Hoe lang blijven de Huilende Bruiden in Oldambt (energielabel Z) nog overeind?

Hoe lang blijven de Huilende Bruiden in Oldambt (energielabel Z) nog overeind? Ze zijn te groot en ‘niet meer van deze tijd’, de boerenpaleizen van het Oost-Groningse Oldambt. De herenboerderijen waren tijdens hun geboorte, eind negentiende eeuw, al onpraktisch. Nu zijn ze in verval.

De klei van het Oldambt is nog net zo vruchtbaar als toen, maar bovengronds is alles anders. Tegenwoordig hebben de boeren wel andere zorgen dan pracht en praal. De graankathedralen van weleer liggen wat verweesd in het lege land.



Onpraktisch, oncomfortabel. Onbetaalbaar in onderhoud. Energielabel Z.

Van buiten zien veel boerderijen er nog prachtig uit, maar in de meeste kamers gaat de kachel nooit aan. Ruim driehonderd pronkboerderijen verkeren in staat van verval. Tientallen staan er op instorten.

Huilende bruiden worden ze hier genoemd, misschien omdat ze rouwen om de vergane glorie. Tom Tieman maakte er een film over, Huilende bruiden , die te zien was op het Nederlands Filmfestival en op 18 november wordt uitgezonden op NPO2. Tieman houdt juist van verval.

“Ik had dat als klein jongetje al. In het bos tegenover ons huis stond een uitgebrand landhuis. Ik vond het weergaloos spannend om daar te spelen.

” In zo’n verlaten ruïne zie je de tand des tijds live aan het werk. “Het is alsof je de eeuwigheid in de bek kijkt.” Op een maandagochtend rijdt Tieman op de Hamdijk tussen Klein Ulsda en Bad Nieuweschans.

Hier organiseerde hij in coronajaar 2021 een theaterwandeling langs het kwijnende boerenerfgoed, beginnend in voormalig Club Chantal in Klein Ulsda. Voor de productie ervan belde hij overal aan. Hij kent alle boerderijen, alle bewoners.

Boeren, maar vaker avonturiers en paradijsvogels, overal vandaan. Hier staat een boerderij leeg, in een volgende is een hondenkennel gevestigd. Om veel percelen staan bouwhekken: werk in uitvoering, instortingsgevaar.

“De schuur gaat er altijd als eerste aan,” zegt Tieman. “Er is lekkage in het dak, de bewoners, vaak westerlingen, weten niet dat je dat meteen moet aanpakken. Een scheur wordt een gat, de houten balken gaan rotten.

” (Tekst gaat door onder afbeelding) Aan een hek verderop aan de Hamdijk hangt een omgekeerde Nederlandse vlag. Hier woont Joke Helms. Haar erf is een chaos van aardappelkistjes.

In Huilende bruiden zit Helms ’s winters met haar poezen bij de haard, terwijl de temperatuur in de boerderij tot onder de 10 graden zakt. Boelo ten Have en Annemarie Nijhoff hebben hun boerderij in Drieborg uit protest roze geverfd. De boerderij is een Rijksmonument, roze is tegen de regels.

Maar Ten Have en Nijhoff waren ten einde raad. Door bodemdaling begon de boerderij in 2012 plotseling erg te verzakken. De scheuren zijn zo groot dat je er een hand kunt insteken.

“Het waait binnen net zo hard als buiten,” zegt Ten Have. Helaas ligt de boerderij net een kilometer buiten het compensatiegebied voor mijnbouwschade. Boelo is de zesde generatie Ten Have hier, en net als zijn voorouders akkerbouwer.

Zijn betovergrootvader bouwde de boerderij in 1865. In de vier meter hoge hal staan Griekse zuilen. Maar het plafond is met palen gestut.

“Het is een heel mooi pand”, zegt Ten Have, “maar je moet reëel zijn. Voor iemand met een normaal inkomen is dit niet te handhaven. Ook zonder schade is het onderhoud een blok aan je been.

30.000 euro per jaar ben je zo kwijt.” De gemeente Oldambt heeft een plan in de steigers om samen met Oldambster projectontwikkelaars een aantal boerderijen aan te pakken.

Ze wil daarvoor een beroep doen op compensatiegeld van het Nationaal Programma Groningen. Om in aanmerking te komen, moeten boerderijeigenaren een goed idee over herbestemming hebben en in staat zijn tot ‘cofinanciering’ met eigen geld of geld uit fondsen. In de tuin achter de monumentale Mellemaheerd, terug aan de Hamdijk, is Piet Mellema bezig met stapels hout.

Mellema is 86 jaar en nog heel fit. Hij heeft vier Elfstedenkruisjes, reed als een van de weinigen de barre tocht van 1963 uit, en zit nog regelmatig 65 kilometer op de racefiets. Maar zelfs hij heeft niet het eeuwige leven.

Omdat de Mellemaheerd nog langer mee moet, schonk hij die in 2017 aan Het Groninger Landschap. De boerderij is van 1864, vertelt hij binnen, waar walnoten liggen te drogen onder het biljart. Zijn ouders kwamen hier in 1935, na hun dood was hij de boer des huizes.

Er is geen opvolging. “Je kunt het wel verkopen, maar wie moet dit opbrengen? Onder veel nieuwe eigenaren worden de boerderijen uitgeleefd en storten uiteindelijk in.” Tom Tieman houdt van het Oldambt, zegt hij in de auto.

“Die boerderijen reflecteren onszelf. We kijken naar onze eigen vergankelijkheid. Dat zie je nergens in Nederland, behalve hier.

” De documentaire ‘Huilende bruiden’ is op maandag 18 november om 23.15 uur te zien op NPO 2. Hoe de 22 miljard euro te besteden die het Rijk vrijmaakt om de ‘ereschuld’ aan het Groningense aardbevingsgebied in te lossen ? Een veelzijdige groep betrokkenen wandelde door Groningen om ideeën op te doen.

.