het nooit goed genoeg is. Die psychologie is een groot obstakel voor het verbeteren van de wereld omdat het bijna een natuurwet is dat alles wat je doet wel iets negatiefs oplevert. Het is daarom het beste dat je bij alles een kosten-batenanalyse maakt.

” Veel milieuorganisaties spreken zich uit over allerlei maatschappelijke problemen. Waarom stel jij je niet activistischer op? „Het woord activist, daar zit actief in. Dus in die zin ben ik het zeker.

Er zijn veel mensen we bestempelen als activist, maar in werkelijkheid vooral dingen roepen en schrijven. Ik denk niet dat de wereld gebaat is bij het uiten van alle meningen. Het voelt vast goed om boos te zijn, maar ik denk niet dat het constructief is.

Ik ben een consequentialist, waarbij het gaat om wat je ergens mee bereikt en niet of iets ‘goed’ voelt. Ik denk dat het problematisch is om met je vinger naar anderen te wijzen.” Steeds meer onderzoek laat zien dat de natuur zich aanpast aan plastic vervuiling.

Maakt dit jouw missie minder belangrijk? „We hebben stukken koraal op kratjes midden in de oceaan gezien, het is fascinerend dat zoiets op plastic leeft. Ik moet denken aan een quote uit Jurassic Park : ‘ life finds a way ’. Los daarvan weten wij dat de schade die plastic doet aan zeeleven, aan onze gezondheid en aan de economie vele malen groter is dan de voordelen.

” Wat wil The Ocean Cleanup nog bereiken? „Als ik vooruitkijk weet ik dat het niet makkelijk wordt, maar we hebben de blauwdruk waarmee we het probleem kunnen oplossen. Het gaat nu vooral om opschalen. Daarom is geld het enige dat ons nog in de weg staat.

We hebben nog zo’n 5 à 6 verdubbelingen nodig om het hele probleem op te lossen. Ik denk dat mensen versteld zullen staan van wat wij binnen de komende jaren gaan bereiken.”.