Hoe nieuw is de ‘vernieuwde’ Soldaat van Oranje?

Na een speelperiode van bijna anderhalf decennium vond het team achter Soldaat van Oranje het tijd om ‘zijn’ musical te vernieuwen. Sinds de première in 2010 bezochten miljoenen theatergangers de productie; in mei was de 3.500ste voorstelling.

Daarmee is het de langstlopende Nederlandse musical aller tijden, bekroond met verschillende Musical Awards, waaronder twee publieksprijzen. Kortom: Soldaat van Oranje is een zeldzame theaterhit. De musical is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van verzetsstrijder Erik Hazelhoff Roelfzema , een Leidse student die voor levensbepalende keuzes komt te staan wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt.

Waar Erik kiest voor het verzet, zijn er vrienden die zich aansluiten bij de Duitsers of zich onttrekken aan de oorlog en gewoon lekker willen doorstuderen. Het al in 1977 verfilmde verhaal krijgt in 2010 vorm in een groot decor in de TheaterHangaar bij Katwijk. Door een draaiende publiekstribune worden steeds nieuwe ruimtes onthuld, van een studentenhuis tot Duitse martelkamers, van een strand waar golven op slaan tot koninklijke vertrekken.

Het verrassingseffect van de steeds wisselende locaties is één van de krachten van de productie. Soldaat creëert een theatrale wereld om je in te verliezen. Het is bovendien niet alléén spektakel: het script van Edwin de Vries heeft diepgang en de personages zijn goed uitgewerkt.

Ze twijfelen, maken fouten, hebben berouw. Voor de muziek werden de Amerikaanse Pamela Phillips Oland en Tom Harriman aangetrokken. De tracklist bestaat uit aanstekelijke nummers met harmonieën die het kippenvel over je armen kunnen jagen.

In de loop der jaren hebben de nummers aan herkenbaarheid gewonnen en is de uitvoering uitgesprokener geworden. De tekst en muziek worden omvat door de fijne regie van Theu Boermans – een grote naam uit het toneel, als onder meer artistiek leider van het Nationale Toneel. Dat was destijds noemenswaardig, want bij de première in 2010 was er nog nauwelijks sprake van kruisbestuiving tussen het musicalgenre en het gesubsidieerde theater.

De vorige versie van Soldaat van Oranje speelde tot half juli; de vernieuwingsslag, die zo’n anderhalve maand heeft geduurd, werd groots aangekondigd, maar heel rigoureus is het niet. Wie de musical jaren geleden zag en nu opnieuw een bezoek brengt, zal het moeilijk vinden de verschillen te ontdekken. Er zijn veranderingen doorgevoerd in de dialogen, die de relaties tussen personages moeten uitdiepen en hun keuzes duidelijker moeten maken, aldus een persbericht.

Het blijkt te gaan om subtiele aanpassingen, die vooral invloed hebben op hoe sympathiek bepaalde personages overkomen. Hoofdpersoon Hazelhoff oogt minder als een superheld – al kan dit ook komen door de invulling van acteur Joep Paddenburg. Hij is nu een nukkige student, die het soms ook even niet weet.

Zijn daden lijken niet altijd voort te komen uit een drang om het goede te doen, maar ook uit een zucht naar avontuur, een ontembare rusteloosheid. De opvallendste aanpassing is de rol van Ada, gespeeld door Dorien van Gent. Zij gaat een relatie aan met een SS’er, maar wanneer de oorlog vordert en haar vriendje wreder wordt, begint ze spijt te krijgen.

Haar twijfel krijgt in het aangepaste script meer ruimte, mede door een nieuw gecomponeerd lied ‘Nooit meer terug’. Dat is een dramatisch nummer met een goede hook, waarin Ada beseft dat ze een keuze heeft gemaakt die onomkeerbaar is. Er is nog een nummer aan de musical toegevoegd.

Het lied met de werktitel ‘Een klein beetje nacht’ is intiem en wordt gezongen voordat Hazelhoff met zijn geliefde naar bed gaat. Het is een mooi nummer, maar heeft geen enorme impact op de verhaal-lijnen of perspectieven. Verder zijn de animaties in het decor flink opgefrist.

De beelden op de wanden rond de draaiende tribune ogen frisser en scherper, met een prachtige zonsondergang en indrukwekkende beelden van een brandend Rotterdam. Waar een geanimeerd bombardement op Berlijn er gedateerd uitzag in de vorige versie, is deze scène nu één van de visuele hoogtepunten. Naast de ingrepen in het script en het decor is er een nieuwe cast.

Hoofdrolspeler Paddenburg is vocaal niet de sterkste Hazelhoff. Dat merk je bijvoorbeeld bij het duet ‘Zedenpreek’, dat hij zingt met rivaal Anton (Yoran de Bont). Hun stemmen schieten ongecontroleerd langs elkaar heen, als de kogelregen die direct na het nummer volgt.

Gelukkig staat hier goede uitvoering van bijvoorbeeld ‘Als wij niets doen’ tegenover. In de cast vallen verder Diana van Die (als een ontroerende én onafhankelijke Charlotte) en Hayo de Kruif (als Paul) op. Hun vertolkingen zijn helder en vocaal maken ze indruk.

Van Die’s stem klinkt vol en kan mooi de diepte inglijden, terwijl ze ook hoge partijen met gemak haalt. Al met al maken de aanpassingen Soldaat van Oranje moderner, maar ze brengen geen wereldschokkende nieuwe perspectieven. Toch blijft deze musical een ongekend spektakel met grote artistieke kwaliteiten.

Het hoge Hollands-glorie-gehalte zal niet voor iedereen weggelegd zijn, maar wie zich eraan overgeeft, (her)beleeft een indrukwekkend theateravontuur..