‘Honderd jaar eenzaamheid’, van boek nu naar Netflix

Zorgvuldig vouwt gids Jair Beltran een landkaart van het dorp Aracataca open en vertelt aan een toerist welke plekken hij zeker moet bezoeken in dit geboortedorp van de beroemde schrijver Gabriel García Márquez. Gekleed in een militair pak uit de vorige eeuw, met medailles en een vlag, is Beltran getransformeerd tot Kolonel Aureliano Buendia, de hoofdpersoon uit het wereldberoemde boek Honderd jaar eenzaamheid van García Márquez. Na uitleg salueert hij naar de uit Milaan afkomstige Giampeiro Rossi (60), die het hek van het geboortehuis van Gabriel García Márquez – nu een museum – open duwt.

„Tot ziens Kolonel”, groet Rossi terug, en citeert dan hardop de eerste regels uit de beroemde bestseller. „We zien elkaar, vele jaren later, als u voor het vuurpeloton staat.” Deze week begint bij Netflix de verfilming van Honderd jaar eenzaamheid , volledig opgenomen in Colombia, in het Spaans en met een Colombiaanse crew.



Het boek uit 1967 waarmee de in 2014 overleden Nobelprijswinnaar García Márquez de wereld veroverde. Een kroniek over de familie Buendía, waarbij een vloek die over de familie hangt, een terugkerend thema vormt bij opeenvolgende generaties. De stamhouders, het echtpaar Úrsula Iguarán en José Arcadio Buendia stichten in het boek het denkbeeldige en mythische dorp Macondo „aan de oevers van een snelstromende rivier die zich met haar doorschijnende wateren over een bedding spoedde van gladde stenen, wit en enorm als prehistorische eieren”, zo schrijft García Márquez.

In een tijd dat „de wereld nog zo jong was dat veel dingen geen naam hadden, en als je het erover wilde hebben, je ze met de vinger moest aanwijzen”. Het boek dat deels García Márquez’ eigen familiegeschiedenis omvat, vermengt de kleurrijke bovennatuurlijke verhalen vol mysterie en spiritualiteit die hij meekreeg van zijn grootvader (die kolonel was) en grootmoeder bij wie hij opgroeide in Aracataca. Zijn geboortedorp stond model voor Macondo.

Het boek is ook een ode aan het magisch realisme, en de wereld en cultuur van het Caribische deel van Colombia waarin Gabo – zoals hij wordt genoemd – opgroeide. Een wereld waar de meest wonderbaarlijke en onwerkelijke dingen gebeuren; alchemisten die zweven op tapijten en een onwerkelijk hoge leeftijd bereiken, doden die aan tafel zitten en mee-eten, het mooiste meisje van het dorp dat midden op de dag opstijgt naar de hemel. Er ging een wereld voor hem open toen hij García Márquez las als jongeman van twintig.

„Een wereld die ik in Europa niet kende”, zegt Giampeiro Rossi terwijl hij ronddoolt door de vertrekken van het huis waar de schrijver tot zijn tiende met zijn grootouders woonde. Bij een lange opgedekte eettafel met erboven familieportretten staat hij stil. „Niet alleen door hoe hij die mystieke wereld beschreef, maar ook zijn personages en welk rol hij ze gaf waren nieuw voor me.

De krachtige vrouwen die hij beschrijft, en waar een hele gemeenschap op leunde. Prostituees die als wijze raadgevers optreden, compleet nieuw was dat destijds voor mij”, zegt Rossi. In de hoofdstraat van Aracataca wemelt het van de kleine brommertjes met jongeren en tot taxi’s omgebouwde tuktuk’s.

Af en toe trekt er een paard en wagen voorbij. Naambordjes, muurschilderingen, standbeelden: veel verwijst naar Gabriel García Márquez en Honderd jaar eenzaamheid . Voor het plein bij de witte kerk met daarom heen bloemenkraampjes staat een bronzen standbeeld van de schrijver.

Erachter, in het huis van de telegrafist bladert secretaris van cultuur en locoburgemeester Apolinar Venecia door het boek Liefde in tijden van Cholera . Hij vertelt dat iedereen „natuurlijk hoopt dat door de Netflix-serie het toerisme hier weer een opleving krijgt. Toen Gabo overleed gebeurde dat ook, veel mensen trokken toen naar Aracataca.

Waar komt hij vandaan, wie zijn ‘zijn’ mensen? Wilden ze weten.” Maar Venecia is ook boos op Netflix. „Marquez had expliciet verboden dat dit boek verfilmd zou worden.

Zo veel verhaallijnen en personages kunnen niet in een filmproductie verwerkt worden vond hij. Bovendien zou geen acteur ooit in de buurt kunnen komen hoe personages als Ursula of kolonel Buendia in de fantasie van de lezer gevormd zijn.” Toen Netflix de mogelijkheid onderzocht om het omvangrijke epos dat, zoals de titel al zegt, honderd jaar bestrijkt, tot een zestiendelige serie te bewerken, zag de familie van García Márquez een kans.

Voor de Colombiaanse scenarioschrijvers Natalia Santa en Camila Brugés de uitdagende klus om het bijna vijfhonderd pagina’s tellende boek tot een filmscript te maken. „Het voelde als een enorme verantwoordelijkheid. Want hoe geef je vorm aan het mystieke, aan dat magisch realisme uit zijn boeken, zonder dat het spookachtig wordt? We hebben heel goed gekeken naar de elementen die het dagelijkse leven bepalen in deze regio.

De wereld van de geesten is hier heel subtiel maar een onderdeel van het leven”, zegt Natalia Santa tijdens een videogesprek. In een van de afleveringen kondigt zich bijvoorbeeld een bezoekster aan bij de Buendia’s doordat dagen voor haar komst een schommelstoel vanzelf begint te bewegen. Ook bezoekt een vermoorde man continue zijn moordenaar: hij zit in de tuin, dan weer aan tafel, plotseling naast zijn bed.

„Of het is gelukt om zonder dat het horror wordt vorm te geven aan dat bovennatuurlijk in zijn boeken, zal blijken uit de reacties”, zegt Santa. Dat qua sfeer en kwaliteit alles uit de kast is getrokken voor deze duurste Latijns-Amerikaanse Netflix-serie, spat al van het scherm bij de eerste afleveringen van de serie. De acteurs zijn zo authentiek mogelijk gecast; zoals de mensen in Aracataca – en bij Márquez – eruitzien, gemengd met Afrikaanse, inheemse en Europese wortels, en niet zoals jarenlang bij Hollywoodproducties over Latijns-Amerika het geval was met witte acteurs die met aangezet accent hun rol speelden.

Toch was het duidelijk dat het geen makkelijke opgave was om een boek met zo veel personages, waarbij je de draad tijdens het lezen al dreigt kwijt te raken, te verfilmen. „We hebben daarom de nadruk op twee sterke hoofdpersonen uit het boek gelegd: Kolonel Buendia en zijn moeder Ursula, die het langst van iedereen leeft”, zegt Camila Brugés. „De verteller van de serie, in het boek de derde persoon, is eigenlijk García Márquez, zelf.

We wilden hem ook een stem geven en recht doen aan zijn boek, op een poëtische manier. De serie begint letterlijk met de eerste alinea uit het boek en ook andere delen van de verteller zijn passages uit het boek.” Gids Jair Beltran kan hele hoofdstukken uit het boek dromen sinds hij zich helemaal is gaan verdiepen in zijn alter ego Kolonel Buendia.

Vroeger droomde Beltran ervan om bij het leger te gaan. Hij meldde zich vol verwachting aan, maar ze vonden hem niet geschikt, hij werd afgewezen. Ook de marine wees hem af.

„Ik ben toen maar geologie gaan studeren aan de universiteit”, zegt hij terwijl hij naar een groep nieuwe toeristen loopt. Toen er gidsen nodig waren in zijn dorp om toerisme te stimuleren, volgde hij een cursus en ging Honderd jaar eenzaamheid lezen. Zo ontdekte hij Kolonel Buendia.

„Als hem verkleed, maak ik nu mijn droom als militair alsnog waar”, lacht hij. Aan de overkant van García Márquez’ ouderlijk huis, volgt Carlos Nelson Noche (93) de passerende mensen op straat. Af en toe begroet hij iemand, of wordt hem de hand geschud.

Nelson Noche is de oudste, nog levende vriend van Gabo, familieleden zijn er niet meer, een laatste neef die in Aracataca woonde, overleed enkele jaren geleden. Toen García Márquez op zijn tiende uit het dorp vertrok na het overlijden van zijn opa, woonde hij op verschillende plekken bij zijn ouders, vervolgens trok hij een tijdje naar Venezuela. „Gabo kwam terug uit Venezuela, omdat zijn verblijfsvergunning was verlopen.

We raakten bevriend, we dronken veel rum, en hij probeerde geld te verdienen met de verkoop van encyclopedieën”, vertelt Nelson Noche die destijds negentien jaar oud was. Hij kon zich toen niet voorstellen dat García Márquez ooit een groot schrijver zou worden, geeft hij toe. „ Honderd jaar eenzaamheid , dat boek begrijp ik niet.

Te ingewikkeld. Zijn andere boek, De generaal krijgt nooit post , is mijn favoriet. Toen ik dat eens zei tegen Gabo, zei hij dat hij het met mij eens was.

Dat boek was ook zijn eigen favoriet.” Net als veel andere inwoners is Nelson Noche teleurgesteld dat Netflix er niet voor heeft gekozen om de serie op te nemen in Aracataca, dat immers model stond voor Macondo. Zelfs de rivier, die in het boek wordt beschreven, of de oude trein, het resultaat van de ooit aanwezige Amerikaanse United Fruit Company, zouden als decor kunnen dienen.

Maar volgens scenarioschrijfsters Brugés en Santa was het vanwege de omvang van de productie te ingewikkeld. „De art director en zijn team hebben Aracataca wel bezocht om de sfeer te voelen om zo dicht mogelijk bij de wereld van García Márquez te blijven, de mensen te zien van zijn gemeenschap, en om alles dan op een andere plek te kunnen creëren”, zegt Burgés. Aracataca als de bakermat van García Márquez’ werk – zoals hij zelf ook herhaaldelijk zei – daar is geen twijfelt aan mogelijk meent secretaris Apolinar Venecia.

„Gabo heeft als kind in de trein gezeten rondom Aracataca, en op die route lag een boerderij en die boerderij heette Macondo. Die naam heeft hij ergens opgeslagen.” In het dorp doen verhalen over geesten en wonderbaarlijke zaken – door Márquez verheven tot magisch realisme in zijn boeken – nog altijd de ronde.

„Verderop woont een oudere dame in een huis dat we kennen als het huis van de dode”, zegt Apolinar Venecia. „Het verhaal gaat dat de priester die er ooit woonde, plotseling overleed en pas veel later gevonden werd. Sindsdien is hij af en toe nog in de straten te zien.

” Tijdens het schrijfproces en de opnames van Honderd jaar eenzaamheid voelden de scenarioschrijfsters soms sterk de aanwezigheid van de auteur. Santa: „Alsof hij ons wilde begeleiden tijdens het werken. Soms leek het alsof hij ons letterlijk woorden influisterde.

Tijdens het schrijven gingen we zo diep in op het karakter dat het soms leek alsof het karakter zo’n scène zelf overnam. Dan zeiden we tegen elkaar: Dat was de energie van Gabriel, hij is erbij.”.