Met membraanfilter inspelen op waterschaarste, gaat dat NX Filtration lukken?

Best ironisch: een bedrijf dat waterzuiveringsfilters maakt, krijgt geen drinkwateraansluiting voor de nieuw te bouwen fabriek. „Dat hoorden we opeens van [drinkwaterbedrijf] Vitens”, zegt Michiel Staatsen, operationeel directeur van NX Filtration. De reden: net als het stroomnet is ook het waterleidingnet overbelast door de grote vraag.

En dat terwijl NX Filtration met zijn eigen product – een membraanfilter – zo uit het naastgelegen Twentekanaal drinkwater zou kunnen maken. Maar dat mag niet van de wet, alleen drinkwaterbedrijven mogen drinkwater leveren. Uiteindelijk kwamen beide partijen er toch uit.



Nu staat aan de zuidkant van Hengelo de enorme fabriek van NX Filtration, plus een nieuw kantoor van drie verdiepingen. Wie komt aanrijden, lijkt een grote multinational te naderen, niet een bedrijf dat pas in 2016 is opgericht en nu 166 werknemers heeft. Hal en kantoor zijn gebouwd op de groei, ze staan nog half leeg.

NRC is een van de eerste media die een bezoek brengen aan de fabriek, nadat deze aan het einde van de zomer door koningin Máxima werd geopend. Voor NX Filtration – een van de weinige beursgenoteerde start-ups van Nederland – is het een belangrijke stap: de fabriek illustreert de grote plannen van het bedrijf. Het verwacht de komende jaren in te kunnen spelen op wereldwijde waterschaarste en problemen met waterkwaliteit.

De vraag is of NX Filtration daarin gaat slagen. Het bedrijf moest begin dit jaar tegenvallers melden omdat het de filtratiemodulen minder snel aan de man kon brengen dan verwacht. Kunnen die systemen een massaproduct worden? Andere industriële start-ups hebben ook moeite met de schaalbaarheid van hun product, zie bijvoorbeeld de recente problemen bij busproducent Ebusco .

De bezoeker krijgt bij NX Filtration slechts een klein deel van het productieproces te zien. In de zogenoemde ‘waterfabriek’ staat een installatie van buizen die wat weg heeft van een kerkorgel. Erik Roesink, oprichter, wijst op een buisje met bruinig spul aan de bovenkant van een van de pijpen.

„Daar komt het vuil uit.” In deze hal filtert NX Filtration grondwater of water uit het Twentekanaal dat het gebruikt bij de productie; om membranen te maken heb je veel water nodig. Je maakt ze door er polymeren mee te laten reageren.

Doe je dat goed, dan ontstaat een stof die op nanoschaal poreus is en zo de kleinste deeltjes uit een vloeistof kan halen. Het uiteindelijke membraan filtert ook medicijnresten en PFAS, benadrukt Roesink. „Dat kan een gewone waterzuiveringsinstallatie niet.

” Het grootste deel van het productieproces is geheim, zegt Roesink, om eigen uitvindingen te beschermen. „Ook het verkooppersoneel mag daar niet bij” – Máxima overigens wel. Roesink, een enthousiaste zeventiger, is geestelijk vader van NX Filtration.

De parttime hoogleraar membraantechnologie, met een verleden in het bedrijfsleven bij onder meer koolstoftabletfabrikant Norit, had vorig decennium een membraan geperfectioneerd dat water en mineralen doorlaat, maar geen vervuiling. Met relatief weinig energie en zonder chemicaliën kun je het water schoonmaken. „Toen ik mijn oratie hield als hoogleraar in 2016, heb ik aan mijn kleinzoon beloofd: opa gaat iets doen aan watervervuiling.

” Vanuit zijn Norit-verleden kende Roesink Bernard ten Doeschot, jarenlang eigenaar van dit bedrijf en nu investeerder via zijn fonds Infestos. Samen besloten ze NX Filtration op te richten, Infestos verschafte het kapitaal. Zo begon het idee te groeien.

Het bedrijf zette eerste stappen met een kleinere fabriek in Twente en wist met name testinstallaties te verkopen aan meerdere partijen. In 2021 volgde een beursgang, waarbij het bedrijf 165 miljoen euro ophaalde, met name voor de grote fabriek in Hengelo. NX Filtration, destijds gewaardeerd op een half miljard, schetste veelbelovende perspectieven.

Het bedrijf zou de perfecte oplossing zijn voor waterzuiveringsbedrijven of voor bedrijven die afvalwater moeten schoonmaken voordat ze dit lozen. Operationeel directeur Staatsen: „In de zomer kunnen drinkwaterbedrijven regelmatig geen water uit de Maas gebruiken, omdat er dan teveel vervuiling in zit. Met onze membranen kan dat wel.

” Dat dit klopt, daar twijfelt niemand aan. Maar de systemen verkopen bleek moeilijker dan verwacht. Het omzetten van testprojecten in grote orders verliep traag.

Bij de cijfers over 2023 moest het bedrijf melden de groeistrategie met anderhalf jaar te vertragen, in maart moest het met een extra aandelenuitgifte 25 miljoen euro ophalen om de financiën te verbeteren. Infestos, nog altijd meerderheidsaandeelhouder, legde in, net als Teslin, het investeringsfonds van SHV-familie Van Beuningen. Ook Roesink zelf sprong met een onbekend bedrag bij.

De koers is inmiddels ongeveer de helft van wat hij bij de beursgang was. Staatsen: „We hadden vorig jaar sterkere groei verwacht.” Het blijkt voor drinkwaterbedrijven, vooral in de westerse wereld, soms nogal een stap om over te gaan op een heel nieuw systeem.

Oprichter Roesink: „We hebben hier last van de wet van de remmende voorsprong. Er staat dan al een installatie bij een drinkwaterbedrijf, die moet worden afgeschreven.” Bedrijven kunnen zelden ‘meteen over’.

In regio’s met sterke bevolkingsgroei en weinig bestaande infrastructuur komt NX Filtration sneller in beeld, aldus Roesink en Staatsen. Daar is het vaker ‘nieuw is beter’, in plaats van ‘wat zijn de risico’s?’. De grootste opdracht tot dusver kwam bijvoorbeeld uit Mexico.

En, zegt Staatsen: „In Indonesië zijn drinkwaterfabrieken gebouwd met onze systemen, gefinancierd door de Wereldbank.” Woensdag maakte NX Filtration nog bekend een nieuwe klus in Indonesië te hebben gewonnen. In de eerste helft van 2024 begon het beter te lopen, schreef het bedrijf bij de halfjaarcijfers.

De omzet groeide naar 5,9 miljoen euro, het verlies bedroeg ongeveer hetzelfde. Voor het hele jaar verwacht het bedrijf een omzet van 16 miljoen, tegen 8 miljoen in 2023. Staatsen denkt dat de nieuwe fabriek daar ook bij helpt.

Die maakt het bedrijf geloofwaardiger voor klanten. „NX Filtration bestaat nog maar een paar jaar. Je moet het maar net aandurven met zo’n nieuw, jong bedrijf in zee te gaan.

Nu kunnen we laten zien: dit is een bedrijf dat blijft.” Intussen loopt nog een rechtszaak over een cruciale vergunning van het bedrijf. NX Filtration mag van de provincie jaarlijks 700.

000 kuub grondwater gebruiken om membranen te maken. Daar zijn een lokale milieuorganisatie, Natuur en Milieuraad Hengelo, en buren als de naastgelegen Twentse Bierbrouwerij het niet mee eens. Zij vrezen schade aan de natuur en bodemverzakkingen.

Ze maakten bezwaar bij de provincie tegen verlening van de vergunning. Een week geleden diende de zaak in Zwolle. Volgens de bezwaarmakers is 700.

000 kuub grondwater te veel. NX Filtration benadrukt dat bij de vergunningsaanvraag is gebleken dat er voldoende grondwater is en dat het bedrijf bovendien niet van plan is de 700.000 kuub in z’n geheel te gebruiken.

„Het is alleen bedoeld voor de bedrijfszekerheid”, legt Staatsen uit. De primaire bron voor de fabriek is het Twentekanaal. Maar in droge jaren, of als er een incident plaatsvindt in het kanaal, kan Rijkswaterstaat verbieden om er water uit te halen.

Vandaar dat een back-up gewenst is. Verder benadrukt het NX Filtration dat zeker de komende jaren, waarin de fabriek nog lang niet op volle kracht draait, de kans op gebruik van 700.000 kuub non-existent is.

Staatsen: „Wij willen ook dat de bomen die hier staan, er over tien, dertig jaar nog zijn.” Tegen die tijd hoopt NX Filtration ook een grote speler te zijn op de markt voor waterfiltratie. Uiteindelijk denkt het bedrijf dat de echte groei gaat komen door aangescherpte wetgeving.

Staatsen: „Amerika heeft ervoor gekozen de normering voor PFAS in drinkwater heel streng te maken. In Europa is hier nog debat over.” Bij het bedrijf denken ze dat de komende jaren waterkwaliteit een belangrijk onderwerp zal worden door aanhoudende discussie over lozingen, vervuiling en PFAS.

„Als er wetgeving komt, forceer je investeringen.” En dan, zo hopen ze hier, is de rest van de fabriek in Hengelo zo vol..