Hoe ontsnap ik aan het YouTube-algoritme?

In mijn ouderlijk huis stond de televisie de hele dag aan: Nederland 1 en Nederland 2, voor de avonden en de weekenden waarop mijn vermoeide ouders gewoon de jongens van de omroep lieten bepalen wat er gekeken werd. In mijn eigen huis is die rol toebedeeld aan YouTube: even op een rustig moment die app aan, waarna een stroom aan video’s elkaar opvolgen. Dagelijks kijken mensen ruim een miljard uur aan video’s op YouTube.

Over het achterliggende algoritme is al veel geschreven, al blijft het ergens een zwarte doos. Het platform laat weinig los, voor onderzoekers en gebruikers is het gissen. In principe maakt YouTube een optelsom van de video’s die je kijkt, hun thematiek – vastgelegd in tags – en andere opvallende zaken.



Daarna probeert het algoritme je meer, maar net iets anders, voor te schotelen. Kijk je veel soulmuziek-video’s, dan krijg je meer soulmuziek, dat is het idee. Maar ook: klik je op video’s waarin extremistische denkbeelden worden gedeeld, dan kom je gemakkelijk bij meer extremistische video’s uit.

Zorgen dat mensen in zo'n extremistisch YouTube-'gat' vallen - een eindeloze stroom alleen maar ergere video's over hetzelfde onderwerp - en er niet meer uitkomen zijn er al jaren, maar ik kamp met een simpeler probleem: mijn YouTube-algoritme is saai geworden. Al dat aanbieden van ‘meer-maar-anders’ levert me eigenlijk alleen nog dezelfde soort video’s op. Dat moet toch anders kunnen? Ik besluit op zoek te gaan naar een manier om uit dit gat te kruipen.

Misschien levert me dat interessante inzichten op, of een minder voorspelbaar algoritme. Mijn gemiddelde YouTube-dag ziet er zo uit: een filmpje met analyses van de Amerikaanse politiek door een bekende journalist, een filmpje over een game die ik net veel gespeeld heb, twee bands die ik al honderd keer heb gehoord. Een scroll naar beneden biedt een mix van video’s over politieke nieuwsfeiten uit het buitenland, voor mij bekende muziek , een Amerikaanse late night-show, een meisje van begin 20 die een aflevering van een televisieserie kijkt die ik leuk vind en daarop reageert.

Het is een optimistische zaterdagmorgen, en ik besluit: ik ga deze pagina opzettelijk vervuilen. Hoe lang duurt het voordat ik de usual suspects uit mijn algoritme verjaagd heb? Ik neem een onderwerp dat me interesseert: de Hussietenoorlogen. Een snelle zoektocht levert me een video van Feature History op, waarin de geschiedenis van dit middeleeuwse conflict snel wordt doorgesproken.

Deze ene klik katapulteert een andere video van Feature History onmiddellijk naar de bovenhoek van de YouTube-startpagina. Iets over de Russisch-Japanse oorlogen. Klik.

Daarna: de geschiedenis van de Meiji-keizers. Klik. Ik luister al lang niet meer echt, maar Feature History babbelt vrolijk door op de achtergrond.

Drie kliks blijkt niet genoeg voor het algoritme. De enige verandering: er sluipen meer gamevideo’s de pagina op. Logisch, realiseer ik me.

De game waar ik de laatste tijd zoveel aandacht voor had, gaat over Tsjechische geschiedenis. Een ander onderwerp dan? Iets waar ik nóóit uit mezelf naar zou kijken. Breien, bijvoorbeeld.

Ik kies een willekeurige video uit, het plaatje is een mozaïekje van mensen in gebreide sweaters. Meteen waan ik me in een andere wereld: een vrouw met een zachte stem pakt bollen wol op en legt gedetailleerd uit wat ze er mee gaat doen en waarom, 23 minuten lang.Het lukt me niet mijn aandacht erbij te houden, maar ik zit de video rustig uit.

Een blik op de voorpagina toont hetzelfde als de geschiedenisvideo’s: de volgende video van deze YouTuber staat bovenaan, verder blijft het algoritme hetzelde als voorheen. Ik klik op ‘breien voor beginners’. Ik klik op ‘hoe je een sweater uit elkaar moet halen’.

Ik klik op ‘vijf cruciale concepten voor color pooling’. Aan het einde van de 25 minuten durende video heb ik geen flauw idee wat color pooling is, maar ik zie twee nieuwe breivideo’s op mijn voorpagina, tussen een concertvideo van Taylor Swift en een New York Times-opinievideo in. Moedig voorwaarts! (Ik klik stiekem op een politiek nieuws-item, en geef mezelf daarna straf omdat ik vals gespeeld heb.

) Mijn algoritme gooit crochet, engels voor haken, mijn kant uit, dus ik kijk geduldig twee filmpjes over crochet. Of ik iets wil weten over de verschillende soorten pretentieuze breiers? Natuurlijk. De jongedame in de laatste video biedt vijf keer haar excuses aanvoor het feit dat ze iets gemeens gaat zeggen (je moet niet te pietje precies zijn over je wolkeuzes).

De man in de volgende video, met de titel Confessions of a fed-up knitter , biedt ook tien keer zijn excuses aan voor zijn gemene opmerkingen (hij vindt het slecht als je gekochte breipatronen deelt). Ik werp een wanhopige blik op mijn voorpagina. Ik heb tien breivideo’s gekeken, nu gaan drie van de vier video’s bovenaan over breien of crochet.

Ze verstikken een politiek verslaggever die iets over Elon Musk kwijt wil. Een scroll naar beneden toont een mix van breivideo’s en YouTubers waar ik op geabonneerd ben. Missie geslaagd, toch? Nou ja: ik ben het gat uitgeklommen, maar een nieuw gat ingevallen - een breigat.

Een week later probeer ik iets anders : ik zoek een pagina op die je willekeurige YouTube-video’s voorschotelt. Een druk op de knop kan je een gelikte muziekvideo opleveren, of een homevideo van een halve minuut over een auto. Ik krijg een bedtijdmeditatie, een man die met elastiekjes een watermeloen kapot laat knappen, een instructievideo over het vervangen van de olie in mijn auto.

Baby’s, archeologie, Apple. Maar werp ik een blik op mijn voorpagina, dan verandert er eigenlijk niets. Ik voed YouTube te veel verschillende tags, besef ik me.

Anders dan TikTok is de site niet voorbereid op ongeorganiseerd videohoppen. Dat lees ik stiekem ook af aan mijn voorpagina. Sommige YouTubers hebben uitgekiend wat de meeste kliks oplevert - daarom zie je zo vaak dezelfde content.

Je wilt een foto hebben van je gezicht, het liefst met een gekke bek, en een aansprekende titel. „Het is ECHT ZO SLECHT” voor een video over een Oscarfilm, bijvoorbeeld. Dat levert kliks en likes op.

Daardoor stuwt YouTube je naar voren in het algoritme van iedereen die video’s kijkt over een onderwerp wat er in de buurt komt, dat is het idee. Maar de hyperpopulaire video’s van YouTube-spelshowmaker Mr. Beast (371 miljoen abonnees) krijg ik bijvoorbeeld niet aangereikt, terwijl hij het algoritme zo goed zou moeten begrijpen.

De tags zijn onverbiddelijk: Mr. Beast past niet in mijn algoritme. In plaats daarvan krijg ik af en toe wel een andere algoritmefluisteraar, cabaretier Eddy Burback (2 miljoen abonnees) – die maakt diepgravende, grappige YouTube-onderzoeksessays, wat aansluit op de cultuur-essayvideos die ik wel vaker kijk.

Alleen plaatst Burback maar zelden een video. Uiteindelijk ligt het probleem bij mij. Onderzoekers die uitpluizen hoe YouTube mensen kan radicaliseren, zeggen dat een YouTube-gat altijd begint bij een eigen keuze.

Je kiest een video, je blijft kijken. Wil je er uit? Je enige toevlucht is de zoekbalk..