Machtsstrijd tussen regering en rechters mondt uit in straatprotesten in Indonesië

Duizenden Indonesiërs zijn donderdag in verschillende steden de straat op gegaan om te demonstreren tegen wat zij zien als een poging om de oppositie in het land uit te schakelen. De kwestie draait om een machtsstrijd tussen het parlement, dat door de coalitie van president Joko Widodo wordt gedomineerd, en het Constitutioneel Hof. Dat hof bepaalde eerder deze week dat de minimumleeftijd van kandidaten bij de aankomende regionale verkiezingen op dertig jaar ligt.

Joko Widodo’s zoon Kaeseang Pangarep (29) kan daardoor niet meedoen aan de strijd om het gouverneurschap van Centraal-Java. Ook verlaagden de rechters het benodigde aantal steunverklaringen voor kandidaten, waardoor prominent oppositiefiguur en voormalig presidentskandidaat Anies Baswedan (55) verkiesbaar is in Jakarta. De regeringscoalitie wil beide uitspraken terugdraaien door het parlement, waarin ze een ruime meerderheid heeft, snel een aanpassingswet te laten aannemen.

Woensdagavond plaatsten verschillende bekende Indonesiërs, zoals journalist Najwa Shihab en zanger Cholil Mahmud, een blauw noodalarmlogo op hun sociale media-accounts. Het logo wordt normaliter gebruikt als waarschuwing voor de komst van een natuurramp. Binnen enkele uren werden hun posts door honderdduizenden Indonesiërs gedeeld, en ontving de ‘democratische noodklok’ miljoenen likes.

In de loop van de dag braken in enkele steden ook straatprotesten uit, onder meer in Jakarta, Surabaya en Yogyakarta, waarbij ook aanhangers van voetbalclubs zich aansloten. De clubs hebben een grote en trouwe achterban. De protesten verliepen tot dusverre betrekkelijk rustig.

In de Javaanse stad Semarang werden volgens nieuwsplatform CNNI enkele duizenden studenten met traangas uiteen gedreven. In Jakarta werd bij het parlementsgebouw een hek omgehaald. Activisten bleven op afstand en uitten met megafoons hun ongenoegen aan de parlementariërs.

Volgens lokale media waren er in Jakarta drieduizend politieagenten op de been. Een groep wetenschappers van de Universiteit van Indonesië (UI) in Jakarta schaarde zich achter de protesten. Zij verklaarden het wetsvoorstel van het parlement ondemocratisch en waarschuwden voor de gevolgen, namelijk „de instorting van de rechtsstaat en het verlies van het vertrouwen van het volk”.

Analisten spreken van een constitutionele crisis. Activist en jurist Titi Angraini noemde de zet van de regeringscoalitie in The Jakarta Post „constitutionele ongehoorzaamheid” . Online gingen beelden van de demonstraties uit 1998 rond, die autocraat Soeharto ten val brachten, en waarbij destijds zo'n twaalfhonderd mensen omkwamen.

Prabowo Subianto, die in oktober aantreedt als nieuwe president van Indonesië, was destijds legergeneraal en had een rol in de moord en verdwijning van zo’n twintig actievoerende studenten. Zorgen over de democratie nemen in Indonesië al enkele jaren toe. Ook bij de presidentsverkiezingen afgelopen februari ontstond controverse over de spelregels.

Toen verlaagde het Constitutioneel Hof – tijdens een rechtszaak die werd voorgezeten door de zwager van huidig president Widodo – de verkiesbare leeftijd voor de vicepresidentskandidaat van 40 naar 35, waardoor Widodo’s zoon als running mate van Prabowo kon meedoen. Het duo won de stembusgang met overmacht . Na de verkiezingen sloten de meeste partijen zich aan bij een door Prabowo geleide grote coalitie, waar alleen de PDI-P, de partij van Megawati, de dochter van Indonesiës eerste president Soekarno, buiten bleef.

Widodo benoemde in zijn kabinet enkele Prabowo-getrouwen, wat er volgens analisten op wijst dat hij na zijn aftreden een eigen politieke dynastie wil opbouwen, zoals ook verschillende van zijn voorgangers al deden. Onder druk van de protesten is de stemming over de omstreden aanpassingswet in het parlement donderdag uitgesteld – officieel omdat het quorum niet gehaald zou zijn. Een woordvoerder van president Widodo riep Indonesiërs donderdagmiddag op om bedacht te zijn op „desinformatie die tot geweld kan leiden”.

Ook verklaarde hij dat de regering zich aan de bestaande regels zal houden zolang die niet zijn aangepast. Of en wanneer de wet later alsnog behandeld wordt, is nog onduidelijk..