Nederland haalt doelstelling minder grondstoffengebruik waarschijnlijk niet

Om die kwetsbaarheid te verkleinen, zou ons land de hoeveelheid grondstoffen sterk moeten terugdringen, en meer moeten hergebruiken of recyclen. Maar dit lukt onvoldoende. Het kabinetsdoel om in 2030 de helft minder grondstoffen te gebruiken wordt hoogstwaarschijnlijk niet gehaald.

Dat staat in een nieuw rapport, de Integrale Circulaire Economie Rapportage. Het is gemaakt door onderzoeksinstellingen zoals het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), het CBS, CPB, RIVM en TNO, in opdracht van het kabinet. In het laatste onderzochte jaar, 2022, gebruikten we maar 10 procent minder grondstoffen dan in 2016, toen het programma Circulaire Economie begon.



Daarbij worden biogrondstoffen voor bijvoorbeeld voedsel, hout en papier niet meegerekend. De circulaire economie staat ' te laag op het prioriteitenlijstje van de overheid', zegt directeur Marko Hekkert van het PBL. "Nederland mist daarmee kansen.

" Het rapport legt de vinger op de zere plek. Afgelopen jaar werd duidelijk dat bedrijven die zich toeleggen op recycling het zwaar hebben. Terwijl de plastic afvalberg groeit, en er minder plastic afval de verbrandingsoven in moet, gaan plasticrecyclingsbedrijven juist failliet.

Dat komt omdat recyclen voor deze bedrijven geen winst meer oplevert, zoals te zien is in de onderstaande video. Ondernemers pleiten ervoor dat bedrijven meer gestimuleerd worden om circulair plastic af te nemen. Zonder een vorm van verplichting kiezen bedrijven toch vaak voor de goedkoopste oplossing.

In het rapport is naast plastic vooral gekeken naar woningbouw en hernieuwbare energie. De verwachting is dat het grondstoffengebruik hierbij de komende jaren alleen maar verder toeneemt. Naast de term 'fast fashion', wat staat voor steeds goedkopere kleding, kan ook gesproken worden van 'fast furniture'.

Dat zijn goedkope meubels, in grote aantallen en in snel wisselende collecties. Bij veel producten is ook sprake van een steeds kortere levensduur. De meerderheid van de Nederlanders staat overigens wel open voor circulaire producten.

Ook het laten repareren van spullen en het kopen van tweedehandse en opgeknapte spullen zien mensen wel zitten, zoals bij een 'refurbished' mobiele telefoon. Maar reparatie is lang niet altijd mogelijk, en bovendien vaak duur en tijdrovend. Daarom kopen consumenten toch elk jaar meer nieuwe producten, zoals kleding, digitale apparatuur en meubels, vaak van lage kwaliteit.

Er zijn vier manieren om het gebruik van grondstoffen terug te dringen: De risico’s bij levering van grondstoffen zijn volgens het rapport vooral toegenomen in de machinebouw, de transportmiddelenindustrie en de elektronicasector. "Toenemende leveringsrisico’s zijn vooral te zien bij kritieke materialen die hun toepassingen vinden in (auto)katalysatoren, magneten, elektrische voertuigen, windturbines en batterijen", concluderen de onderzoekers. Als de overheid de circulaire economie beter van de grond krijgt, biedt dit kansen voor het bedrijfsleven, verwachten de onderzoekers.

Op dit moment heeft Nederland al wel een van de hoogste recyclingspercentages in Europa, en zijn er relatief veel circulaire bedrijven. Ook is er veel kennis, van bijvoorbeeld afvalinzameling, recycling en het ontwerpen van innovatieve producten. Die kennis kan ook worden ingezet bij investeringen voor het woningtekort.

Er gaat nu te veel aandacht naar nieuwbouw, stellen de onderzoekers. Terwijl ook gedacht kan worden aan circulaire oplossingen, zoals het splitsen van woningen of het 'optoppen' ervan (het plaatsen van een extra woonlaag). Bij deze oplossingen zijn veel minder materialen nodig dan bij nieuwbouw.

Ook is veel meer mogelijk bij het van het gas afhalen van huizen en bedrijven, en bij hernieuwbare energie als wind, zon en batterijen. Zo worden bij het maken van windmolens nu nog nauwelijks onderdelen hergebruikt. Volgens het rapport zijn er hardnekkige knelpunten, die de overgang naar een circulaire economie in de weg zitten.

Milieuschade is bijvoorbeeld niet beprijsd, waardoor er voor bedrijven een te kleine prikkel bestaat voor hergebruik van grondstoffen. Recyclen van kunststoffen staat daarnaast sterk onder druk door de lage prijzen van fossiele grondstoffen uit vooral Amerika en China. Ook zijn er verschillende 'kip-ei-problemen', aldus de onderzoekers.

Het is moeilijk voor bedrijven om een rendabele businesscase voor circulaire producten te maken, omdat banken huiverig zijn om nieuwe technieken te financieren. De overheid is aan zet, suggereert het rapport. Zo kunnen bedrijven met nieuwe wet- en regelgeving worden verplicht om gerecyclede materialen te gebruiken, of door als overheid zelf circulair in te kopen en aanbestedingen te doen.

Bekijk ook deze reportage vanuit de eerste circulaire kledingfabriek van Nederland:.