‘Ons koloniale verleden is lange tijd een eenzijdig verhaal geweest’

Met je documentaire heb je verschillende prijzen gewonnen, waaronder dus de Tegel. Wat betekent deze journalistieke prijs voor jou? “Ik ben er ontzettend trots op. Ik vind het ook heel tof dat ik juist in de categorie onderzoek in de prijzen ben gevallen.

Het is voor het eerst dat er een film heeft gewonnen in deze categorie.” Hoe ontstond het idee voor jouw documentaire? “Toen ik jaren geleden een videoproject bekeek van de (Indische) producent van de film, waarvoor ze negen oorlogsveteranen en een dienstweigeraar had geïnterviewd. Het viel me op dat deze mensen allemaal dezelfde terminologie gebruikten.



‘Politionele acties’, ‘humanitaire missie’, ‘orde en rust brengen’. Op de dienstweigeraar na hadden ze geen idee dat ze in een onafhankelijkheidsoorlog terechtkwamen. Daar heb ik een tijdje over zitten nadenken.

Ineens dacht ik: hoe doe je dat eigenlijk, als overheid, hoe zorg je dat iedereen met hetzelfde idee op pad wordt gestuurd? Zo ontstond vrij snel de premisse van de film.” Insoo Radstake (rechts) maakte indruk met zijn documentaire Indië Verloren. Hoe ben je vervolgens te werk gegaan? “Ik ben alles gaan lezen en kijken wat ik kon vinden over de oorlog in Nederlands-Indië.

Het eerste onderzoek dat ik tegenkwam was De gecensureerde oorlog van Louis Zweers, een van de historici in de film, over het systeem dat de Nederlandse overheid had opgetuigd om die oorlog te framen. Dat in een oorlog propaganda plaatsvindt is evident, maar hóé dat gebeurt, hoe systematisch ook, vond ik interessant. Het is gewoon marketing, pr voeren om een oorlog te verkopen.

De overheid is actief bezig geweest om bepaalde feiten onder het tapijt te vegen. In het proefschrift van Zweers werd me ook voor het eerst duidelijk hoe groot en internationaal deze oorlog eigenlijk was. De buitenlandse perspectieven had ik eerder nooit meegekregen.

Uiteindelijk heb ik ruim vier jaar lang onderzoek gedaan, in nationale, internationale en audiovisuele archieven.” Dat is nogal een klus geweest. “Ja, dat kun je wel zeggen.

Het was vier jaar lang non-stop beulen. In het laatste half jaar zaten we 18 uur per dag te monteren. Het was ook wel een aanslag op mijn privéleven moet ik zeggen.

Ik ging niet mee op vakantie, en als ik thuis was, was ik afwezig. Ze waren thuis dan ook blij dat-ie eindelijk af was.” Wat wilde je in je documentaire laten zien? “Hoe de Nederlandse politiek door middel van propaganda en censuur de koloniale oorlog in Indonesië probeerde te verkopen en hoe groot de kracht van beeldvorming is.

Ik wilde de context schetsen waarbinnen de oorlog zich afspeelde, zonder er een hardcore geschiedenisfilm van te maken. Indië Verloren is voor mij primair een film die gaat over framing, propaganda, beeldvorming, en hoe politiek en media elkaar beïnvloeden in het narratief. Dat maak ik inzichtelijk aan de hand van de dekolonisatieoorlog.

De meeste feiten in de film zijn in de basis wel bekend, maar niet bij het grote publiek. Terwijl het een belangrijk deel is van onze geschiedenis.” Wat voor impact had jouw documentaire? “Dat wordt vooral pas op de lange termijn duidelijk denk ik.

Maar aan de reacties merk ik hoeveel behoefte er was aan een toegankelijk en toch ook journalistiek en wetenschappelijk werk over deze geschiedenis. Ik hoor zo vaak van mensen dat ze ontzettend dankbaar zijn dat ik deze film heb gemaakt, uit zowel de Indische en Molukse hoek als van de nazaten van veteranen. Ze zeggen dat ze dingen die ze vroeger wel meekregen maar niet goed konden plaatsen, nu ineens begrijpen.

” Waarom zijn onderzoeken als deze belangrijk? “In dit geval zou je kunnen zeggen dat het koloniale verleden van Nederland lange tijd een eenzijdig verhaal is geweest. Wat de Indische gemeenschap en de veteranen in Nederlands-Indië hebben meegemaakt, werkt tot op de dag van vandaag door in intergenerationele trauma’s. Alleen al daarom is het belangrijk om de werkelijke geschiedenis bloot te leggen.

” Het is in zekere zin ook een actueel thema. “Precies. De mechanismen die besproken worden in de film, zie je ook in de huidige grote oorlogen en conflicten.

In de film vergelijkt oud-minister Ben Bot de Nederlandse propaganda met die van Poetin bij de oorlog in Oekraïne. In dat opzicht is het belangrijk dat we weten wat er in het verleden is gebeurd. Niet met als doel om een schuldige aan te wijzen – ik wilde daar met de film juist heel erg van wegblijven – maar om inzicht te verschaffen in iets wat ontzettend complex is.

Het is niet zwart of wit. Maar het is wel belangrijk om er vanuit allerlei perspectieven naar te kijken en over te praten.” De prijswinnende documentaire Bekijk hier de trailer van Indië Verloren, Selling a Colonial War waarmee In-Soo Radstake de Tegel won in de categorie Onderzoek.

‘Een knap gemaakt historisch én journalistiek document dat tot denken aanzet’, aldus de jury. De Tegel is met haar journalistieke jaarprijzen een eerbetoon aan kwaliteitsjournalistiek van Nederlandse bodem. De genomineerden en winnaars worden jaarlijks door een (vak)jury geselecteerd uit honderden inzendingen, ingestuurd door vrijwel alle journalistieke organisaties in Nederland.

De Tegel is een initiatief van NDP-Nieuwsmedia, de Nederlandse Vereniging van Journalisten, het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren, NOS en RTL Nederland, verenigd in Stichting Jaarprijzen voor de Journalistiek. In het voorjaar van 2024 werden in totaal tien Tegels toegekend in de categorieën Nieuws, Eerstelijns Verslaggeving, Achtergrond, Onderzoek, Interview, Regionaal/Lokaal, Internationaal, Data, Storimans en de Pioniers Tegel. In deze interviewreeks leest u meer over de winnaars en hun drijfveren.

.