Moldaviërs stemmen over president en EU-lidmaatschap temidden van Russische beïnvloedingscampagnes

Moldaviërs stemmen deze zondag twee keer over hun toekomst. De pro-Europese president Maia Sandu wil herverkozen worden en neemt het daarbij op tegen tien uitdagers. Daarnaast stemt Moldavië in een referendum over het opnemen in de grondwet van het politieke streven EU-lidstaat te worden.

Van de uitslag hangt dus veel af – en de uitkomst is nog allerminst zeker. Eerder deze maand ontdekten de Moldavische autoriteiten een Russisch fraudecomplot – meer dan 14 miljoen euro was overgemaakt van Russische naar zeker 130.000 Moldavische bankrekeningen met instructies ‘hoe te stemmen’.



Moskou zet een wervelwind aan hybride beïnvloedingscampagnes in om Moldavië bij Europa weg te houden. Hiertoe voedt het de Moldavische stemmers met desinformatie, en vindt het telkens nieuwe manieren voor spionage, zoals het installeren van spionage-apparatuur en het omkopen van informanten. Rusland steunt bovendien militair de separatisten die de regio Transnistrië bezet houden, een landstrook die zo'n 13 procent van Moldavië beslaat.

Er wordt Russisch gesproken en de Russische driekleur wordt er officieel gehesen als tweede vlag. 130.000 Moldavische stemmen klinkt misschien niet veel.

Maar Moldavië is klein. Er zijn slechts 3,3 miljoen stemgerechtigden in binnen- en buitenland. In voorgaande presidentsverkiezingen bracht ongeveer de helft een stem uit.

Het aantal betalingen ging dus al gauw naar 10 procent van de stemmers – en er is een kans dat niet alles onderschept is. Een belangrijke rol in de beïnvloedingscampagnes speelt de voortvluchtige Moldavisch-Israëlische miljardair Ilan Shor. Tien jaar geleden wist hij één miljard dollar te onttrekken aan drie Moldavische banken – een plundering die gelijk stond aan 12 procent van het Moldavische bbp.

In 2017 werd de pro-Russische Shor veroordeeld voor het misdrijf, maar hij probeert nog altijd invloed terug te winnen in het land. Politieke partijen die hij opricht worden telkens verboden, maar vorige zomer wist een ‘onafhankelijke’ maar aan hem gelieerde kandidaat het gouverneurschap van de Russischtalige regio Gagaoezië te veroveren. Aan Shor gelieerde activisten adviseren nu óf voor de Socialistische Partij te stemmen, óf ‘voor elke andere kandidaat dan Sandu’ in de presidentsverkiezingen.

Als in de eerste ronde geen enkele kandiaat met een absolute meerderheid verkozen wordt, zal er een tweede ronde komen. Maia Sandu staat op dit moment op zo’n 35 procent van de stemmen in de peilingen. Op twee komt Aleksandr Stoianoglo, voormalig openbaar aanklager en politieke nieuwkomer bij de Socialistische partij, met rond de 10 procent.

Tegen deze achtergrond wedt Sandu dit weekend dus op twee paarden. Als zij wordt herkozen, dan is dit voor de laatste keer. Moldavië kent een maximum van twee termijnen.

Of een andere liberale pro-EU-kandidaat daarna zal weten te winnen, valt in het belaagde politieke landschap van Moldavië niet te zeggen. Vandaar het referendum over een grondwetswijziging. Moldavië diende na de Russische invasie van Oekraïne in maart 2022 het verzoek in voor EU-lidmaatschap, in juni 2022 werd dit verzoek gehonoreerd.

Vorige week nam de EU voor Moldavië een ‘groeiplan’ aan, een pakket aan steun- en ontwikkelingsregelingen ter waarde van 1,8 miljard euro. Beoogde toetredingsdatum: 2030. Sandu hoopt dat de Moldaviërs zullen instemmen om het EU-streven in de grondwet op te nemen.

De peilingen zijn ook hier min of meer in haar voordeel: zo’n 55 procent van de Moldavische stemmers zegt vooraf ‘ja’ te zullen stemmen. Dit zou betekenen dat haar opvolgers niet zomaar van de Europese koers kunnen afwijken..