Nederlandse vliegtuigen worden regelmatig misleid door gps-sabotage

Nederlandse vliegtuigen worden regelmatig misleid door gps-sabotage Manipulatie van vliegtuignavigatie boven Zuidoost-Europa en het Midden-Oosten zorgt voor grote problemen. Nederlandse piloten meldden dit jaar al 983 keer opzettelijke misleiding van hun gps-signaal. Nederlandse vliegtuigen kregen afgelopen jaar met grote regelmaat te maken met opzettelijke manipulatie van hun gps-signaal boven onder meer Zuidoost-Europa en het Midden-Oosten.

Daardoor ontvingen piloten vanaf de grond misleidende informatie over waar het toestel zich op dat moment bevond en gaf het vliegtuig soms valse waarschuwingen, wat onveilig kan zijn. In de eerste tien maanden van dit jaar deden Nederlandse maatschappijen 983 meldingen van zogeheten gps-spoofing, blijkt uit cijfers die Trouw opvroeg bij het Analysebureau Luchtvaartvoorvallen. Vorig jaar ging het nog om 163 meldingen, in de jaren daarvoor kwamen dit soort meldingen nagenoeg niet voor.



Het opzettelijk misleiden van vliegtuignavigatie is complex. Landen zijn ertoe in staat, net als sommige georganiseerde rebellengroepen. Zij sturen een gps-signaal uit dat het goede signaal van satellieten overstemt, waardoor piloten desinformatie binnenkrijgen.

Vaak is het doel om drones en militaire vliegtuigen te verstoren, maar passagiers- en vrachttoestellen kunnen hierdoor ook uit koers raken. Het Analysebureau, onderdeel van de ILT-Luchtvaartautoriteit, ontvangt geen locatiegegevens over waar de manipulatie plaatsvindt. Volgens de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) ondervinden Nederlandse maatschappijen de meeste problemen aan de noordkant van Turkije, rondom de Balkan en in het Midden-Oosten.

Daarnaast zien piloten het fenomeen steeds vaker in andere gebieden, zoals Myanmar, Pakistan, de Verenigde Staten en rond Noord- en Zuid-Korea. De Europese luchtvaartautoriteit Easa spreekt over een ‘opmerkelijke toename’ van opzettelijke misleiding en andere gps-verstoringen sinds februari 2022, het moment dat de oorlog in Oekraïne begon. Het is inmiddels een dagelijks probleem voor Nederlandse piloten, zegt Coen George, vicepresident van de VNV.

Gps-spoofing kan ernstige gevolgen hebben voor de veiligheid, “omdat meerdere systemen aan boord de piloten foutieve informatie geven over de positie van een vliegtuig”, zegt George. “Het kan leiden tot foutieve waarschuwingen of juist het uitblijven van waarschuwingen aan piloten.” De Nederlandse luchtvaartautoriteit kreeg dit jaar 362 meldingen waarbij piloten in de cockpit valse waarschuwingen ontvingen dat ze dicht bij de grond zaten als gevolg van gps-spoofing, terwijl ze op grote hoogte vlogen.

Omdat piloten dit op tijd onderkenden, ontstonden geen gevaarlijke situaties voor passagiers, concludeert de autoriteit. Het grootste risico, zegt George, is dat vliegers zo gewend raken aan valse waarschuwingen van het vliegtuig, dat wanneer het vliegtuig een terechte waarschuwing geeft, zij dit verkeerd interpreteren. En als piloten eenmaal foute gps-signalen krijgen, kunnen ze daar de hele vlucht last van blijven houden.

“Het voelt als varen in de mist”, zegt George. “Je kunt niet meer automatisch volledig vertrouwen op je systemen aan boord. Het blijft van cruciaal belang dat twee piloten in de cockpit zitten die de systemen in de gaten houden en kunnen ingrijpen.

” Hij verwijst naar de Easa, die meermaals heeft geopperd de copiloot af te schaffen. In september publiceerde een internationale werkgroep aanbevelingen om de risico’s van gps-spoofing in te dammen. De werkgroep adviseert om bemanning beter te trainen in het herkennen van manipulatie en navigatiesystemen te verbeteren om beter bestand te zijn tegen valse signalen.

Ook luchthavens nemen maatregelen. Om vliegtuigen veilig te laten landen besloten drie vliegvelden in het oosten van Finland onlangs om terug te gaan naar het gebruik van radionavigatie. De autoriteiten verdenken Rusland ervan opzettelijk gps-signalen te verstoren om eigen strategische locaties te beschermen tegen drones en luchtaanvallen.

Een tijdelijke oplossing voor piloten is het uitzetten van de gps in risicovolle gebieden. “We gebruiken in bepaalde gebieden bijvoorbeeld de navigatiebakens op de grond om te kunnen navigeren”, zegt George van de VNV. “Alleen verdwijnen deze bakens helaas wereldwijd, omdat plaatsbepaling vooral via gps plaatsvindt.

” Duitsland en Finland hebben maandag gezamenlijk hun ‘diepe bezorgdheid’ geuit over de breuk van een onderzeese telecommunicatiekabel die hun twee landen met elkaar verbond..