Mexico voelt zich in handelsconflict met Trump tegen de muur gezet

De Mexicaanse president Claudia Sheinbaum had woensdag op haar dagelijkse persconferentie nog vol vertrouwen geklonken. „Ik denk niet dat het gaat gebeuren”, had ze resoluut geantwoord op de vraag of de importheffingen, waar Amerikaans president Donald Trump al maanden op zinspeelde, werkelijk ingevoerd zouden worden. Kenmerkend voor de houding van de Mexicaanse regering ten opzichte van Trump: afwachten.

Bij zijn aantreden had Trump gezegd op 1 februari heffingen van 25 procent in te voeren op alle producten die Mexico naar de Verenigde Staten exporteert. Desondanks zagen Mexicanen de woorden van Trump als dreigementen, om hun land aan te sporen op andere gebieden meer concessies te doen. Er was toch het Noord-Amerikaanse vrijhandelsakkoord tussen Mexico, de VS en Canada, dat nota bene tijdens Trump’s eerste termijn was (her)onderhandeld? Er is geen land dat qua handel zo afhankelijk van de VS is als Mexico: de totale handel tussen beide landen bedroeg in 2023 zo’n 780 miljard dollar, een economische relatie die de afgelopen tien jaar met zo’n 70 procent is gegroeid.



En hoewel deze relatie met name voor Mexico cruciaal is – met ruim 80 procent van de export die naar de VS gaat – zijn ook de Amerikaanse belangen groot: in 2023 werd er voor ruim 322 miljard dollar naar de zuiderburen uitgevoerd. Jaarlijks worden in Mexicaanse steden als San Luis Potosí, Monterrey en Guanajuato miljoenen Fords, Nissans en Chevrolets gemaakt, naast honderdduizenden Europese auto’s. Zo’n twee derde van die voertuigen zijn bestemd voor de Amerikaanse markt.

Trump’s bondgenoot Elon Musk heeft zelfs in Monterrey grond gekocht om een Teslafabriek te bouwen. Maar ook op korte termijn kunnen Amerikanen de effecten al voelen: op 9 februari staat de Super Bowl op het programma, waar sportfans zich naast (deels Mexicaans) bier massaal laven aan guacamole, gemaakt van Mexicaanse avocado’s. In een feitenrelaas van het Witte Huis wordt in weinig woorden duidelijk gemaakt waarom Mexico deze tarieven verdient: het land zou, met Canada en China, te weinig doen om de smokkel van fentanyl naar de VS te stoppen.

De heffingen zullen van kracht zijn „totdat Mexico samenwerkt met de VS in de strijd tegen drugs”, schrijft het Witte Huis. „Mexicaanse kartels zijn ’s werelds grootste handelaars in fentanyl, meth en andere drugs. Deze kartels hebben een alliantie met de regering van Mexico en brengen de nationale veiligheid en de volksgezondheid van de Verenigde Staten in gevaar”, staat in de tekst.

Keiharde woorden, die overigens niet onwaar zijn. Corrupte Mexicaanse ambtenaren zijn er tot op het hoogste niveau, uit Mexico gesmokkelde fentanyl leidt jaarlijks mede tot circa 100.000 dodelijke overdoses in de VS en Mexicaanse drugskartels verdienen miljarden met de handel van de synthetische drug.

De reactie van Sheinbaum op de aangekondigde tarieven liet niet lang op zich wachten. Op X haalde de Mexicaanse president uit naar „de laster van het Witte Huis”, door te wijzen op winkels in de VS die wapens aan Mexicaanse kartels verkopen en de gebrekkige aanpak van de opioïdenepidemie in de VS. „Problemen worden niet opgelost door tarieven op te leggen, maar door te praten en de dialoog aan te gaan”, stelde ze, en ze wees op het werk dat haar regering verzet om misdaad, drugshandel en migratie aan te pakken.

In de afgelopen vier maanden zijn volgens de regering bijna 140 drugslaboratoria vernietigd, is er ruim 1,3 ton fentanyl in beslag genomen en is het leger ingezet om onder meer facties van het Sinaloakartel, de grootste handelaar van fentanyl, aan te pakken. Ruim tienduizend mensen zijn sinds het aantreden van Sheinbaum opgepakt vanwege banden met de georganiseerde misdaad, zo zeggen nationale autoriteiten. Verder is onlangs de grondwet gewijzigd om de productie en verkoop van chemicaliën waarmee fentanyl gemaakt kan worden te verbieden.

Drugskartels in Mexico zijn te machtig en vaak ook te versplinterd om effectief aan te pakken. In staten als Sinaloa, de thuisbasis van het gelijknamige kartel, staan duizenden drugslabs. De hardere aanpak van Sheinbaum resulteert dan ook nog niet in een zichtbare daling van geweld of drugssmokkel.

Het nieuwe beleid is niettemin een geste aan de noorderburen. Naast fentanyl en kartels zijn er nog meer, zaterdag niet expliciet door het Witte Huis genoemde factoren die voor Trump de heffingen op Mexicaanse producten rechtvaardigen. Migratie is er één van.

Sinds zijn aantreden waren veel decreten van Trump gericht op de zuidgrens, waar hij de noodtoestand afkondigde. Zo goed als alle migranten die de afgelopen jaren naar de VS kwamen, doorkruisten Mexico. Voor Trump moet Mexico veel meer doen om deze „invasie” tegen te houden.

Mexico voert al sinds december 2023 een restrictief beleid waarbij migranten op weg naar de VS worden weggehouden van de Amerikaanse grens. De gemilitariseerde Nationale Garde controleert passagiersbussen op snelwegen, op alle toegangswegen naar de grens staan controleposten en wie wordt opgepakt wordt zonder pardon naar het zuiden van Mexico gevlogen. Sinds het aantreden van Trump ontvangt Mexico niet alleen uitgezette onderdanen, maar ook migranten uit Venezuela, Guatemala, Nicaragua en zelfs Bangladesh.

In alles probeerde de regering-Sheinbaum de Amerikaanse regering ter wille te zijn, onder meer om een handelsoorlog te voorkomen. En met succes, zo leek: afgelopen week benadrukte Karoline Leavitt, de perschef van het Witte Huis, nog dat er sprake was van „een historisch niveau van medewerking van Mexico”. Kennelijk wil de Amerikaanse regering meer.

Terugslaan met tarieven op Amerikaanse producten, waarmee Sheinbaum eerder dreigde, kan het conflict verder doen escaleren: Trump heeft in het zaterdag getekende decreet een vergeldingsclausule opgenomen, waaronder de Amerikaanse heffingen omhoog gaan als Mexico het waagt iets terug te doen. Analisten waarschuwen dat de economische groei in Mexico zeker twee procentpunten kan dalen door de tarieven, en dat productieketens kunnen wegvallen, fabrieken kunnen sluiten en werkloosheid kan stijgen als de tarieven lang aanhouden. Mexico wacht een recessie als de situatie aanhoudt, zo is duidelijk.

Sheinbaum en Mexico zullen nóg veel meer moeten doen om een economisch doemscenario af te wenden..