Hoofkantoor DNB na 5 jaar renovatie weer in gebruik: lelijkste eendje van Amsterdam moet lieveling van de stad worden

Het gebouw van De Nederlandsche Bank in Amsterdam blonk nooit uit in openheid, maar dat gaat mogelijk veranderen als het aanstaande maandag weer in gebruik wordt genomen na een verbouwing van vijf jaar. Niet alleen medewerkers krijgen toegang, ook het publiek. Gedurende de renovatie die in 2020 begon, huisde DNB in het Tooropgebouw bij Amsterdam-Amstel.

Op 6 januari kunnen de 2.300 medewerkers van de bank weer terecht in het 67.000 vierkante meter tellende hoofdkantoor aan het Frederiksplein.



Of moeten we zeggen: Frederikspark? Want dat is hoe architect en medeoprichter Francine Houben van het Delftse Mecanoo Architecten het graag ziet. “We hebben het gebouw als een paleis in het Frederikspark willen leggen. Fantastisch dat je hier van de Utrechtsestraat via het Frederiksplein helemaal tot aan de gracht kunt kijken.

” Mecanoo kreeg de opdracht om het altijd zo gesloten bastion te renoveren tot een duurzaam en open gebouw, een die de stad omarmt en wordt omarmd door de stad. Geen gemakkelijke opgave. Het ontwerp van architect Marius Duintjer kreeg al snel na de oplevering in 1968 het predicaat 'lelijk'.

Jaren later werd het tweede in de verkiezing 'lelijkste gebouw van Amsterdam' van Het Parool. 'Verschrikkelijk gebouw', zei Eberhard van der Laan Kunstenaar Wim T. Schippers richtte in 2002 zelfs een stichting op die ervoor pleitte de boel maar te slopen, om er een nieuw Paleis voor Volksvlijt neer te zetten.

Veel gezelliger. En wijlen oud-burgemeester noemde het een "verschrikkelijk gebouw" dat veel Amsterdammers in "gedachten al gesloopt hebben". Naar de Zuidas ermee, vond hij.

Als het aan het Houben ligt gaat dat sentiment veranderen. “Dit wordt straks het meest geliefde gebouw van de stad”, zegt ze tijdens een rondleiding voor de pers. Ze noemt Duintjer een typische Mid Century Modern architect, een goede architect.

Programmadirecteur Huisvesting Maaike van Leuken benoemt de "ongekende hoeveelheid beton" vanwege de functionaliteit van het gebouw -het bewaren van de goudvoorraad-, maar zegt dat het hoofdkantoor zowel robuust als gracieus is. Maar daarmee veroverde het de harten van het publiek niet. Het kwam op de plek van het geliefde en fotogenieke Paleis voor Volksvlijt, dat werd verwoest bij een brand in 1929.

En als buitenstaander kon je het ook niet leren kennen. Het was gewoonweg niet toegankelijk voor publiek. Dat zou een te groot risico zijn voor het goud en geld dat er lag opgeslagen.

Nu die zijn verhuisd naar het nieuw gebouwde DNB Cashcentrum in Zeist, kan een deel van het hoofdkantoor open voor publiek. Hoofdkantoor DNB: vanaf 3 maart open voor publiek Vanaf 3 maart kan iedereen het gebouw betreden, door dezelfde deur als DNB-president Klaas Knot, om af te spreken of om te studeren. In de voormalige goudkluis - nu De Nieuwe Schatkamer - worden tentoonstellingen, interactieve games en debatten gehouden over de kernactiviteiten van DNB.

Onder meer de stabiliteit van de economie waarborgen, toezicht houden op financiële instellingen, zorgen voor veilig betalingsverkeer, het beheren van de geld- en goudvoorraad, via de Europese Centrale Bank monetair beleid voeren en trends en risico's in de gaten houden. DNB zorgt er ook voor dat spaarders gecompenseerd worden uit het depositogarantiestelsel -dat tegoeden tot 100.000 euro garandeert - als hun bank failliet gaat.

Maar dat is niet voor iedereen duidelijk, weet Van Leuken. “Google maar eens Slimste Mens en DNB”, tipt ze. In de NPO-quiz wordt de vraag "Wat weet je van De Nederlandsche Bank" gesteld.

Daarop komt het antwoord “vrij weinig”, gevolgd door een reeks foute antwoorden. Vijftig jaar lang voerde DNB die voor het publiek onzichtbare taken uit vanuit een 'burcht', zoals Houben het noemt. Een pand dat vijf jaar geleden echt op was, volgens Van Leuken.

De renovatie heeft 320 miljoen euro gekost en is daarmee binnen het budget gebleven, vertelt ze. “Daar zijn we trots op.” Wel liep het project vertraging op.

Oorspronkelijk was ingebruikname van het gebouw eind 2024 gepland, maar asbest in de laagbouwgevel gooide roet in het eten, waardoor het hoofdkantoor nu een jaar later de deuren opent. Business Insider kreeg in december een rondleiding in het gebouw, toen de renovatie al vergevorderd was maar nog niet helemaal afgerond. Neem hier alvast een kijkje in het vernieuwde hoofdkantoor van DNB.

Oorspronkelijke ontwerp: veel beton, wel transparant, geen ronde toren In de tweehonderd jaar dat DNB bestaat is het instituut gevestigd in de Amsterdamse binnenstad. Jarenlang aan de Oude Turfmarkt, maar na een grondruil met de gemeente kreeg de bank een locatie aan het Frederiksplein voor een nieuw hoofdkantoor. Architect Marius Duintjer (1908-1983) opdracht en in 1968 verrees het gebouw tussen de Sarphatistraat en de Stadhouderskade, waar ooit het imposante stond dat in 1929 werd verwoest door een brand.

Het oorspronkelijke ontwerp bestond uit carrévormige laagbouw van drie verdiepingen en een toren van 15 verdiepingen. Duintjer bekleedde zijn gebouw met bruinrode tegels. Zijn ontwerp had een iets andere uitstraling dan het weelderige 'Volksvlijt', maar de minimalistische lijnen, het ingetogen materiaalgebruik en de transparantie, golden destijds als baanbrekend.

Waar 'Volksvlijt' met zijn koepel de bijnaam kon wegdragen, had Duintjers ontwerp iets weg van een luciferdoosje met een stapeltje bankbiljetten, waar later ook nog een rolletje munten bij kwam. Stapeltje biljetten kreeg gezelschap van rolletje munten Hoewel het gebouw voor velen als een betonnen kolos aandeed, had Duintjer met zijn ontwerp juist een transparanter hoofdkantoor voor ogen dan andere bankgebouwen. De gevel bestaat uit relatief veel glas.

Maar dat enigszins open karakter raakte ondergesneeuwd door zaken als tussenvloeren, hekken en in 1991 een cilindervormige toren die bruut naast het stapeltje bankbiljetten en in de zichtlijn van de Utrechtsestraat werd geplant. Het is vooral de Satelliet, ook wel genoemd, die mensen lelijk vinden, zei een woordvoerder van DNB in 2015 tegen . Vijf jaar geleden toen de verbouwing begon, was het gebouw niet alleen op, het voldeed ook niet aan de huidige duurzaamheidseisen.

Oude kolos gerenoveerd tot klimaat- en stadsvriendelijke vriend De Satelliet is inmiddels ontmanteld en ligt in een opslag in Amsterdam-Noord op een nieuwe bestemming. Aanvankelijk zou de toren in zijn geheel elders in Amsterdam geplaatst worden, maar uiteindelijk kwam het papierwerk daarvoor niet rond. "Mogelijk zien we het in een andere vorm terug", zegt Houben.

Mecanoo Architecten heeft het gebouw met respect voor het oorspronkelijke ontwerp van Duintjer willen renoveren. Het verwijderen van de toren is daar onderdeel van. Volgens DNB is met de keuze voor renovatie in plaats van nieuwbouw, 70.

000 ton aan bouwmaterialen bespaard. Dat levert volgens de bank een 50 procent lagere milieu-impact op dan bij volledige nieuwbouw. Alle duurzaamheidsmaatregelen die zijn genomen, zowel aan het hoofkantoor als bij de verhuizing van het goud, zorgen ervoor dat het vernieuwde gebouw 80 procent minder energie verbruikt en CO2 uitstoot dan voor de renovatie.

Er is onder meer een warmte-koudeopslag en waar mogelijk liggen zonnepanelen en sedumdaken. Regenwater wordt opgevangen en gebruikt en de gevel herbergt 64 nestkasten voor vleermuizen. Daarnaast is veel hergebruikt.

Beton dat vrijkwam bij de renovatie is gebruikt voor tachtig sociale woningen in Amsterdam. En de keien die rondom het gebouw lagen zijn nu klim- en klauterobjecten in een Amsterdams sportpark. Goudkluis is nu entree voor iedereen De entree van DNB is verplaatst van Westeinde 1 naar het Frederiksplein.

Om en rond het gebouw is groen aangelegd dat moet bijdragen aan de biodiversiteit. Als de omgeving inderdaad een parkachtig wordt, zoals Houben het graag ziet, dan draagt dat bij aan het nieuwe open karakter van het gebouw. "Wij gaan nu een heel andere ingang krijgen.

Mensen gaan nu het gebouw binnen waar vroeger de kluis was", zegt DNB-president Klaas Knot over de entree in een informatievideo. "Waar vroeger het goud lag, waar je nooit kwam, dat wordt nu de opening van ons gebouw." Mogelijk loopt hij straks tegelijk met scholieren en andere bezoekers naar binnen.

Is dat wel veilig, vraagt iemand tijdens de rondleiding. "Ach, hij staat ook op zaterdag bij de voetbalwedstrijd van zijn zoon te vlaggen", antwoordt Van Leuken. Kluismuur 2 dagen lang doorgezaagd De nieuwe entree gaat dwars door de voormalige kluis.

Daarvoor werden de metersdikke muren doorgezaagd met zaagbladen tot 2 meter. Het duurde twee dagen. "De hele omvang van de kluis is nu zichtbaar", zegt Van Leuken.

'Schatkamer' als ontmoetingsplaats Het gedeelte in en rond de voormalige kluis (4.800 m2) is nu De Nieuwe Schatkamer. Iedereen kan er binnenlopen om af te spreken, te studeren of om de tentoonstelling over geld te zien.

Ook worden er seminars en debatten georganiseerd. De openstelling voor publiek is mogelijk omdat het bankbiljettenbiljettenbedrijf en uiteindelijk naar het Cashcentrum in Zeist zijn verhuisd. Het hoofdkantoor in Amsterdam was hier niet meer geschikt voor en het werd ook te duur om te beveiligen door de marechaussee, vertelt Van Leuken.

In de schatkamer zijn de zes oude kluisdeuren bewaard gebleven. De goudkleurige muren zijn een idee van de Raad van Kinderen, die DNB had gevraagd mee te denken over het ontwerp. Volgens Van Leuken is een kunstenaar lang bezig geweest om de kleur zo te krijgen.

Een nieuw atrium Als we door de kluis verder naar binnenlopen, kom je voorbij de poortjes. Daar eindigt het publieke gedeelte. Hoeben vertelt dat het atrium een nieuwe ruimte is in het gebouw.

De trap verbindt vijf verdiepingen. Het rood rechts is een muur bekleed met vilt, dat een isolerende werking heeft. Ook lamellenplafonds en vlokkenplafonds zorgen ervoor dat het gebouw een rustige werkplek is en geen akoestische hel.

Voor de plafonds is onder meer hout van zieke Amsterdamse populieren gebruikt dat na een droogproces bruikbaar werd. Vanuit het atrium hebben we zicht op de stadstuin, de plek waar eerst de beruchte Satelliet boven de laagbouw - door Houben liefdevol pannenkoek genoemd- uittorende. Voor ons is het nog een ietwat kale bedoening, maar hier zal uiteindelijk 1.

400 m2 aan inheemse en uitheemse beplanting groeien en bloeien. De binnentuin zal van 9-5 toegankelijk zijn voor publiek. "De tuin is deels overdekt.

In de zomer zouden er evenementen gehouden kunnen worden, een concept met film of poëzie", fantaseert Houben hardop. Er is ook nog een andere binnentuin voor DNB-medewerkers en hun gasten, met 380 m2 groen, waaronder een kruidentuin voor eigen gebruik. De tuin was vroeger een "tochtig gat".

Kade aan de Singelgracht wordt toegankelijk Via een van de trappen van het atrium lopen we naar de andere kant van het gebouw, het gedeelte waar het restaurant komt dat toegankelijk is voor DNB'ers en hun bezoek. Vanuit dit gedeelte kijk je uit op de Singelgracht. De kade die aan de zonnige zuidzijde van het gebouw ligt, is verlaagd tot aan het niveau van de gracht.

Anders dan voorheen wordt dit gedeelte voor iedereen toegankelijk. Voor de kade is beton gebruikt dat vrijkwam tijdens de renovatie. Het is met CO2 geïnjecteerd waardoor het CO2-neutraal beton is.

De spiraaltrap van Duintjer bleef behouden en heeft gezelschap gekregen Houben roemt de spiraaltrap van Duintjer in het gebouw. "Elegant en mooi gemaakt met vakmanschap. Letterlijk een spiraal die omhooggaat, met een houten leuning", legt ze uit in een informatievideo.

"Eigenlijk is hier een verdieping bovenop gezet, die hebben we verbonden met een tweede spiraaltrap, een soort yin en yang." Voormalige Kashal in glorie hersteld Dit is de oude Kashal van de bank die omgedoopt is tot Forum. Mecanoo bracht de ruimte met metershoge kolommen terug naar de dubbele verdiepingshoogte, om een open en transparante werkomgeving te creëren.

"Het was hier volgebouwd met hokjes en zitjes met geldmachines. Hele rijen datatypistes zaten hier", vertelt Van Leuken. Mecanoo heeft de boel opengemaakt.

"Zo is een unieke ruimte ontstaan met tafels die genoeg afstand tot elkaar hebben, zodat je rustig kunt werken of vergaderen", zegt Houben. "Maar je kunt het ook anders gebruiken. Voor een galadiner bijvoorbeeld, of lectures.

Dat is mijn droom." Op de bovenste verdieping van het Forum rechts, zijn meer vergaderruimtes. Als iemand een vraag stelt over de raketachtige, grijze kolommen, blijkt hoe enthousiast ze erover is.

"Het is gewoon een hele mooie kolom", grapt ze terwijl ze zich tegen het ding vlijt. De flexibele ruimte voldoet aan de normen van deze tijd, waarin werknemers niet meer de hele werkweek op kantoor zitten maar ook thuiswerken. Minder werkplekken dan voorheen DNB telt 2.

300 werknemers en 1.180 beeldschermen. Er is 0,7 werkplek per FTE.

Minder dan voorheen, vertelt Van Leuken. "Bij ons is het 3 à 4 dagen in de week levendig. Van medewerkers wordt verwacht dat ze de helft van de tijd op kantoor doorbrengen.

" "On site verschilt het gebruik van het kantoor." Medewerkers hebben de ene keer de behoefte aan een plek om samen te werken, en de andere keer alleen. Daar is rekening mee gehouden.

Hels karwei aan rode tegeltjes De spekkoekgevel met de kenmerkende rode tegels zijn onderdeel van Beschermd Stadsgezicht. Wat alleen niet hielp was dat de originele in beton gestorte tegels eraf vielen. Mecanoo had een hels karwei in het nabootsen van de kleuren en het plaatsen van de tegels.

Het kleurverschil op de originele tegels is ontstaan door het productieproces. Mecanoo voerde een kleurstudie uit met als resultaat verschillende tinten rood die ook in gebouwen in de buurt terug te vinden zijn. Het plaatsen van de tegels op de gevel bleek ook niet makkelijk, aangezien de stroken tegels op de gevels steeds breder worden en de ramen kleiner.

"Daardoor lijkt het gebouw hoger. Trucje uit de Griekse bouwkunst", vertelt Luuk van Wijlick van Mecanoo. Het trucje zorgde ervoor dat de panelen met tegels bij elke verdieping op maat gemaakt moesten worden.

Installaties maken plaats voor rooftop bar en vergaderruimten Op de 15e en 16e verdieping zijn vergaderruimten en een rooftop bar. Duintjer had ooit bedacht dat je vanuit de bovenste verdiepingen kon uitkijken over de stad, maar hij was genoodzaakt er installaties te herbergen. Die zijn nu verhuisd naar de kelder.

Helemaal zonder slag of stoot ging dat niet. DNB moest toestemming vragen aan de Commissie Omgevingskwaliteit, de Amsterdamse welstandscommissie, en die ging niet over een nacht ijs. In de kelder staan nu installaties als warmtepompen en veertig vaten waarin regenwater wordt opgevangen.

Dat water wordt behandeld en gebruikt voor het doorspoelen van toiletten en het beregenen van planten in het gebouw. "Met de 120 kuub aan regenwater in de vaten kun je 20.000 toiletten doorspoelen", zegt Mark Schreijnders in een informatievideo.

'Renovatie maakt litteken heel' Schreijnders die voor Valstar Simonis werkt, een advies- en ingenieursbureau op het gebied van duurzaamheid, vertelt ook dat zowel de dichte delen als de transparante delen van de gevel een hogere isolatiewaarde hebben gekregen. Daarnaast is er zonwering aangebracht om op warme dagen de hitte buiten te houden. Op de daken van de laagbouw liggen bijna 1.

400 zonnepanelen waarmee 180 woningen van energie kunnen worden voorzien. Bomen in de omgeving die weggehaald moesten worden, zijn verwerkt in de lamellenplafonds. "We hebben behouden wat goed was", zegt Van Leuken.

Volgens haar was het DNB-gebouw altijd een soort geïsoleerd eiland dat op geen enkele manier echt deel uitmaakte van Amsterdam. "Omdat wij zijn gaan renoveren, hebben we het teruggebracht naar zijn oorspronkelijke intentie en betekenis in de stad en maken we eigenlijk ook een litteken van decennia heel." "Het geluid komt binnen, de mensen komen binnen", zegt ze.

"Het wordt een ontmoetingsplek die echt iets gaat toevoegen aan de stad." LEES OOK:.