Nu Poetin vernederd is in Syrië, zoekt hij eerherstel in Oekraïne

Nu het Kremlin een grote bondgenoot van zijn sokkel heeft zien vallen, klinkt in Rusland steeds luider de roep om een overtuigende overwinning dichter bij huis. ‘Het is alles of niets voor Poetin.’ Met de ondergang van Syrisch president Bashar al-Assad is ook Rusland, als zijn belangrijkste bondgenoot, vernederd.

Zo zijn ook de grenzen van de militaire macht en de wereldwijde invloed van het Kremlin blootgelegd. Toch kan het verlies van zijn naaste bondgenoot in het Midden-Oosten voor Russisch president Vladimir Poetin slechts een tijdelijke tegenslag zijn in zijn zoektocht naar een veel grotere geopolitieke prijs: een zege in Oekraïne. Volgens militaire en politieke analisten is het winnen van de oorlog in Oekraïne het ultieme doel geworden voor Poetin.

Dat zou de gigantische menselijke en economische verliezen in het conflict rechtvaardigen, de positie van Rusland op het wereldtoneel veiligstellen en compenseren voor mislukkingen elders, zoals in Syrië. “Poetins heeft enorm hoog ingezet met de oorlog in Oekraïne. Een overwinning zou Rusland een zege van historische proporties opleveren.

Het is alles of niets”, schrijft Alexander Baunov, politiek analist verbonden aan onderzoeksgroep Carnegie Russia Eurasia Center. “Als Poetin denkt dat het lot van de wereld wordt beslist in de Donbas, dan zal ook de toekomst van Syrië daar worden beslist.” Terwijl Moskou zijn militaire bases in Syrië probeert te behouden, zou Poetin op korte termijn zijn dure offensief in Oekraïne nog kunnen intensiveren om wat prestige terug te winnen.

Russische voorstanders van de oorlog roepen Poetin op om precies dat te doen, terwijl ze ook strengere vredesvoorwaarden in Oekraïne eisen. Dat moet een gelijkaardig, onbeslist staakt-het-vuren voorkomen, wat uiteindelijk leidde tot de val van Assad. Beide scenario’s zouden de belofte van Trump om tijdens zijn nieuwe termijn snel een einde te maken aan de gevechten in Oekraïne bemoeilijken.

Terwijl het regime van Assad afbrokkelde, beschimpte president-elect Donald Trump Rusland omdat het faalde zijn bondgenoot te redden en riep hij Poetin op om een deal te sluiten over Oekraïne, zonder uit te leggen hoe die eruit zou kunnen zien. Rusland is “op dit moment verzwakt”, schreef Trump zondag op zijn socialemediaplatform Truth Social, “vanwege Oekraïne en een slechte economie”. “Ik ken Vladimir goed.

Dit is zijn tijd om te handelen”, voegde Trump eraan toe. Maar analisten wijzen erop dat Poetin in zijn 25-jarige bewind net uiterst consequent is in zijn afkeer om te handelen vanuit een duidelijke positie van zwakte of om zich te onderwerpen aan druk van buitenaf. Poetin is zelf altijd vaag geweest over hoe een Russische overwinning in Oekraïne eruit zou zien.

Vorig jaar had het Russische leger zijn mislukte pogingen om grote offensieven op te zetten die Oekraïne ten val zouden kunnen brengen nog opgegeven. In plaats daarvan concentreerden de strijdkrachten zich op het oosten van Oekraïne, terwijl ze tegelijkertijd druk uitoefenden op de Oekraïense troepen aan verschillende fronten en Oekraïense steden en kritieke infrastructuur bombardeerden. Militaire experts interpreteerden deze strategie als een poging om het Oekraïense leger en de bevolking uit te putten en Kiev naar de onderhandelingstafel te dwingen.

Poetin meent dat Rusland in elk vredesakkoord minstens het grondgebied dat het al bezet moet kunnen behouden. Ook moet de militaire neutraliteit van Oekraïne gegarandeerd zijn, wat betekent dat het land niet mag toetreden tot de NAVO. Rusland wil ook de militaire capaciteit van Oekraïne onderdrukken.

“We moeten niet praten over een staakt-het-vuren van een half uur of een half jaar, zodat ze zich opnieuw kunnen bevoorraden met munitie”, zo zei Poetin vorige maand nog over Oekraïne op een forum in het zuiden van Rusland. De Oekraïense regering heeft al meermaals vredesvoorwaarden van de hand gewezen die zouden betekenen dat het land grondgebied zou moeten afstaan of die het land het lidmaatschap van de NAVO zouden ontzeggen. Op korte termijn kan de tegenslag van Moskou in Syrië de ruimte voor een compromis nog verder verkleinen.

Russische pro-oorlogcommentatoren reageren met verbijstering en woede op de val van Assad. Ze betreuren de levens van de honderden Russische soldaten die stierven bij het ondersteunen van een Syrisch leger dat wegsmolt onder de aanvallen van de rebellen. De oorlog in Oekraïne eiste te veel van Rusland, waardoor het minder mogelijkheden had om de ineenstorting te voorkomen.

Zondag noemde een prominente Russische ultranationalist, Zachar Prilepin, Syrië nog “onze catastrofe”. Veel commentatoren menen dat Rusland moet leren uit de fouten van Assad. “De conclusie is duidelijk: het beste is om bevroren conflicten niet te verlaten”, zegt Oleg Tsarev, een pro-Russische Oekraïense ex-politicus die nu vanuit ballingschap in Rusland over de oorlog schrijft.

“Bij een bevroren conflict zal de vijand ongetwijfeld je moment van zwakte uitbuiten”, schrijft hij in een schriftelijke reactie op vragen. Tsarev zegt dat Rusland, om zijn belangen te beschermen, Oekraïne moet dwingen een vredesakkoord te accepteren dat het land onder meer uitsluit van NAVO-lidmaatschap en dwingt het verlies van de door Rusland geannexeerde gebieden te accepteren. “Omstreden gebieden zijn een oorzaak voor eindeloze conflicten”, zegt hij.

Oekraïens president Volodymyr Zelensky heeft onlangs gezegd dat zijn land een tijdelijk verlies van sommige bezette gebieden kan accepteren, maar dat het nooit zou instemmen met permanente grenswijzigingen. Uit peilingen blijkt dat de meeste Oekraïners dit standpunt steunen. Sommige Russische pro-oorlogcommentatoren gaan nog verder dan Tsarev en roepen het Russische leger op om de vernedering in Syrië te beantwoorden met nog meer geweld in Oekraïne.

“Dit is precies het moment om extreme hardheid en zelfs wreedheid in Oekraïne te tonen”, schreef Aleksei Pilko, een ultranationalistische Russische historicus, zondag op de berichtenapp Telegram. Hij riep op tot het gericht vermoorden van Oekraïense functionarissen en nog meer Russische luchtaanvallen op Oekraïense overheidsgebouwen en energie-infrastructuur. Net als Poetin geven de ultranationalistische Russische commentatoren weinig details over hoe een uitgedund Russisch leger een Oekraïense capitulatie zou kunnen afdwingen die aan hun eisen zou voldoen.

Maar ze zijn eensgezind in hun oproep aan het leger om de aanvallen op te voeren. Of Poetin luistert naar deze of andere argumenten, is een andere zaak. Vasily Kashin, politicoloog aan de Hogeschool voor Economie in Moskou, noemt de uitbarsting van nationalistisch enthousiasme na het debacle in Syrië “mediaruis”.

Hij zegt dat het Kremlin de oorlog volgens plan zou blijven voortzetten en zich waarschijnlijk niet zou laten afleiden door randgebeurtenissen die weinig tot geen impact hebben op het slagveld. Poetin heeft lange tijd het imago gecultiveerd van een meesterstrateeg die zich niet laat afleiden door dagelijkse gebeurtenissen. Toch zou de klap die de val van Assad heeft toegebracht aan de reputatie van de Russische leider op het wereldtoneel hem kunnen dwingen tot machtsvertoon in Oekraïne, zegt Russisch politicoloog Tatiana Stanovaya, verbonden aan het Carnegie Russia Eurasia Center.

“Hij kan in de verleiding komen om te laten zien dat Rusland niet verslagen is en dat het weet wat het doet”, zegt ze. “En dat kan hem doen twijfelen aan wat hij bereid is toe te geven in Oekraïne.” Om zijn kracht te tonen zou Poetin nieuwe voorwaarden kunnen stellen voor vredesbesprekingen, of hij zou de luchtaanvallen kunnen laten escaleren en zo zijn dreigementen kunnen waarmaken.

Een anonieme Amerikaanse functionaris zei woensdag dat Rusland Oekraïne in de komende dagen zou kunnen raken met een nieuwe ballistische Oresjnik-raket. De Oekraïense regering heeft herhaaldelijk gezegd dat Poetins dreigingen met escalatie bluf zijn. Want nu de invasie al haar vierde jaar nadert, vecht het Russische leger al op maximale capaciteit.

Voor sommige Russische analisten maskeert de discussie over de mogelijke reactie van Poetin op de val van Assad een belangrijkere les van de 13-jarige burgeroorlog in Syrië: hoe moeilijk het is om een langdurig conflict te winnen. De pogingen van het Russische leger om de vijanden van Assad in enclaves te drijven bleken uiteindelijk zinloos, een illusie van overwinning die nog zou kunnen resoneren in Oekraïne. “In de moderne wereld is een overwinning alleen mogelijk in een snelle en korte oorlog”, schreef Ruslan Puchov, een prominente Russische militaire expert, zondag in een column over Syrië voor de Russische zakenkrant Kommersant .

“Als je je succes niet veilig kunt stellen in een militair-politieke sfeer, dan zul je uiteindelijk verliezen, wat je ook doet.” © The New York Times Geselecteerd door de redactie.