Nieuwe standpunten, taboes doorbroken: hoe Den Haag omschakelt in het tijdperk-Trump

Jarenlang was Europese defensiesamenwerking een ondergeschoven kindje. In Den Haag vreesden veel partijen voor een Europees leger. De afgelopen jaren zijn voorzichtig de eerste stapjes gezet, maar dat is nu anders.

De Europese Unie had defensie tot nu toe niet echt als speerpunt, maar door de turbulente ontwikkelingen rondom Oekraïne is de urgentie in veel Europese hoofdsteden hoog. Zo kan door Europese landen ook veel geld worden bespaard door samen luchtafweer, drones, artillerie en ander materieel in te kopen. Dat geeft Europese bedrijven in de defensie-industrie meer zekerheid voor de lange termijn.



In de Tweede Kamer twijfelt vrijwel niemand meer aan meer samenwerking tussen Europese landen op defensiegebied, iets wat lang ondenkbaar was. Het halen van NAVO-norm van 2 procent defensie-investeringen was voor Nederland jarenlang onmogelijk, zeiden verschillende defensieministers van verschillende kabinetten-Rutte. Inmiddels haalt Nederland de 2 procent net, maar de politieke discussie is alweer veel verder.

Zo heeft de Franse president Macron gezegd dat hij de omvang van het Franse leger wil verdubbelen. De nieuwe Duitse coalitie heeft laten weten de 'schuldenrem' – een wettelijke beperking – op te heffen voor defensie-investeringen. Daar gaan ook Nederlandse bedrijven van profiteren.

"Uiteindelijk zijn wij toch de aanlegsteiger", grapt een insider. Een grap met een kern van waarheid. Het plan van de Europese Commissie om in totaal voor 800 miljard euro vrij te spelen voor defensie-investeringen bestaat voor een gedeelte uit nieuwe Europese leningen.

De exacte uitwerking is nog niet bekend, maar de bedoeling is als volgt: de Europese Commissie leent zelf geld, met nog niet uitgegeven delen van de EU-begroting als onderpand. Vervolgens kunnen lidstaten dat geld weer lenen van de Europese Commissie. Europese leningen dus.

Premier Schoof besloot om niet dwars te gaan liggen. Hij benadrukt: hij heeft 'geen groen licht' gegeven, maar ingestemd om de 'contouren' van het plan uit te werken. In de Tweede Kamer bestaat verzet tegen de leningen, maar het is de vraag of verzet van Nederland nog helpt.

Straks, als de plannen concreet worden uitgewerkt en omgezet in wetgeving, kan Nederland nog tegenstemmen, maar dat heeft weinig effect: een 'verzwaarde meerderheid' van lidstaten is dan genoeg om wetgeving aan te nemen. Zo komen er dus hoogstwaarschijnlijk nieuwe Europese leningen. Het kabinet liet deze week weten dat het de komende jaren miljarden euro's extra uittrekt voor Oekraïne.

Dat deed premier Dick Schoof in het Kamerdebat over de situatie in Oekraïne van afgelopen woensdag. Hij zegde daar voor het eerst de 3,5 miljard euro voor 2026 hardop toe. "De huidige steun zullen we continueren.

Dat is conform het regeerprogramma: onverminderde steun", zei hij. "Het voortzetten van die onverminderde steun is niet alleen het juiste om te doen, maar is ook niets meer en niets minder dan in het Nederlandse belang." Hoewel dat besluit zeer voortvarend was, leidde het tot gedoe in de coalitie, want coalitiegenoten PVV en BBB lieten weten overvallen te zijn door dat besluit.

Dat leidde dezelfde avond tot een stekelig debat met PVV-leider Geert Wilders. De openlijke verdeeldheid werd helemaal duidelijk toen de PVV, maar ook coalitiepartij BBB tegen de steun stemden. Ook in de ministerraad moest er nog over worden gesproken.

Nadat premier Dick Schoof de miljardensteun voor Oekraïne had bekendgemaakt in het debat afgelopen woensdag was de irritatie van PVV-leider Geert Wilders duidelijk zichtbaar. Bekijk dat hier:.