4 weeks Ago
Als er een hemel voor matrassen zou bestaan, zou die in Lelystad liggen. Op een afgelegen industrieterrein in de hoofdstad van Flevoland liggen bergen aan afgedankte, soms zelfs ronduit versleten matrassen te wachten op hun lot. En nee, dat is niet de verbrandingsoven.
Business Insider Nederland is op bezoek bij RetourMatras, dat al sinds 2010 afgedankte matrassen recyclet. Liefst 300.000 matrassen komen hier jaarlijks binnen.
Acht op de tien matrassen zijn nog in de juiste staat om ze te recyclen, legt de goedlachse algemeen directeur Chico van Hemert. “Zolang ze maar niet nat zijn, want dan kunnen we er niets meer mee.” Zoveel mogelijk onderdelen krijgen een nieuw leven, zegt Van Hemert.
Hij pakt een stuk schuim vast, afkomstig uit één van de matrassen. “Hiervan maken we bijvoorbeeld judomatten, isolatiematerialen en ondertapijt. Schuim werkt heel isolerend, dus dat is hiervoor perfect materiaal.
” Van de hoezen van de matrassen maken ze viltproducten, vervolgt Van Hemert. “Denk hierbij aan de drukverdelers in matrassen of het isolatiemateriaal dat tussen het dak en plafond van je auto zit.” Even verderop, buiten, staan meerdere rijen met vierkante pakketten vol oude veren in hun hoezen.
Het geheel is goed vastgebonden en samengeperst, zodat zoveel mogelijk pakketjes in de containers passen. Die gaan straks richting Etten-Leur, waar al het bruikbare metaal zoals ook de ritsen binnenkomt. "Daar hebben we een shredder- en scheidingsinstallatie", zegt Van Hemert.
"Hiermee kunnen we het witte hoesje om de veer scheiden, zodat we weer schoon metaal krijgen." De faciliteit in Lelystad is één van de zeven ontmantelingsfabrieken die RetourMatras inmiddels rijk is. Het bedrijf heeft er drie in Nederland staan, drie in het Verenigd Koninkrijk en opende er net een in Frankrijk.
Jaarlijks recyclet het bedrijf anderhalf miljoen matrassen. Jaarlijks zou dat volgens Van Hemert een CO2-besparing van 114 miljoen kilo CO2 opleveren, ten opzichte van de verbrandingsovens. Driekwart van de matrassen komt hier via de milieustraten binnen, zegt Van Hemert.
De rest wordt door onder meer hotels, vakantieparken en zelfs gevangenissen geleverd. In een hoek van de fabriek zijn twee productiemedewerkers druk in de weer met het opensnijden van matrassen. "We zagen zo'n matras aan drie kanten open", legt Van Hemert uit.
"Dan halen we de matrashoes eraf en hou je de kern over. Die kan bestaan uit van alles: pocketveren, bonnelvering, polyurethaan en latexschuim." De stukken schuim in matrassen zijn vaak stevig aan elkaar vastgeplakt.
Dat maakt het er voor zijn bedrijf niet makkelijker op, zegt Van Hemert. Hij pakt een stuk vastgelijmd schuim uit een grote glazen pot, die op een van de tafels staat in de fabriek. "Hier zie je een stuk latex en polyurethaan, dat aan elkaar vast is gelijmd.
" Van Hamert probeert het van elkaar los te trekken, met enige moeite. "Zie je? Het scheurt niet gemakkelijk los van elkaar, wat het moeilijker maakt om de materialen te scheiden." De meeste producenten gebruiken tegenwoordig lijmsoorten die bij ontmanteling gemakkelijker los te krijgen zijn.
"Mensen doen vaak tien jaar met hun matras, dus de modellen die wij recyclen zijn een decennium oud", zegt Van Hemert. Lacht: "Tien jaar geleden was niemand nog bezig met hergebruik, dus smeerden producenten er lukraak lijm op." Matras recyclen: van schuim tot schuim Uitdagingen genoeg dus, maar minstens zoveel kansen, denken ze in Lelystad.
Pal naast de ontmantelingsfaciliteit tuigde het bedrijf een groot, grijs pand op, voorzien van een wereld aan buizen en reactoren. Eén van deze buizen komt regelrecht uit de fabriek waar de matrassen worden ontmanteld. Wie het spoor volgt, komt uit bij een versnipperingsmachine.
"Daar wordt al het polyurethaan in versnipperd, dat we via de buis overbrengen naar het andere pand", legt Van Hemert uit. In die andere fabriek, CircuFoam geheten, verwerken ze het polyurethaan tot een bruin uitziende vloeistof. Eenmaal binnengekomen, lopen we naar het laboratorium.
Van Hemert pakt een paar kleine glazen potjes uit de vitrine, waar de stroperige vloeistof in zit. "Het ziet er net uit als pindakaas." Toch is het allerminst pindakaas.
Het goedje gaat het door het leven onder de naam 'repolyol', oftewel gerecycled polyol. Deze chemische stof is een belangrijke bouwsteen voor het produceren van schuim in nieuwe matrassen. Dat is dan ook precies waar afnemers deze bruine vloeistof voor gebruiken.
"Dit is een circulair product", zegt Van Gemert. Hen enige verschil met 'gewoon' polyol is dat deze vloeistof doorzichtig is, legt de manager uit. "Je krijgt daar wit schuim van, terwijl dat van ons bruin is.
" Vanuit een esthetisch oogpunt zou je dit schuim wit kunnen verven, legt hij uit, "maar omdat klanten het gebruiken in het binnenste van matrassen is dat niet nodig. Niemand zal het zien." Het schuim van deze 'repolyol' heeft het geschopt tot de matrassen van woonwinkel IKEA.
Het repolyol-voorbeeld is een manier waarop IKEA toe wil bewegen richting een circulaire bedrijfsvoering, zegt de vandaag aanwezige Alberic Pater. "We willen zoveel mogelijk gebruikte materialen opnieuw inzetten." Pater werkt bij Ingka Investments, het investeringsvehikel van IKEA, dat in 2019 een minderheidsbelang in RetourMatras verkreeg.
Datzelfde jaar stapte ook afvalverwerker Renewi aan boord. Zij maakten onder meer kapitaal vrij voor de bouw van de anderhalf miljoen euro kostende fabriek in Lelystad. Groene wetgeving gaf bedrijf groeispurt Dat de toen nog kleine kleine matrassenrecycler zulke grote partijen wist aan te haken, valt niet los te zien van nationale wetgeving.
De overheid stuurde er aan het eind van het vorige decennium op aan dat oude matrassen voortaan vaker . In 2022 kwam er een , die fabrikanten verantwoordelijk maakt voor het beheer van de afgedankte matrassen van hun merk. Dat moet ertoe leiden dat in 2028 driekwart van de in handel gebrachte matrassen wordt gerecycled.
Sindsdien betalen producenten bij ieder nieuw matras ook een zogenoemde afvalbeheersbijdrage van enkele euro's, bedoeld voor de uiteindelijke recycling ervan. Dit bedrag vloeit uiteindelijk toe naar partijen zoals RetourMatras, dat aan de inlevering van matrassen het meeste van zijn inkomsten stelt te behalen. De rest van de inkomsten verdient het bedrijf met de verkoop van gerecyclede producten en materialen.
"Toen de overheid in 2016 zijn nieuwe beleid aankondigde, kregen we plots veel meer matrassen geleverd van gemeenten", zegt Van Hamert. "We recycleden daarvoor maar een paar honderd matrassen per week, voor enkele pioniers. De meeste mensen waren nog niet zo met dit onderwerp bezig.
We leden acht jaar lang verlies." Anno 2024 is RetourMatras flink gegroeid, met inmiddels voltijdsmedewerkers (220 fte). Het bedrijf maakte afgelopen jaar een omzet van 25 miljoen euro en draait volgens Van Hemert "break-even", omdat het bedrijf geregeld nieuwe faciliteiten opent.
Dat is financieel gezien alleen mogelijk in landen waar soortgelijke wetgeving is als in Nederland, legt aandeelhouder Pater uit. "In België, Frankrijk en het VK heb je ook een producentenverantwoordelijkheid. Daar kunnen we dus uitbreiden.
We hopen ook in Spanje te kunnen openen, omdat daar in 2026 zulke wetgeving lijkt te komen." Wat helemaal zou helpen, is een Europese producentenverantwoordelijkheid, zegt Pater. "Je krijgt dan een gelijk speelveld voor iedereen, want zonder deze wet is verbranden goedkoper dan recyclen.
Maar of zo'n wet er komt, is nog niet duidelijk. Wel wil Europa dat in 2030 de helft van al het huishoudelijk afval gerecycled wordt. Nog geen land heeft die doelstelling bereikt, dus zo'n wet zou ook daarbij kunnen helpen.
" Veel matrassen nog altijd verbrand in Nederland Ook al is er in Nederland inmiddels een producentenverantwoordelijkheid, toch eindigt nog altijd ongeveer een miljoen matrassen in de verbrandingsoven, weet Pater. Afgedankte matrassen die mensen op straat dumpen, eindigen vaak in vlammen. Niet zelden worden deze matrassen nat en gaan ze schimmelen, waardoor de matrassen überhaupt niet meer geschikt zijn voor de recycling.
Wie er zeker van wil zijn dat zijn of haar matras wordt gerecycled, moet ervoor naar de milieustraat. En niet iedereen heeft een auto, om maar wat te noemen. Niet alleen burgers, ook hotels, zorginstellingen en gemeenten hebben nog niet altijd de weg naar de milieustraat gevonden, schreef in 2019.
"Het zou helpen als meer gemeenten op straat gedumpte matrassen apart gaat inzamelen, bijvoorbeeld met een plastic zak eromheen", zegt Pater. "Vanuit een efficiencygedachte doen gemeenten dat vaak nog niet, maar ze zouden er ook deals over kunnen sluiten met partijen zoals IKEA. Je moet een beetje creatief nadenken, maar je kunt er uiteindelijk veel meer matrassen door recyclen.
" In de tussentijd gaan ze bij RetourMatras op volle snelheid vooruit. De fabriek die ze nu in Frankrijk opbouwen moet volgend jaar "400.000 matrassen" kunnen recyclen, zegt een enthousiaste Van Hemert.
"Dat is de ambitie. Hopelijk kunnen we volgend jaar of het jaar erop een fabriek in Spanje bouwen. Ook kijken we inmiddels naar de Oostenrijkse, Zwitserse en Italiaanse markt.
Wij gaan niet achteroverleunen tot de wetgeving verandert." LEES OOK:.
