Klaas Knot (DNB): Nederlandse politiek ‘hyperventileert’ over eurobonds

Om op korte termijn een forse verhoging van de defensie-uitgaven mogelijk te maken, is de tijdelijke uitgifte van gemeenschappelijke Europese schulden een logisch middel. Dit heeft Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank (DNB), donderdag gezegd bij de presentatie van het jaarverslag van DNB. Knot nam afstand van de negatieve sfeer onder veel Nederlandse politici over eurobonds, gemeenschappelijke Europese leningen.

„Er zal heel snel een forse impuls van defensie-uitgaven moeten plaatshebben”, zei Knot. Het is aan de politiek om over de financiering daarvan te beslissen, aldus de DNB-president. Maar: „Als het zo is dat er meer en meer publieke goederen zijn die we, zoals defensie, beter op het Europese niveau kunnen aanbieden dan op het nationale niveau, dan hoort daar natuurlijk ook een stukje Europese financiering bij.



” De Europese Commissie wil voor investeringen in de Europese defensie geld lenen op de kapitaalmarkt, tot 150 miljard euro. Dit moet worden ‘doorgeleend’ aan EU-landen, tegen rentes die voor veel landen relatief gunstig zijn. Daarnaast moeten de Europese begrotingsregels tijdelijk worden versoepeld, specifiek voor defensie-uitgaven.

Een Kamermeerderheid in Den Haag wees dit plan onlangs af. „Als je mij een persoonlijke verzuchting toestaat: ik vind dat er af en toe in Nederland wel wat gehyperventileerd wordt over eurobonds. En dat de rationaliteit uit dat debat wel enigszins zoek is”, zei Knot, die een warm pleidooi hield voor „versterking” van Europa, in het licht van de grote dreigingen en onzekerheid in de wereld.

Tegelijk gaf Knot, wiens tweede en laatste termijn als DNB-chef eind juni afloopt, een waarschuwing af over begrotingsdiscipline. De Europese begrotingsregels, zei hij, moeten slechts tijdelijk – en niet te lang – extra defensie-uitgaven toestaan. De EU-regels stellen een maximum aan het begrotingstekort van landen, 3 procent van hun bbp.

Ook mag de staatsschuld niet meer dan 60 procent van het bbp bedragen. Europese staatsschulden zijn in veel gevallen „te hoog”, vindt Knot. Meer Europese schuldfinanciering zou daarom gepaard moeten gaan met snellere afbouw van nationale schulden.

Uiteindelijk moeten „dezelfde Europese belastingbetalers” de schulden terugbetalen in de toekomst, aldus de centrale bankier. Structureel hogere Europese defensie-uitgaven kunnen wat hem betreft niet permanent met (Europese) schulden worden gefinancierd. „Als je met structurele kostenstijgingen wordt geconfronteerd, zul je daar structureel ruimte voor moeten vinden op de begroting.

” DNB denkt erover na zelf ook een steentje bij te dragen aan, wat zij noemt, de „weerbaarheid” van Nederland en Europa. Op haar balans van bijna 400 miljard euro staat zo’n 9 miljard euro aan beleggingen (obligaties en aandelen). De voorbije jaren bracht de centrale bank deze meer in lijn met het principe van „duurzame welvaart”.

Dat gaat vooral over klimaatdoelstellingen. Nu komt ook veiligheid op de agenda. Olaf Sleijpen, het directielid dat verantwoordelijk is voor de beleggingen: „Duurzame welvaart is meer dan alleen een ordentelijke energietransitie.

Het heeft ook echt in deze tijd te maken met veiligheid.” DNB overweegt meer te beleggen in de defensiesector en in cyberveiligheid. In die zin speelt bij de bank wat ook breder aan de orde is in de financiële sector: overal wordt nu gediscussieerd over beleggingen in defensie, iets waar lange tijd een onethisch luchtje aan zat.

De Nederlandsche Bank, zo blijkt uit het jaarverslag, boekte vorig jaar 3,2 miljard euro verlies. Een jaar eerder was dat verlies 3,5 miljard euro, in 2022 460 miljoen euro. Wanneer een centrale bank verlies maakt, raakt dit het monetair beleid in principe niet.

Ze creëert zelf geld en kan bij verliezen gewoon blijven draaien. De belangrijke westerse centrale banken, zoals de Europese Centrale Bank (ECB), de Duitse Bundesbank, de Banque de France en de Amerikaanse Federal Reserve, staan momenteel allemaal in het rood. Deze verliezen van centrale banken komen voort uit grote bewegingen in hun rentebeleid in de afgelopen jaren.

DNB voelt de effecten van het beleid van de ECB, waarbinnen nationale centrale banken van de eurozone samen monetair beleid voeren. Om de inflatie te bestrijden verhoogde de ECB de rentes vanaf medio 2022 drastisch. Dit gebeurde na een periode waarin rentes juist heel laag lagen.

Vanaf medio vorig jaar schroefde de ECB de rente stapsgewijs terug. Net als commerciële banken hebben centrale banken rentekosten en rentebaten. Sinds enige jaren zijn de rentekosten die voortkomen uit het monetaire beleid groter dan de renteopbrengsten.

Tot begin 2022 kocht DNB, namens de ECB, veel staats- en bedrijfsleningen op, om de rentes op de kapitaalmarkten te drukken. De opgekochte obligaties staan nog op de balans van DNB en leveren heel weinig rente op. Langetermijnleningen van de ECB uit de jaren 2019-2021 aan banken, die DNB meer rente opleverden, zijn afgelopen.

De rente-inkomsten voor DNB zijn dus gering – maar de rentekósten liepen de voorbije jaren snel op. De depositorente die DNB namens de ECB toekent aan banken, steeg sinds juli 2022 van minus 0,5 procent naar 4 procent vanaf 2023. Zo was DNB veel meer kwijt aan rentebetalingen aan banken.

Weliswaar is de depositorente inmiddels weer gedaald (tot 2,5 procent), maar de rentekosten overstijgen de rentebaten nog steeds. Uit het jaarverslag: „De verliezen zullen nog enkele jaren aanhouden: het resultaat blijft naar huidige verwachting tot en met 2027 negatief.” De stroppenpot die speciaal voor deze verliezen was opgebouwd, kon in 2022 en 2023 worden ingezet om de verliezen te drukken, maar is inmiddels leeg.

De algemene kapitaalbuffer van DNB staat met 4,2 miljard euro nog wel positief en zal in haar basisscenario de komende jaren positief blijven. Knot: „Het goede nieuws is dat onze buffers afdoende lijken te zijn.”.