Informatiekasten langs de snelweg moeten slimmer, maar het geld raakt op

‘De minister heeft mij er nog niet over gebeld”, glimlacht Gerard Avontuur, programmamanager bij Rijkswaterstaat. Hij is verantwoordelijk voor de vervanging van ruim vierduizend kasten langs de Nederlandse snelwegen. De zogenoemde wegkantsystemen verzamelen informatie over het wegverkeer waarmee verkeersleiders maatregelen kunnen nemen: bij files en ongevallen rijstroken afsluiten of snelheidsbeperkingen instellen.

Helaas valt de vervanging van de kasten veel duurder uit dan begroot; de operatie kost niet 250 miljoen maar meer dan 750 miljoen euro. „Er dreigt een financieel gat van minimaal een half miljard euro. Ondanks interne signalen in de afgelopen jaren is er nog geen oplossing in zicht”, aldus een rapport van het Adviescollege ICT-toetsing.



„Hierdoor dreigt de continuïteit van verkeerssignalering op termijn in gevaar te komen.” De vraag is of Avontuur en zijn mensen volgens plan kunnen doorgaan met de operatie, en of minister Barry Madlener (Infrastructuur, PVV) het gat gaat dichten, met geld van elders op de begroting. Avontuur: „Het is een heel hoog bedrag.

Gelukkig is de eerste 250 miljoen euro nog niet op. We kunnen voorlopig vooruit en we hebben ons laten adviseren over de beste volgorde van werkzaamheden. We kunnen waarschijnlijk ongeveer duizend tot tweeduizend wegkantsystemen nog vervangen.

In de tussentijd kan het ministerie kijken of er ergens geld vandaan te halen valt.” Het wegkantstation (WKS) staat sinds de jaren zeventig en tachtig langs de snelwegen. De stations voorzien verkeerscentrales in verschillende delen van het land van informatie, bijvoorbeeld uit detectielussen onder het wegdek.

De verkeerssignalering leidt volgens cijfers van Rijkswaterstaat tot gemiddeld 19 procent minder ongevallen en een verhoging van de capaciteit van het wegennet met 2 procent, ofwel: minder files. De informatie op de matrixborden boven de snelwegen waarschuwen automobilisten dat ze een file of ongeval naderen. Daarmee worden kopstaartbotsingen voorkomen.

Daarnaast dienen de gegevens in de wegkantsystemen beleidsanalyses; op basis van de cijfers bepaalt Rijkswaterstaat op welke trajecten behoefte is aan nieuw of extra asfalt. Er zijn volgens het Adviescollege ICT-toetsing meerdere oorzaken voor het financieel tekort, maar de voornaamste is dat de oorspronkelijke kosteninschatting was gebaseerd op „onvolledige en onjuiste informatie”. Zo moeten niet alleen de kasten worden vervangen maar ook onder meer matrixborden, kan er veel minder worden bespaard op het aantal wegkantstations en is op verschillende plaatsen de kwaliteit van de glasvezelverbindingen „ontoereikend”, of ligt er nu „zelfs helemaal geen glasvezel”.

In het testcentrum van de afdeling Centrale Informatievoorziening van Rijkswaterstaat in Delft leggen Avontuur en enkele medewerkers de precieze werking van de wegkantsystemen uit. Avontuur: „We hebben hier een stuk snelweg nagemaakt. We halen een analoog signaal van een detectielus binnen en het wegkantsysteem bepaalt op basis van algoritmen bij welke snelheid van hoe veel voertuigen met welke lengte er een snelheidsbeperking op de matrixborden moet komen.

” Tien jaar geleden besloot het ministerie van Infrastructuur te stoppen met het vervangen van de stations, in de veronderstelling dat auto’s binnen afzienbare tijd zo veel technologie zouden bevatten dat automobilisten ook wel zonder informatie op matrixborden over files en ongevallen zouden kunnen. Er zouden eenvoudige versies komen, wegkantstations ‘light’, geschikt om hooguit in nood handmatig matrixborden te bedienen. „Maar toen bleek de technologische vooruitgang in auto’s helemaal niet zo snel te gaan”, zegt Avontuur.

Rijkswaterstaat besloot de eenvoudige kasten om te bouwen tot een computerplatform. Avontuur: „Zie het als een smartphone, een handheld computer, ter vervanging van een mobiele telefoon waarmee je alleen kon bellen en sms’en.” Bij de naam van het wegkantstation kwam niet meer ‘light’ te staan.

„Dat had toch een beetje een margarine-achtige uitstraling.” Er kwam een ‘i’ voor in de plaats. „Net als de iPhone.

” Met de nieuwe versie, iWKS, kan niet alleen de informatie van detectielussen worden binnengehaald. Er kan op afstand software naartoe worden gestuurd. En er kunnen nieuwe functies in, zoals het binnenhalen van ‘ floating car data ’, gegevens uit apparaten die met het verkeer mee bewegen.

Zoals navigatiesystemen en een app als Flitsmeister. „Flitsmeister berekent waar files staan, en geeft dat aan ons door”, zegt Avontuur. Zo krijgen de verkeersleiders informatie uit meerdere bronnen, en wordt deze betrouwbaarder, al was het maar omdat de detectielussen ongeveer vijfhonderd tot zevenhonderd meter uit elkaar liggen, maar niet duidelijk is wat er binnen die afstand gebeurt, en straks wel.

De waarschuwingen op de matrixborden volgen in de huidige stations ongeveer 35 seconden na het ontstaan van een file of ongeval. Dat moet straks sneller lukken. Ondanks de alarmerende toon van het rapport zegt Avontuur er goed mee te kunnen leven.

„Het is alsof de smaakpolitie bij een restaurant in de keuken komt kijken. Daar ontbreekt soms ook een voetpedaal aan een prullenbak. Zo moet je het zien.

” En hij is „gelukkig” met de bevinding in het advies dat de keuze voor introductie van de nieuwe generatie stations een juiste is. „En dat de commissie zegt dat we het handiger moeten organiseren en meer tempo moeten maken, is positief.” Ook is hij tevreden dat het advies toejuicht dat Rijkswaterstaat de software in de kasten zélf gaat vervangen en daarmee niet meer, zoals voorheen, afhankelijk is van een beperkt aantal leveranciers.

„We zaten tot voor kort met gedwongen winkelnering, met leveranciers die een apparaat maakten volgens onze specificaties, voor ons ontwikkeld, leveranciers die daardoor wisten dat wij niet gemakkelijk van hen af konden.” Dus een schandaal? Nee. Projecten als deze kosten nu eenmaal veel geld, stelt Avontuur.

„Veel kosten gaan ook niet alleen naar de kasten zelf, maar naar de werken langs de weg. Een aannemer moet de kast neerzetten, heeft daar een kraan voor nodig, moet met een graafmachine sleuven graven om kabels te leggen, en moet verschillende keren terugkomen omdat we niet te veel kasten tegelijk willen vervangen vanwege de veiligheid. Dat alles maakt het duur.

” Over de toekomst van de intelligente wegkantstations is minister Madlener nog niet duidelijk. Er wordt gewerkt aan een „toekomstbeeld van verkeerssignalering en de bijbehorende kosten”, schrijft hij in een recente brief aan de Tweede Kamer over de kwestie. „Dit heeft ook invloed op de verdere uitrol en budgettering van het project.

”.