Jongeren accepteren veelal de haat tegen lhbti+ die ze online tegenkomen, zegt de expert

Als de sfeer in een klas onveilig wordt, vertelt Krzysztof Dobrowolski, komt dat meestal doordat een leerling iets roept als: „Maar je kunt je tegenwoordig zelfs identificeren als winkelwagentje of magnetron...

” Dobrowolski is coördinator bij lhbti+-belangenorganisatie COC en geeft regelmatig voorlichting over gender en seksuele diversiteit op Amsterdamse middelbare scholen en mbo-opleidingen. Daar vangt hij op wat scholieren zoal op internet meekrijgen over de lhbti+-gemeenschap. Op sociale media bekritiseren gebruikers genderdiversiteit vaak door non-binaire personen met objecten en dieren te vergelijken.



Sommige leerlingen maken tijdens de voorlichting andere belachelijk die zich identificeren met een ander geslacht dan waarmee ze zijn geboren. Uit de GGD-jeugdmonitor 2023 blijkt dat steeds minder scholieren homoseksualiteit ‘normaal’ vinden. De GGD’s Amsterdam, Gelderland-Zuid, Gooi en Vechtstreek, Hollands Noorden, Noord- en Oost-Gelderland, regio Utrecht, Twente en Zaanstreek-Waterland deden onderzoek.

Bijna overal is sprake van een forse daling. In de regio Gooi en Vechtstreek is die het sterkst: van 78 naar 49 procent. Alleen in Noord- en Oost-Gelderland is de acceptatie licht gestegen, van 71 naar 73 procent.

Na de coronapandemie hebben de negatieve opvattingen over lhbti+’ers een vlucht genomen op sociale media. Reacties op socialemediaberichten over lhbti+ zijn sindsdien veel vaker haatdragend, zo blijkt uit onderzoek van De Groene Amsterdammer en Data School. In 2023 bevatte meer dan 30 procent van de reacties over het onderwerp ‘lhbti+’ op YouTube uitingen van intolerantie of haat.

In 2020 was dat 10 procent. Op Telegram (11,5 procent), Twitter (8,5 procent) en Instagram (20,8 procent) zagen de onderzoekers dat het percentage intolerante reacties sinds 2020 is verdubbeld. Het antitransgeluid groeide zelfs met 67 procent.

Op TikTok gaan tientallen fanfilmpjes rond van het NOS op 3-debat voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. Jongeren delen op het platform beelden van politieke debatten en bijdragen – soms opgeleukt met emoji’s of bombastische geluidseffecten. Zo ook een video van de FVD-lijsttrekker Thierry Baudet, die tijdens dat debat tegen een non-binaire vragensteller zegt: „Ik kan ook zeggen dat ik een alien ben, maar volgens mij bestaat dat niet.

Volgens mij zijn er twee geslachten: man of vrouw.” Fans prijzen Baudet om dat antwoord. „Sta niet achter hem, maar sommige dingen zijn echt geniaal”, reageert een tienermeisje op het filmpje.

„Als ik kon stemmen, zou ik op hem stemmen,” schrijft een ander tienermeisje. Op YouTube heeft Forum voor Democratie het grootste kanaal van de Nederlandse politiek, met meer dan 180.000 abonnees.

En het voornoemde filmpje is het populairste: het is 1,1 miljoen keer bekeken. In een ander veelvuldig op TikTok gedeelde clip heeft PVV-leider Geert Wilders het in de Tweede Kamer over mensen die zich zouden identificeren als dromedaris. In datzelfde debat zegt hij niets „tegen de lhbti-gemeenschap” te hebben, maar noemt vervolgens genderdiversiteit „gekkigheid”.

Het filmpje werd ruim 23.000 keer gedeeld. Baudet en Wilders krijgen online bijval van zowel rechtse jongeren als streng religieuze christenen en moslims.

Zo belandden de beelden uit de Tweede Kamer waarop Wilders zich kritisch uitlaat over genderdiversiteit op het TikTok-account Slowclipz (14.000 volgers), dat doorgaans islamitische lezingen deelt. Soms vragen scholieren aan Dobrowolski vanaf welke leeftijd leerlingen voorlichting krijgen over gender en seksuele diversiteit.

De veronderstelling is, zegt hij, dat kleuters al horen hoe ze moeten masturberen of hoe ze in transitie kunnen gaan. „Wanneer ze aankomen met: ‘Iemand in de Tweede Kamer zegt dat’, kun je aannemen dat ze dat op sociale media hebben gezien.” De kwestie ontplofte in maart 2023, toen veel ophef ontstond rondom de ‘Week van de Lentekriebels’, een lesprogramma over seksualiteit voor basisscholen.

Op vrijwel alle platforms verschenen beelden van Thierry Baudet die de „seksualisering van kinderen” aan de orde stelde in de Tweede Kamer. „Uitingen over seks en seksuele diversiteit worden opgedrongen”, zei Denk-Kamerlid Stephan van Baarle in een promotiefilmpje op YouTube . Ook de PVV en SGP hadden kritiek op het lesprogramma.

Philip Tijsma, persvoorlichter van het COC, hoort net als Dobrowolski van andere voorlichters dat regelmatig mis- en desinformatie over lhbti+ de scholieren bereikt. „Een viral filmpje met onzin klinkt nog een paar weken door in de klassen.” Als het over de Nederlandse politiek gaat, bleef bijna de helft van de adolescenten in 2023 dagelijks op de hoogte via de socials, blijkt uit onderzoek van het Erasmus SYNC-lab en het Hot Politics Lab.

In het Digital News Report dat het nieuwsgebruik van Nederlanders in kaart brengt, werd dit jaar voor het eerst gevraagd naar de Instagram-account Cestmocro. Daarop wordt nieuws verzameld van nieuwsmedia en gedeeld met de inmiddels 1,1 miljoen (voornamelijk) jonge volgers. Vaak worden de koppen van de oorspronkelijke artikelen aangepast.

Cestmocro raakte in 2023 in opspraak na een artikel in NRC over de misinformatie en vele haatreacties op het account. In datzelfde jaar werd tijdens de ‘Week van de Lentekriebels’ op Cestmocro beweerd dat kinderen in groep 1 over masturbatie leren, wat niet klopt . Een ander account op Instagram met een jong publiek is Rapnieuwstv (608.

000 volgers). Ook dit account plaatst nieuwskoppen op tegels. Die koppen zijn weliswaar neutraler en genuanceerder dan die van Cestmocro, maar berichten over lhbti+’ers kunnen bijna altijd op negatieve reacties rekenen.

Zoals het bericht dat de organisatie van de Olympische Spelen in Parijs zich had verontschuldigd voor de scène met dragqueens en transpersonen tijdens de openingsceremonie. Volgens critici werd Leonardo da Vinci’s schilderij Het Laatste Avondmaal gepersifleerd, met dragqueens in de rollen van Jezus Christus en de twaalf apostelen. Onder het bericht van Rapnieuwstv plaatsten mensen onder meer „mentaal gestoorde viespeuken”, „stelletje satanistische homo’s” en beschuldigden ze de organisatoren ervan dit met „voorbedachte rade” gedaan te hebben.

Een ander tegeltje van Rapnieuwstv, wederom over de Spelen, had de kop : „Bokster, die eerder niet door geslachtstest kwam, wint op Spelen in 48 seconden.” Het gaat over de Algerijnse bokster Imane Khelif, die te maken kreeg met een stortvloed aan gendergerelateerde online haat. Verscheidene beroemdheden en politici suggereerden dat Khelif een man zou zijn en niet had mogen deelnemen aan de wedstrijd.

De reacties op het bericht van Rapnieuwstv bevatten soortgelijke sentimenten. Volgers beklagen zich over „trans shit” en „woke rotzooi”. Mensen roepen dat het onderwerp lhbti+ hen wordt opgedrongen door machthebbers.

In 56 procent van de anti-lhbti+-berichten op sociale media uit 2023 komt het idee naar voren dat de emancipatie van de regenbooggemeenschap onderdeel vormt van een opgedrongen „agenda”, zo blijkt uit het onderzoek van De Groene Amsterdammer . De overheid of ‘de elite’ zou met deze emancipatie de samenleving willen manipuleren. In 2017 kwam dit in 23 procent van de berichten voor.

Toen heerste in het grootste deel van de ‘haatberichten’ het idee dat lhbti’ers abnormaal zouden zijn. „Jongeren accepteren veelal de haat en discriminatie die ze online tegenkomen”, vertelt Koen Kros. Vanuit Kennisplatform Inclusief Samenleven heeft hij onderzoek gedaan naar de impact van online haat op jongeren.

Hij zag dat veel van hen negatieve reacties als onderdeel beschouwen van hun (online) leefwereld. Zulke berichten bestaan vooral uit reacties op andermans berichten. „Wanneer iemand offline iets zegt wat grensoverschrijdend is, kan een omstander dat afkeuren”, legt Kros uit.

„Online gebeurt dat niet altijd, waardoor die persoon kan denken dat bepaald gedrag niet schadelijk is – of zelfs wordt geaccepteerd.” „Het is belangrijk om dit onderwerp ook te linken aan andere vormen van discriminatie”, vindt Hanneke Felten, expert in de aanpak van discriminatie bij Movisie, een kennisinstituut voor sociale vraagstukken. Felten ziet dat minderheidsgroepen, zoals queers, Joden, zwarte mensen en moslims, steeds weer worden geframed als bedreigend.

„Het is telkens een verhaal over een klein groepje dat in het geheim probeert de wereld over te nemen en allerlei kwade bedoelingen heeft,” zegt Felten. Als je mensen helpt om dit patroon in complottheorieën te herkennen, kunnen ze daar minder vatbaar voor worden, stelt ze. „Je moet ze weerbaar maken.

” En dat kun je het beste doen door kennis aan te bieden over hoe die theorieën in elkaar steken, vindt Felten. Dat wordt prebunken genoemd, een methode waarbij mensen desinformatie en manipulatie leren herkennen. Door bijvoorbeeld in een actieve leervorm samenzweringstheorieën te moeten ontdekken.

Of door ze zelf zo een theorie te laten verzinnen. „Dan ga je snappen hoe complottheorieën zijn opgebouwd. Dat werkt vaak beter dan debunken , het weerleggen van complottheorieën,” zegt Felten.

.