Ooit ging de mens de waarde van 0 zien – het was een grote prestatie

Er zijn verhalen die vaak doorverteld worden. Zoals dat rond het jaar 500 Indiase wiskundigen het getal nul hebben uitgevonden. In de eeuwen daarna heeft dat getal zich vanuit India langzaam verspreid over de hele wereld.

En al die tijd zouden ze dus in Europa en in China niks van nul weten. De verrassing is: grofweg klopt het verhaal. Maar de werkelijkheid is gecompliceerder.



Het verhaal klopt omdat het oudste bewijs voor gebruik van het getal nul is te vinden in het Indiase Bakhshali-manuscript , dat tegenwoordig gedateerd wordt op 350 tot 500 na Christus. Het cijfer nul wordt er geschreven als een vette punt, een duidelijke voorloper van de huidige nul. En het getal wordt er gebruikt in berekeningen en als cijfer in een tientallig getallensysteem.

Precies zoals wij nu doen in het moderne decimale getallensysteem, dat ook helemaal is overgenomen uit India. De plaats van een cijfer in het getal – toen en nu – is allesbepalend voor de waarde ervan. Het valt niet eens op: 103 is een heel ander getal dan 13 of 1.

300. De Sanskriet-tekst van het Bakhshali-manuscript is geschreven op stukken berkenbast die in 1881 in een gelijknamig Pakistaans dorpje zijn teruggevonden toen iemand ging graven tussen resten van een verlaten huis. Dat in die tekst ook negatieve getallen worden gebruikt, wijst op diepe doordenking en volledig gebruik van het getal nul.

Maar de werkelijkheid is gecompliceerder. Alleen al de datering van dat anonieme Bakhshali-manuscript. Het ene stuk bast levert e.