Mysterie: acht stenen paaltjes langs weg, maar waarom?

HONSELERSDIJK - Langs de Dijkweg in Honselersdijk en Naaldwijk staan acht kleine stenen paaltjes. Daarop zijn de letters 'RG' te lezen. Maar wat betekent die afkorting? En waarom staan die paaltjes daar? De vondst door een lezer van de WOS zorgde voor behoorlijk wat verbazing.

Enkele medewerkers die in de omgeving wonen of woonden, hebben tal van keren gefietst en gelopen over de Dijkweg, maar die paaltjes waren ze nooit opgevallen. Toch staan ze er hoogstwaarschijnlijk al meer dan honderd jaar, zo blijkt nu. Maar wat doen die paaltjes daar? Een eerste zoektocht op Google geeft al snel duidelijkheid.



'RG' is een afkorting van 'Rijksgrens'. De paaltjes markeren de grens waar de gronden van het Rijk ophouden. Ze blijken op veel plekken in het land te staan; bijvoorbeeld in de omgeving van het Gelderse Alphen, bij Heiloo en rond Hengelo (op de wegen richting Borne, Delden, Enschede en Oldenzaal).

De 'RG-paaltjes' zijn te vinden langs wegen die eigendom waren van het Rijk. Maar sinds wanneer staan ze daar dan? En liep er inderdaad een Rijksweg tussen Honselersdijk en Naaldwijk? 'Ik loop er bijna dagelijks langs, maar ik heb er nooit echt bij stil gestaan. Ik was er altijd van uitgegaan dat dit een plaatsaanduiding was van de ondergrondse infrastructuur.

Rijksgrens vind ik wel heel vreemd op deze locatie', zegt coördinator exposure Jolanda Faber van het Historisch Archief Westland. Ze verwijst wel naar een gietijzeren kilometerpaal, waar haar oud-collega Jan Buskes enkele jaren geleden een artikel in de serie 'Streekhistorie' over heeft geschreven. Wellicht is er een verband tussen die palen.

Faber maakt later zelf ook nog een wandeling over de Dijkweg en komt tot acht paaltjes: drie aan Naaldwijkse kant en vijf aan Honselse kant. 'Als de paaltjes langs rijkswegen staan, dan moeten er nog meer te vinden zijn', zegt ze verder. Ze verwijst ook naar de Poeldijkse Mi-tê Goeijenbier, die veel weet over de voormalige Rijksstraatweg in Poeldijk.

Goeijenbier vormt weer een nieuw aanknopingspunt. Hoewel ze de paaltjes niet kent, weet ze wel meer over dit onderwerp. Bekend is dat Napoleon in 1810 als eerste werk maakte van een samenhangend rijkswegennet, maar het zou nog lang duren voordat dat werd uitgebreid.

Goeijenbier: 'In de jaren 20 van de vorige eeuw gingen Rijk en Provincie wegen aanleggen. Het gemotoriseerd verkeer kwam opzetten, de smalle landwegen en meestal houten bruggen konden dat niet aan. Tolgelden schoten tekort voor onderhoud en verbetering.

' 'Er was heel veel geld nodig. Daartoe werden nieuwe wetten ontwikkeld zodat de tollen gesloten konden worden: de Wegenbelastingwet (van eind 1926) met erin opgenomen een Wegenfonds en de Motorrijtuigenbelasting. Die leverden het geld voor de wegenaanleg.

Ze gaven bovendien het Rijk en de provincie de plicht tot onderhoud. Bij Poeldijk kruiste de eerste provinciale weg de rijksweg vanuit Den Haag richting Maassluis en Rotterdam.' Minister Lely van Waterstaat (1906-1918) speelde een belangrijke rol in de vorming van nieuwe rijkswegen.

Daarvan zijn ook diverse kaarten te vinden op internet. Maar op die kaarten is geen rijksweg tussen Naaldwijk en Honselersdijk ingetekend. 'Het was eventjes zoeken, want in de rijkswegenplannen van 1927, 1932, 1938, 1948, 1958, 1968 en 1984 komt de weg niet als rijksweg voor', zegt Rijkswaterstaat.

'Maar in het nooit geëffectueerde rijkswegenplan van Lely uit 1915 komt de weg wél voor als bestaande rijksweg.' Op de meegestuurde kaart, afkomstig uit een boek dat de bemoeienissen van Cornelis Lely met de rijkswegenplannen behandelt, is inderdaad een rijksweg door het Westland te zien. Die loopt over de Haagweg tussen Monster en Den Haag.

Bij Loosduinen is er een aftakking naar wat nu de Nieuweweg is, langs Poeldijk en de Rolpaal naar de Dijkweg. 'Ik heb het vermoeden dat de betreffende wegverbinding ergens in de decennia na de afscheiding van België aan het rijkswegennet is toegevoegd, maar dat ze ergens tussen 1915 en 1927 alweer van het rijkswegennet was afgevoerd', voegt de woordvoerder van Rijkswaterstaat toe. 'Dus ja, het is aannemelijk dat dit paaltjes zijn die de rijksgrens markeerden en dat deze na overdracht van de weg in de vroege twintigste eeuw gewoon decennialang zijn blijven staan.

' Op de kaart is nóg een rijksweg te zien in onze regio. Het blijkt de huidige N468, de provinciale weg die loopt van Delft naar Maassluis. De weg was destijds de R4, aangelegd door keizer Napoleon.

De naam 'Rijksstraatweg', ter hoogte van Schipluiden, herinnert nog steeds aan die tijd. Buiten de Dijkweg zijn er geen RG-paaltjes meer gevonden. Wel staan er langs de Galgeweg in Naaldwijk zelfde soort paaltjes, maar dan met de tekst 'PG'.

Dit staat dan weer voor provinciale grens. Vermoedelijk zijn ze aan het einde van de jaren 20 van de vorige eeuw geplaatst. 'Het klopt dat deze paaltjes de aanduiding waren van de provinciale grens langs de provinciale wegen', meldt een woordvoerder van de provincie Zuid-Holland.

'In 1928 zijn ze in Utrecht geplaatst. Ik vermoed dat dit ook in Zuid-Holland rond diezelfde tijd gebeurde, toen het provinciaal wegenplan 1927 was goedgekeurd.'.