Omstreden onkruidmiddel in beeld: glyfosaatvelden op steenworp afstand van basisscholen

GEZONDHEID Omstreden onkruidmiddel in beeld: glyfosaatvelden op steenworp afstand van basisscholen Rijnmond Redactie Vandaag, 08:53 • 4 minuten leestijd Een tractor besproeit het land © Pixabay Meerdere basisscholen, buitenspeelplekken en natuurgebieden in onze regio liggen op nog geen 250 meter afstand van akkers waar een omstreden bestrijdingsmiddel wordt gebruikt. Dat blijkt uit onderzoek van Follow the Money (FTM). Het gaat om glyfosaat dat onkruid bestrijdt.

Glyfosaat schaadt de biodiversiteit, en de bodem- en waterkwaliteit, en wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op kanker en de ziekte van Parkinson. Komende week debatteert de Kamer over het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Gele plekken Elk voorjaar kleurt in ons land een gebied van tienduizenden hectares ineens geel en oranje.



Boeren bespuiten hun akkers en weilanden dan met glyfosaat. Het onkruid gaat dood, zodat boeren weer nieuwe gewassen kunnen zaaien. Glyfosaat is het werkzame bestanddeel in een van de populairste onkruidverdelgers ter wereld: Roundup.

Dat is in Nederland een van de best verkochte gewasbeschermingsmiddelen. Negen op de tien akkerbouwers gebruiken het middel (wel eens). Bij melkveehouders gaat het om de helft.

Landelijk onderzoek In totaal gaat het in Nederland om 42.200 hectare aan akkers dat wordt bespoten met glyfosaat, blijkt uit onderzoek van Follow the Money, samen met Rijnmond en vijf andere regionale mediapartners. Dat is een gebied nog groter dan Rotterdam en Amsterdam samen.

Meer dan 4 miljoen Nederlanders wonen binnen een kilometer van een bespoten akker; ongeveer 670 duizend mensen zelfs binnen 250 meter. Door de opvallend gele kleur die glyfosaat achterlaat, zijn de bespoten akkers vanuit de ruimte te zien. Met behulp van satellietbeelden van de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA wist Follow the Money alle gele velden uit het voorjaar van 2020 – een relatief onbewolkt voorjaar – in Nederland in één keer in beeld te krijgen.

FTM bracht de 'gele hotspots' in kaart. In onze regio kleurden velden vooral geel en oranje op Goeree-Overflakkee, Voorne-Putten en in de Hoeksche Waard. Ruim 85 duizend inwoners wonen binnen een straal van een kilometer van zo'n akker; meer dan 7.

600 mensen op 250 meter. Ook liggen zeven Natura2000-gebieden in onze regio op 250 meter afstand van een akker waar glyfosaat is gebruikt. Ziekten Kinderen zijn extra kwetsbaar voor de blootstelling aan pesticiden, stelt Unicef .

Uit het onderzoek van Follow the Money blijkt dat 176 basisscholen, waarvan tien in onze regio, binnen een straal van 250 meter staan van een plek waar glyfosaat is gebruikt. Voor meer dan twintig scholen en tientallen buitenspeelplekken in de regio geldt dat ze zich in een straal van een kilometer van een bespoten gebied bevinden. De glyfosaat 'hotspots' in de regio liggen vooral op Goeree-Overflakkee, Voorne-Putten en in de Hoeksche Waard © Follow the Money Wetenschappers vermoeden al langer dat er een verband is tussen glyfosaat en allerlei ziektes, maar daarover bestaat nog volop discussie.

Frankrijk erkent de ziekte van Parkinson inmiddels als een beroepsziekte van boeren. Het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) bestempelt glyfosaat als "waarschijnlijk kankerverwekkend", maar ook daar is discussie over. Producten als talkpoeder en hete thee hebben namelijk ook dat label.

Opmerkelijk is dat Bayer, producent van Roundup, in de Verenigde Staten al voor miljarden dollars aan schikkingen met kankerpatiënten trof. Bijen sterven en wormen worden lui Waterschappers zijn het erover eens dat glyfosaat slecht is voor de biodiversiteit. Bijen vinden minder goed hun weg naar huis, de fotosynthese bij wilgen verslechtert, aardwormen worden er dik en lui van, en schimmels groeien minder goed.

Omdat glyfosaat zich goed hecht aan bodemdeeltjes, blijft het spul nog jaren aanwezig in de omgeving – ook als boeren allang zijn gestopt met spuiten. Door de wind kan de stof zich ook nog eens verspreiden, zegt hoogleraar Violette Geissen van de Wageningen University & Research (WUR). Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen heeft ook effect op de waterkwaliteit.

Drinkwaterbedrijven waarschuwen daar al langer voor, omdat dit een bedreiging kan zijn voor de drinkwatervoorziening. Drinkwater moet namelijk gezuiverd worden en dat kost veel geld. Sinds 2020 verbieden acht provincies, waaronder Zuid-Holland, boeren die grond van de provincie pachten om glyfosaat te spuiten.

Van de akkers die in 2020 in heel Nederland bespoten werden, geldt op zo'n 5 procent inmiddels een spuitverbod, berekende Follow the Money. Alternatief? Voormalig minister van Landbouw Piet Adema beloofde per 2025 een verbod op het "doodspuiten" van akkers. Adema’s opvolger, Femke Wiersma (BBB), laat aan Follow the Money weten dat ze zich aan het beraden is of zij dit verbod overneemt.

Volgende week woensdag debatteert de Tweede Kamer hierover. Maar zijn er alternatieven voor glyfosaat? De Universiteit Wageningen deed hier vorig jaar onderzoek naar en concludeerde dat die er meestal wel zijn, maar dat glyfosaat "landbouwkundig en economisch" beter scoort. Ook zouden alternatieven niet per se beter zijn voor mens, milieu, bodem en klimaat.

Boerenorganisatie LTO Nederland heeft begrip voor de zorgen die burgers hebben over gewasbeschermingsmiddelen en de mogelijke invloed op de gezondheid van omwonenden. "Wanneer middelen gebaseerd op de meest actuele stand van de wetenschap als veilig beoordeeld worden, moeten deze ook in de Nederlandse landbouwpraktijk ingezet kunnen worden", stelt LTO Nederland . "Tegelijkertijd maken ook wij ons zorgen over signalen dat (een mix van) gewasbeschermingsmiddelen mogelijk het risico op neurologische aandoeningen kan vergroten.

Daarom wil ook LTO dat hier zorgvuldig onderzoek naar wordt uitgevoerd." 'Blijft waarschijnlijk populair' Landbouw zonder glyfosaat kán wel, maar hoogleraar Geissen verwacht niet dat het zomaar gaat verdwijnen. Biologische akkerbouwers gebruiken geen chemische bestrijdingsmiddelen, maar hebben over het algemeen ook een lagere opbrengst per hectare.

"Zolang de huidige vorm van intensieve landbouw blijft bestaan, hoef je niet de illusie te hebben dat je natuurgebieden of kinderen kunt beschermen", zegt Geissen tegen FTM. "Daar is Nederland simpelweg te klein voor.".