Lubachs show bood tegenwicht en duiding in een onheilspellende tijd

Zeker nu hè. Zeker nú. Zeker nú is er behoefte aan iets leuks, iets lichts, iets liefs.

Zeker nú moeten we ook even ergens om kunnen lachen; moeten we elkaar veelbetekenend aankijken en proosten op een klein moment van ontspanning, en dan verzuchten dat we dit echt even nodig hebben, heel hard nodig – zeker nú. Presentatoren zeggen het als ze vrolijke rubriekjes aankondigen, Linda de Mol zei het toen ze het nieuwe seizoen van Gooische Vrouwen (Talpa) aankondigde en de buren zeggen het als ze een feestje aankondigen waarop ook jíj welkom bent. Welke omstandigheden precies maken dat we dat alles nú harder nodig hebben dan ooit, mag je meestal zelf uit de context opmaken.



De klimaatcrisis? De Amerikaanse verkiezingen? De oorlog in het Midden-Oosten? De oorlog in Oekraïne? De polarisatie? De wintertijd? Je kunt een hoop kanten op. De ‘zeker nu’-s en al haar mogelijke varianten – ‘vooral nu’, ‘juist nu’, ‘in deze tijden’ – voelen zo allesomvattend en alom aanwezig dat er iets enorm onheilspellends van uitgaat. Alsof er iets fundamenteel mis is met de tijd waarin we leven, op een manier die nauwelijks meer te fixen valt.

Des te sympathieker dat de allerlaatste aflevering van De avondshow met Arjen Lubach (VPRO) de titel ‘Vroeger was alles slechter’ meekreeg en een dappere poging deed die doemsfeer enigszins in perspectief te plaatsen. Voor een programma dat sinds 2022 haast dagelijks misstanden aan de kaak stelde, was de toon van deze afsluiter opvallend optimistisch. De uitzending zat vol tabellen en grafiekjes die positieve ontwikkelingen uitlichtten: in de twintigste eeuw gingen er meer mensen dood aan honger, droogte, overstromingen of luchtvervuiling.

De gemiddelde levensverwachting was lager, het percentage mensen dat leefde in extreme armoede hoger. Dat doet niets af aan het leed dat mensen elke dag wereldwijd ondergaan, of aan de dringende noodzaak om de oorzaken van dat leed te bestrijden. Maar het helpt deze ‘zeker nu’-tijden misschien wel iets beter behapbaar te maken.

Angst en pessimisme kunnen verlammend werken. Zoeken naar een manier om je kijkers te informeren en bewust te maken van urgente problemen zonder dat je ze zo neerslachtig maakt dat ze de tv uitzetten en in bed het einde der tijden gaan afwachten, lijkt dan productiever. En het team achter De avondshow slaagde daar toch met flinke regelmaat in.

Ja, de ene uitzending was scherper en grappiger dan de andere en niet iedere rubriek voegde evenveel toe – maar voor een satirisch actualiteitenprogramma dat vier keer in de week werd uitgezonden hield De avondshow de kwaliteit toch behoorlijk hoog. Hoe de publieke omroep het gat dat de show achterlaat gaat opvullen moet nog blijken. In de categorie ‘satirisch actualiteitenprogramma’ biedt Dit was het nieuws (AVROTROS) vaak troost, maar dat seizoen is alweer afgelopen.

Het seizoen van Van Roosmalen & Groenteman (BNNVARA) niet, maar dan moet je net trek hebben in ironische mediamannen die ironisch over media praten. En er zijn wel dagelijkse talkshows die op hun eigen manier een mix van nieuws en entertainment proberen te bieden, maar in de praktijk blijkt die combi van zwaar en licht in praatprogramma's als Eva (AVROTROS) en Bar laat (BNNVARA) toch vaak moeilijk tes realiseren op een manier die niet geforceerd of gehaast aandoet. Zie maar eens de diepte in te duiken met een politicus als aan de andere kant van de tafel een BN’er zit te wachten die iets kwijt wil over zijn nieuwe theatertour, en je je aandacht ook nog moet verdelen over drie opiniemakers en experts die ergens een mening over hebben.

Ik voelde even geen behoefte meer aan die politici en BN’ers en experts. Toen De avondshow afliep en Bar laat begon, wilde ik liever gaan slapen. Maar de buren sliepen niet – die zouden nog tot vier uur ‘s ochtends hun ‘zeker nú’-feest vieren, met vrienden van vrienden die het gebouw in- en uitliepen en onderaan de trap onverstaanbare dingen naar boven riepen.

Dus keek ik toch maar naar Bar laat , naar beelden van Donald Trump in een vuilniswagen, en daarna keek ik vanuit bed naar het plafond en dacht ik aan mijn vorige huis, toen ik nog dikke muren had en stille buren. Natuurlijk – vroeger was niet alles beter. Maar soms voelt dat wel even zo.

.