Hoe lang blijft Bluesky sympathiek alternatief?

Veel gebruikers van X verhuizen naar alternatief Bluesky sinds Donald Trump met steun van X-eigenaar Elon Musk tot president van de Verenigde Staten werd gekozen. Het vermoeden bestaat dat Musk zijn positie als eigenaar van een van ’s werelds grootste platformen misbruikte om de Republikeinen te steunen. Het platform ligt al langer onder vuur vanwege een grote hoeveelheid bots, oplichters, racisme en desinformatie.

Het sympathiek ogende Bluesky presenteert zich als alternatief, en belooft onder andere meer autonomie. Gebruikers hebben bijvoorbeeld meer invloed op het algoritme dat hun tijdlijn samenstelt en zij kunnen hun data beheren op eigen servers. Maar hoe lang blijft dit zo? Het feit dat socialemediaplatformen eigendom zijn van private aandeelhouders, is een groot risico.



Niet de gebruikers, maar de aandeelhouders bepalen de regels. Eigenaren zoals Musk misbruiken hun macht om bepaalde stemmen te versterken dan wel uit te sluiten. Hoewel Bluesky nu een fijn alternatief lijkt, belet niets de eigenaren om hetzelfde te doen als Musk.

Techpionier en directeur van Waag Futurelab Marleen Stikker verwoordde het onlangs duidelijk in NRC : „Ook hier bepaalt een bedrijf hoe ons digitale dorpsplein werkt. Bluesky zegt dat het decentraal wil zijn, maar zijn 21 miljoen gebruikers zitten allemaal bij één aanbieder: Bluesky zelf.” Daarmee zijn die gebruikers ook bij Bluesky overgeleverd aan de grillen van de eigenaars, concludeert Stikker.

Volgens Bluesky-ceo Jay Graber kunnen gebruikers „met hun voeten stemmen”. Anders gezegd: als het ze niet zint, kunnen ze overstappen. Het platform is tenslotte open source en persoonlijke data zijn overdraagbaar, zo vertelde zij op nieuwszender CNBC .

Maar zonder goed alternatief (betere voorwaarden, een groot netwerk met veel gebruikers) is het onaannemelijk dat individuele gebruikers vertrekken. Bovendien zal dat weinig invloed hebben op de beslissingen van het platform. Om publieke waarden te borgen, is het noodzakelijk om te kijken naar eigenaarschap en bestuur van het platform.

Socialemediagebruikers zoeken al langer manieren om de machtsbalans op digitale platformen te herstellen, bijvoorbeeld via coöperaties. In een platformcoöperatie zijn gebruikers gezamenlijk eigenaar en bestuurder. Een voorbeeld is The Drivers Cooperative in New York (sinds kort uitgebreid naar Denver).

Dit is een alternatief voor taxi-app Uber, die chauffeurs gaandeweg steeds afhankelijker maakte van het algoritme. Maar tot nu toe blijken coöperatieve platformen niet echt te kunnen concurreren met platformen die worden volgestopt met durfkapitaal. De mislukte ‘Buy Twitter’-campagne uit 2017 stemt bovendien weinig hoopvol dat gebruikers samen genoeg geld kunnen ophalen om Bluesky te kopen.

Bluesky heeft komende tijd tenslotte forse investeringen nodig om groei en professionalisering te bekostigen. Maar er zijn meer manieren om de belangen van gebruikers zwaarder mee te laten wegen in het bestuursmodel van een platform. In Nederland is bijvoorbeeld elk bedrijf met meer dan 50 werknemers verplicht een ondernemersraad aan te stellen.

Op soortgelijke manier zouden platformgebruikers een stem kunnen krijgen in het beleid van het platform. Met een gekozen raad van vertegenwoordigers kunnen Bluesky-gebruikers zeggenschap delen. Bovendien leidt meer zeggenschap ook tot meer loyaliteit van gebruikers.

Zo’n medezeggenschapsraad moet wel wettelijk geborgd worden. Kijk maar naar de tandeloze, niet-representatieve Meta Oversight Board die Facebook in de gaten zou moeten houden. Een andere manier om aandeelhouderschap en bestuur van elkaar te scheiden, is via ‘ steward ownership ’.

Het Duitse Bosch gebruikt dit model al meer dan 100 jaar en het wordt ook steeds vaker in Nederland toegepast om winstbelang en goed bestuur juridisch van elkaar te scheiden. Het maximale rendement van de aandeelhouder is vooraf bepaald en het bestuur kan zich volledig inzetten voor de belangen van het platform en haar gebruikers. Dit zou goed passen bij Bluesky.

Het platform is tenslotte opgezet als Benefit Corporation, een bedrijfsvorm voor sociale ondernemingen in de Verenigde Staten. De overgang naar steward ownership zou dus goed passen bij de sociale missie van het bedrijf. Bluesky heeft de kans om te laten zien dat digitale innovatie en publieke waarden kunnen samengaan.

Dat vereist een ander soort eigenaarschap en bestuur. Als Bluesky echt het eerlijke alternatief voor X wil worden, is er werk aan de winkel..