Op November Music knispert en gonst nieuwe muziek – van een jubelzang over ecosystemen tot een afrekening met de eigen nazi-familie

Terwijl Den Bosch zich opmaakte voor de viering van de elfde van de elfde, barstte dit weekend ook festival November Music voor nieuwe muziek los. Op talloze plekken in de stad vinden deze week zo’n honderd concerten plaats, waaronder enkele doorlopende installaties. Tot en met volgend weekend biedt November Music onder meer premières van Enno Poppe en Laura Bowler, optredens van de legendarische bassist Dave Holland en festivalartiest Elisabeth Hetherington én occulte elektronica van Animistic Beliefs.

November Music trapt al jaren af met een gloednieuw Bosch Requiem, speciaal voor de gelegenheid geschreven door een Nederlandse componist. Het idee van de traditionele dodenmis wordt daarbij behoorlijk opgerekt, wat doorgaans boeiende stukken oplevert. Componist Micha Hamel maakt het dit jaar wel heel bont: het Earth Workers Requiem/Jubilate dat hij samen met beeldend kunstenaar Jonas Staal maakte is een zes uur durende installatie in enkele zalen van het Noordbrabants Museum.



Daar blijft het werk nog vier maanden staan. Voor de duur van November Music zijn er doorlopend live interventies van vier performers, en die zijn zeer de moeite waard. Het requiem is een onomwonden aanklacht tegen de uitputting van de aarde door de mens en met name de fossiele industrie: de arbeid van allerlei ‘aardwerkers’ (planten, dieren, bacteriën) wordt in de vorm van olie opgestookt en geofferd aan het kapitaal.

In de centrale zaal, tussen zwarte piramides getooid met fossielen en vaandels, verklankt een daverende geluidstape deze vernietigingscultus, terwijl óók ( Jubilate !) de rijkdom en veerkracht van ecosystemen worden gevierd. ‘ Earth workers of all times unite ’, vrij naar Marx, is (bijna) de enige tekst, gezongen en gedeclameerd door Khadija Massaoudi, Jasper Schweppe en Inez Nuijten, die in het dagelijks leven ook klimaatactivist is. Strekking en vorm van het requiem zijn snel duidelijk, grote veranderingen doen zich niet voor.

Maar het loont om je in het werk te nestelen. Na een paar uur, kijkend naar de rituele loopjes van de zangers en trombonist Koen Kaptijn, ondergedompeld in de dreunende, knisperende soundscape die steeds meer details prijsgeeft – koorzang, sirenes, klokgelui, een orgasme – begin je lijfelijk te resoneren met de diepe tijd. Je zou deze of gene politicus of losgezongen miljardair graag een weekje vastbinden aan zo’n piramide.

Op een andere plek in het museum, in de Statenzaal, creëerden F.C. Jongbloed en Ensemble 21 geleid door Aart Strootman ook een soort geluidsinstallatie.

In a large open space van James Tenney is een subtiele verkenning van het boventonenspectrum van één enkele toon, door Strootman gespeeld op de éénsnarige elektrische contrabas die hij „vorige week even gebouwd” had. Met buisklokken, saxofoons, dwarsfluiten en elektrische gitaren creëerden de musici een gonzende soundscape die klonk als de paradijselijke tegenhanger van het Earth Workers Requiem . ‘Echte’ concerten biedt November Music ook, zoals dat van Ensemble Modern in het Theater aan de Parade.

Het Duitse topensemble speelde in aanwezigheid van de componist het nieuwste werk van Georg-Friedrich Haas. Weiter und weiter und weiter..

. , waarin Haas afrekent met zijn familie van Oostenrijkse nazi’s, was een drie kwartier lange, continue acceleratie. Aan het einde legden de musici één voor één hun instrumenten neer en verlieten het podium, zoals in de Abschiedssinfonie van Haydn: je kunt altijd opstaan en weglopen, stelt Haas.

Voor het zover kwam, werd er dus versneld, volgens een onwrikbaar procedé: er is een versnellende puls, bepaalde instrumenten gaan halve noten spelen en die vormen vervolgens de nieuwe (nog steeds versnellende) puls. Dit concept, als van een slang die in z’n eigen staart bijt, klinkt schematisch, maar met zijn razende microtonale figuren en rigoureus uitgewerkte muzikale ideeën creëerde Haas een meeslepend, verbeten voortdenderend stuk..