Orbán en Schröder hebben hun hoop voor vrede in Europa eensgezind gevestigd op Trump

Halloween 2024. Buiten, op straat in Wenen, lopen tienermeisjes met vampiertandjes en blauwe pruiken. Binnen zitten de Hongaarse premier Viktor Orbán en de voormalige Duitse Bondskanselier Gerhard Schröder op een podium van de Weense Sophienzaal.

Onder leiding van de Zwitserse journalist Roger Köppel praten ze over het thema ‘vrede in Europa’. De mannen hebben het over de hoop die ze hebben gevestigd in de herverkiezing van Donald Trump, over de diepere beweegredenen van Vladimir Poetin, en over de faliekant verkeerde koers die Europa volgens hen is ingeslagen. Over de weerstand waarop Orbán in Brussel en op veel plekken andere plekken stuit, zegt hij: „Ik ben geboren bij tegenwind.



Ik kom uit de anticommunistische verzetsbeweging. Er waren zelden momenten in mijn leven waarop ik wind mee had.” Toch lijkt deze week daarop een uitzondering te zijn.

In Wenen worden Orbán en Schröder door het publiek van zo’n vijfhonderd mensen met een staande ovatie ontvangen. Maandag was Orbán, die tot december ook voorzitter van de Europese Raad is, in Georgië, waar hij de verkiezingen tot ongenoegen van veel EU-lidstaten prees als „vrij” en „democratisch”. Orbáns minister van Buitenlandse Zaken, Peter Szijjártó, is deze dagen in Minsk voor een veiligheidstop met onder anderen diens Russische collega Sergej Lavrov en de Syrische Bassam Sabbagh.

In Wenen is Orbán in de eerste plaats op uitnodiging van de radicaal-rechtse Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ), die eind september een klinkende zege behaalde bij de Oostenrijkse parlementsverkiezingen. Voor de FPÖ is Orbán een voorbeeld. FPÖ-leider Herbert Kickl zei na afloop van Orbáns bezoek aan het parlement enigszins dreigend: „Deze keer was het nog in het parlement, we werken eraan dat [de ontmoeting] de volgende keer in het Kanzler-amt plaatsvindt.

” Geen enkele andere partij wil met Kickls FPÖ samenwerken, maar hij heeft de hoop op het kanselierschap dus nog niet opgegeven. Het tij zit Orbán en zijn gelijkgestemden dus mee. En ook Gerhard Schröder had een goede week: hij werd door de nieuwe secretaris-generaal van zijn SPD, Matthias Miersch, gerehabiliteerd in een interview in weekblad Stern .

Ook voor Schröder is plaats binnen de sociaal-democratische partij, zei Miersch, waarop meerdere prominente SPD’ers hun lidmaatschap opzegden. Miersch’ voorganger distantieerde zich nog nadrukkelijk van de oud-kanselier (1998-2005), en diens vriendschap met Poetin en bestuursfuncties bij het Russische staatsconcern Gazprom. Maar Matthias Miersch was dan ook één van de weinige partijgenoten die op de tachtigste verjaardag van Schröder zijn opwachting maakte.

De oud-kanselier maakt een broze indruk, en zijn bijdrages klinken naast de lange tirades van Orbán wat amechtig. Het gesprek is georganiseerd door Roger Köppel, die sinds 2001 hoofdredacteur is van het rechtse Zwitserse weekblad Weltwoche . Köppel, die tot 2023 ook in het Zwitserse parlement zat voor de rechts-populistische Schweizerische Volkspartei, laat in zijn blad gerust Russische diplomaten aan het woord, noemde Poetin „geen vijand maar een potentiële partner”, en vergelijkt in de laatste uitgave van het blad Donald Trump met een superheld.

Orbán en Schröder wuiven elkaar negentig minuten lang wederzijds lof toe en zijn het over veel zaken eens. Zo prijst Schröder Trump omdat die heeft verklaard een einde te zullen maken aan de oorlog in Oekraïne, ook al zegt hij zelf verbaasd te zijn dat hij iemand als Trump ooit zou steunen. Orbán zegt: „Ik heb vandaag nog met president Trump [sic] gesproken.

We bereiden ons voor”, zegt hij terwijl hij zijn vingertoppen tegen elkaar zet. Orbán verwijst deze avond meermaals naar zijn christelijke geloof. Zo meent hij dat hij „als christen-democraat” zijn voorzitterschap van de Europese Raad wel moest gebruiken om te proberen een vredesproces in gang te zetten.

„Aan het front sterven dagelijks honderden mensen, iedere dag zijn er honderden meer weduwes en wezen.” Maar zijn pogingen strandden bij Zelensky en Poetin, maar ook bij Duitsland, Frankrijk en voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. Orbán noemt het bovendien „tragisch en absurd” dat er in Europa in de twintigste eeuw „miljoenen christenen zijn gedood.

Daaronder hebben we nu te lijden”. Andere slachtoffers noemt hij niet. Volgens Orbán is er nu iets vergelijkbaars gaande: „Onze mensen worden gedood en tegelijkertijd laten we mensen uit een vreemde cultuur binnen.

Is dat niet onlogisch?” Tenslotte vindt Orbán dat Rusland „een christelijk en Europees land is zoals wij”. Maar anders dan in Europa, waar volgens Orbán wordt geprobeerd „zoveel mogelijk vrijheid bij zo veel mogelijk welvaart te verwezenlijken”, draait de Russische politiek om „het bijeenhouden van het land en de zorg dat vijanden in oost, west en zuid geen stukjes afbreken.” De Europese leiders begrijpen dat niet, meent Orbán; hij wel, want hij leefde 26 jaar onder Sovjet-bezetting.

„In Rusland spreekt men de taal van de sterkste. De VS hebben wat dat betreft minder moeite Rusland te begrijpen. Want het ruikt er weliswaar naar McDonald’s, maar ze spreken die taal.

Macht, invloed, grondstoffen, geld, leger: in de VS wordt niet gemoraliseerd, daar bedrijven ze Realpolitik. Trump zal Rusland goed genoeg begrijpen, en een overeenkomst sluiten.” Of Trump ook Oekraïne zou begrijpen wordt niet besproken.

Het idee voor de ontmoeting met Orbán ontstond volgens een vertegenwoordiger van Weltwoche tijdens een eerder gesprek van Schröder en Köppel in september. In dat gesprek noemde Schröder, die Poetin nog altijd als vriend beschouwd, de inval in Oekraïne een „fout” van de Russische president. Ook dergelijk milde kritiek op Rusland is deze avond niet van Orbán te horen.

Schröder, op zijn beurt, brengt niets in tegen Orbáns rechts-nationalistische, autoritaristische uitspraken. De Duitse sociaal-democratie mag nog plek hebben voor Schröder – maar andersom lijkt Schröder niet meer veel op te hebben met sociaal-democratische waarden..