In de wereld van Kalista Sy is geen onderwerp taboe

Door de kamer schatert een lach. Hij is luid en hartelijk, net als Kalista Sy zelf die met gespeeld berouw in haar stoel verschuift en zich richt tot de enige man aan haar tafel. „Sorry Loïc!” Scenarioschrijver en hitseriebedenker Sy (39), was net aan het vertellen dat ze een feminist is, dat ze vrouwen wil helpen hun stem te vinden, en dat ze dáárom met dit groepje bijeen zijn in haar kantoor in de Senegalese hoofdstad Dakar.

Vijf jonge vrouwen, allen beginnend of aspirerend scriptschrijver. De jongste 22 en nog student, de oudste 34 en moeder van drie kinderen. En Loïc Toukam dus.



„Voor hem maken we een uitzondering”, grapt Sy over de writers’ room die zij begin dit jaar opzette. Weer die lach. Toukam (25), wiens halflange haar met een band uit zijn gezicht wordt gehouden, grijnst mee.

In Kameroen, waar hij vandaan komt, zag hij een serie van Sy op televisie, vertelt hij. „Toen wist ik dat ik voor Kalista wilde werken.” Die serie, haar debuut Maîtresse d’un homme marié (‘Maîtresse van een getrouwde man’) over vijf moderne, jonge vrouwen, verscheen in 2019 voor het eerst op tv en trok al snel miljoenen kijkers.

Sy werd in een klap beroemd én berucht. Niet alleen in Senegal, haar thuisland, maar door heel Franstalig West- en Noord-Afrika drongen families tweewekelijks samen om de beslommeringen van haar vrijgevochten protagonist Marème te volgen. Kalista Sy, echte voornaam Khadidiatou, is een van de bekendste scriptschrijvers in Senegals door mannen gedomineerde tv-wereld.

Ze won prijzen en was het middelpunt van polemieken met verhaallijnen die steeds een rode draad delen: ze gaan over sterke, onafhankelijke vrouwen – „Vrouwen zoals ik ze ken” – én ze gaan geen taboe uit de weg. Seksualiteit, depressies, huiselijk geweld: bij Sy komt alles voorbij. „Ik was klaar met vrouwen op televisie in wie ik me niet herkende”, vertelt Sy, donkerblauwe jurk en bril met een grote montuur, enkele weken eerder bij haar thuis op de bank.

De maaksels van haar mannelijke collega’s lieten zich volgens Sy onderscheiden in twee typen: „De hypergeseksualiseerde vrouw óf de hyperpassieve en onderdanige vrouw. Daartussen zat vrijwel niets.” Dan Marème, Sy’s hoofdpersonage, die ergens in de eerste afleveringen op het punt staat met een getrouwde man op date te gaan.

Als een vriendin haar de les leest over de affaire, wijst ze naar haar kruis en zegt : „Deze is van mij. En ik geef hem aan wie ik daar zin in heb.” En toen, grijnst Sy, ontplofte het.

Met dat ene zinnetje raakte ze een zenuw. In Senegal dicteert een cultuur van ‘ sutura ’, discretie en bescheidenheid in de lokale taal Wolof, nog altijd hoe vooral vrouwen zich moeten gedragen. Het West-Afrikaanse land is diep religieus – 95 procent van de inwoners is moslim – en hoewel vrouwen zeker in de stad hun eigen levens en carrières hebben, zijn het thuis, vaak, de mannen die domineren.

Een vrouw die openlijk praat over seks? Ondenkbaar. Onzin natuurlijk, zegt Sy. „Maar dat is wat ons wordt opgelegd.

Mannen mogen wel over ons lichaam praten, maar wij niet. Daarom liet ik Marème dat zeggen. Ons lijf is van ons.

” Dat resoneerde. Niet alleen in ‘haar’ Senegal, waar vrouwen Sy op straat aanspraken om te zeggen wie hun favoriete personage was. Ze kreeg ook berichtjes uit Marokko, uit Congo.

„Vrouwen uit heel Afrika herkenden zich hierin. Shocking vond ik dat.” Even hevig was de weerstand.

De conservatief-islamitische organisatie Jamra stapte tot twee keer toe naar de nationale toezichthouder voor televisie om Maîtresse van de buis te krijgen. Volgens Jamra zet de serie niet alleen aan tot „losbandigheid”, maar vormen Marème en haar vriendinnen ook een bedreiging voor Senegals „culturele identiteit”. De serie bleef op tv, maar Sy en haar collega’s kregen wel een waarschuwing .

Op de bank slaakt ze een zucht. Misschien had ze in een bubbel geleefd, zegt Sy. Ze komt zelf uit een gezin met sterke vrouwen.

„Ik was altijd vrij om te zijn wie ik wilde zijn.” Aan haar scripts veranderde ze dan ook niets. „Ik ga me niet verontschuldigen als ik geen ongelijk heb.

Dan ben ik maar het zwarte schaap. Ik ben daar trots op.” Sy maakte Maîtresse voor een ander productiehuis, maar in 2021 begon ze voor zichzelf.

Inmiddels heeft Kalista Productions een vijftigtal mensen in dienst en produceerde ze twee grote nieuwe series – de volgende is in de maak. De voertaal is een mix van Frans en Wolof en de thema’s, net als de vrouwen die ze neerzet, zijn persoonlijk: versies van zichzelf en mensen om haar heen. „Vrouwen die vechten voor hun overtuigingen en tegen hun eigen angsten.

” Sy’s meest persoonlijke project is Yaay 2.0 , waarvan het tweede seizoen nu zowel op televisie als YouTube verschijnt. Yaay , ‘moeder’ in Wolof, gaat over misschien wel een van de grootste taboes in een samenleving waarin alles om familie draait: onvruchtbaarheid.

Een moeras waarin Sy en haar man, een informaticus, al een aantal jaar wegzinken. Hij was het die zei dat ze er een serie over moest maken, vertelt Sy. „Het werd onze therapie.

” Hoofdpersonages zijn Kala en Sandiéry, die drie jaar nadat ze zijn getrouwd nog altijd geen kinderen hebben. Terwijl Sandiéry weigert zijn sperma te laten testen (later in de serie blijkt hij onvruchtbaar), kijkt hun omgeving naar Kala. Het script staat vol eigen, pijnlijke anekdotes, vertelt Sy.

En van vrienden in soortgelijke situaties. Collega’s die vragen „waar die baby nou blijft”, schoonmoeders en tantes met ongevraagde adviezen. Zo is er een scène waarin Kala woest hun keukenkastjes opentrekt en flessen met bruinige brouwsels en leren amuletten tevoorschijn haalt – voorgeschreven door de marabouts, spirituele leiders van ‘meedenkende’ familieleden, die beloofden dat ze daarmee wel een kind zou krijgen.

„Je moeder, je tantes, iedereen stuurt mij dit. Ik neem zoveel in dat ik niet meer weet wie ik ben”, schreeuwt ze tegen Sandiéry. „En jij? Wat zeggen ze dat jij moet doen? Niets.

” Het ‘probleem’ ligt bij haar, natúúrlijk. Mannen zijn niet onvruchtbaar. „Dat is hoe er in onze samenleving naar wordt gekeken”, zegt Sy.

„Ook mannen lijden daaronder.” Zo is Sandièry gebaseerd op de echtgenoot van een goede vriendin. Ook zij werden maar niet zwanger, maar hij durfde zijn sperma niet te laten onderzoeken.

„Hij was bang voor de uitkomst”, zegt Sy. „Want stel dat-ie onvruchtbaar was? Terwijl: hij is zelf arts.” Yaay moest mensen wakker schudden, zegt ze.

„Onderzoeken tonen aan dat de vruchtbaarheid van mannen de afgelopen vijftig jaar is gehalveerd. Gehalveerd! Dat lijkt nu vooral een probleem in het Westen, maar het is een kwestie van tijd voordat stellen hier in Senegal en elders in Afrika tegen hetzelfde aanlopen.” Dat blijkt ook uit de reacties onder de afleveringen die ze op haar YouTube-kanaal plaatste en die gemiddeld anderhalf miljoen kijkers trokken.

„Na vijf jaar huwelijk zonder kinderen heb ik een spermaonderzoek laten doen”, schrijft ene Boubacar onder aflevering twee. „Ik bleek onvruchtbaar. Onze gynaecoloog zei dat we moesten hopen op een wonder.

” Bij Bio24, één van de grootste private laboratoria in Dakar die fertiliteitsonderzoeken doen , vertelt een laborant desgevraagd dat sinds het eerste seizoen van Yaay 2.0 in 2022 verscheen het aantal aanvragen voor spermaonderzoeken zichtbaar steeg. „Het zijn nog vaak de vrouwen die mailen”, zegt hij.

„Maar hun mannen komen wel.” De serie won verschillende prijzen , waaronder recentelijk voor ‘beste scenario’ tijdens Dakar Series, een pan-Afrikaans festival. In het tweede seizoen gaat Sy nog verder.

Ze raakt aan zelfmoord, een doodzonde binnen de islam. En aan abortus, terwijl Senegals abortuswet een van de strengste ter wereld is (alleen als de moeder in levensgevaar is mag het, en zelfs dan zijn er voorwaarden). Sy: „We gaan er misschien niet diep op in, maar we benoemen het wel.

Omdat het onderdeel is van onze realiteit. Ook dat hoort thuis op het scherm.” Verderop in Dakar, in een wijk waar een modern appartementencomplex tussen villa’s met metershoge hekken uit de grond is gestampt, wordt drukt gewerkt aan haar volgende project: Plan à 3 , over twee beste vriendinnen die besluiten beiden met hun goede vriend te trouwen (polygamie is veelvoorkomend in Senegal).

Een „ontzettend slecht idee” dat zij ooit zelf had, vertelde Sy. „Gelukkig dat mijn man mij daarvanaf wist te brengen.” Tussen de verder nog onbewoonde appartementen bevindt zich achter één deur een wereld van crème, goud en zachte wollen tapijten waar mensen in en uit lopen.

Twintigers, dertigers. De één met een lichtbalk in de hand, de ander met een microfoon aan een lange stang. Ertussen twee actrices op intimiderend hoge hakken en in lange zomerjurken die take na take veinzen op te schrikken van hun binnenstormende ‘schoonmoeder’.

In een hoek uit beeld zit Medoune, Sy’s echtgenoot, die inmiddels al geruime tijd meeloopt op haar sets als hoofd productie. Ook aanwezig, zwaaiend met een script, is Roger Salah (31). De Senegalese steracteur, met hetzelfde stoppelbaardje als toen hij Sandiéry speelde in Yaay , is nu aangesteld als coach.

Kalista en hij werken al zo’n vijf jaar samen, zegt Salah. „Ik denk dat niemand scripts zo vanuit het hart kan schrijven als zij.” Ze wil ons vrouwen bevrijden, voegt Adji Seynabou Diakhaté Ndiaye (28) – of Yakhi, zoals ze in de serie heet – tussen takes door toe.

„In haar wereld zijn we travailleuse , bosseuse .” Harde werkers. „In plaats van dat we alleen maar bezig zijn met trouwen en baren.

” Bevrijden, ja. Dat wil ze, zegt Sy. „Er kwam laatst een moeder met twee dochters naar me toe.

‘Bent u Kalista?’, vroeg ze. Toen ik ja antwoordde, keerde ze zich naar haar meiden en zei, ‘zij is het die de verhalen van ons vrouwen vertelt’.” Voor haar, zegt Sy, was dat „de apotheose”.

Mede daarom begon ze in januari de writers’ room, om een nieuwe generatie vrouwelijke scriptschrijvers („en Loïc”) op te leiden. Door hen, acht in totaal, mee te laten werken aan haar scripts en hen te helpen hun eigen scripts te ontwikkelen. Het is soms opleiding en therapiesessie in één, lacht Sy.

Niet in de laatste plaats omdat veel stereotypen ook in hen verankerd zijn. Zo werkt het team deze middag aan het scenario voor een serie over bodyshaming. Het personage Kalista, een wat stevige jonge vrouw, staat daarin centraal („ik ben het, maar ook weer niet”).

Ook ligt er een begin van een script over vier vriendinnen van in de vijftig – de een weduwe, de ander gescheiden – en hun seksuele verlangens. „Die serie gaat ons allemaal de gevangenis in jagen”, grapt Sy en ontsteekt, opnieuw, in een schaterlach..