Hoe de grootste gifmengster aller tijden in Gorinchem terechtkwam (en daar zelfs is begraven)

SERIEMOORDENAAR Hoe de grootste gifmengster aller tijden in Gorinchem terechtkwam (en daar zelfs is begraven) Derk Radstake Vandaag, 10:15 • 5 minuten leestijd Seriemoordenaar Goeie Mie zat bijna dertig jaar vast in Gorinchem (Foto genomen in het Huis van Arrest , 1883) © Erfgoed Leiden Ze is bekend als de grootste gifmengster aller tijden en kwam zelfs in het Guinness Book of Records terecht: Goeie Mie. Deze Leidse seriemoordenaar vermoordde ruim twintig mensen en zat bijna dertig jaar lang vast in de vrouwengevangenis van Gorinchem. En tot de dag van vandaag is haar graf nog altijd in Gorinchem te vinden.

Terwijl je enorme hoofdpijn hebt, begin je te braken en krijg je last van dunne diarree. Dagenlang kun je creperen van de pijn, voordat je uiteindelijk doodgaat. Het was het lot van de slachtoffers die in de negentiende eeuw werden vergiftigd door de Leidse Goeie Mie, ofwel Maria Catharina Swanenburg (1839-1915).



Goeie Mie vergiftigde 65 mensen gedurende een periode van zes jaar. Hiervan overleden 23 slachtoffers, maar ze werd verdacht van nog meer vergiftigingen. Nadat Mie haar slachtoffers vergiftigde, bleef ze als ‘verzorger’ bij hen terwijl ze steeds zieker werden.

? Volgens schrijver en historicus Stefan Glasbergen begon Mie met de vergiftigingen voor financieel gewin. Voor haar slachtoffers sloot ze meerdere begrafenisverzekeringen af, om vervolgens dit geld te innen na hun dood. Waarom ‘Goeie’ Mie? Het leek Mie niet uit te maken wie ze voor zich had.

Naast de vele buurtgenoten die ze vermoordde, kwamen zelfs haar eigen zwager, schoonzussen, neven en nichten aan de beurt. Ondanks haar gruweldaden staat ze nog altijd als ‘Goeie’ Mie bekend. Dit is een bijnaam die nog van voor haar arrestatie en veroordeling stamt.

“Mie woonde in een arbeidersbuurt in Leiden in de negentiende eeuw. De armoede daar is echt te vergelijken met wat we nu derdewereldlanden noemen. De burenhulp was dus ook een normale zaak.

” Mie was het soort vrouw die je op je kinderen liet passen als je moest overwerken Stefan Glasbergen “Mie was het soort vrouw die je op je kinderen liet passen als je moest overwerken. Of die een wasje voor je kon doen. De naam was in eerste instantie positief bedoeld.

Later, toen al haar gruweldaden aan het licht kwamen, kreeg het een cynische betekenis.” De controle kwijt Mie ging jarenlang gecalculeerd te werk. Het was voor Mie makkelijk om haar slachtoffers te vergiftigen omdat ze vaak als hun verzorger werkte.

Als vergif gebruikte ze arsenicum. Dit werd niet ontdekt door artsen, vertelt Glasbergen, omdat de medische zorg in die tijd slecht was. Vaak kwam er geen dokter naar een zieke arbeider en werd er bij arme gezinnen ook niet gekeken naar een doodsoorzaak.

Hierdoor kon Mie heel lang onder de radar blijven. Arsenicum was in de tijd van Mie makkelijk verkrijgbaar. Het goedje was een bestandsdeel van het product ‘operment’, dat veelvuldig werd gebruikt tegen luizen en te koop was bij de drogist.

Niet alleen als bestandsdeel, maar ook illegaal onder de toonbank werd Arsenicum veel verkocht. Voor mensen is arsenicum zeer giftig en een kwart pil ervan is al genoeg om een volwassen man te doden. Mie vermengde het arsenicum met pap en koffie om het zo te geven aan de slachtoffers die ze verzorgde.

Toch leek Mie volgens Glasbergen langzaam de controle kwijt te raken. Ze vergiftigde gezinnen tegelijk en soms zelfs mensen die helemaal niet verzekerd waren. Nadat ze in korte tijd twee families aan dezelfde straat vermoordde, trok de oplettende dokter Rutgers van der Loeff aan de bel.

‘Model-gevangene’ In 1883 was het, na de aangifte van dokter Van der Loeff, over voor Mie. Ze werd gearresteerd en twee jaar later, als eerste vrouw van Nederland, veroordeeld tot levenslang. “Mie had ‘geluk’, want zo’n vijftien jaar eerder was de doodstraf afgeschaft in Nederland.

Haar rechtszaak zorgde dan ook voor veel ophef en media-aandacht. Er waren journalisten die schreven dat arbeiders in veel steden het minder goed hadden dan Mie in de gevangenis en ze vroegen zich dus hardop af of de doodstraf niet weer moest worden ingevoerd.” Het herinvoeren van de doodstraf gebeurde niet en Mie werd naar de vrouwengevangenis in Gorinchem gebracht.

Hier bleek ze een ‘model-gevangene.’ “Ze deed volgens de archieven veel werk in de gevangenis en in al haar jaren gevangenschap werd ze maar één keer bij een incident genoemd. Toen had ze iets onaardigs gezegd tegen de directrice.

Op 75-jarige leeftijd overleed ze aan ouderdom. Dat was op 11 april 1915.” Een pagina uit Leids weekblad Panorama op 19 maart 1915, gepubliceerd naar aanleiding van het overlijden van Goeie Mie.

© Erfgoed Leiden Een treurige begrafenis De begrafenis van Mie moet volgens Glasbergen geen groot spektakel zijn geweest. “Haar familie is daar niet naartoe gegaan, er waren zelfs enkele familieleden vergiftigd door Mie. Die uitvaart moet dus een treurige bedoening zijn geweest.

Volgens een onbevestigde anekdote had alleen een rechercheur uit Leiden de reis naar Gorinchem gemaakt om zeker te weten dat ze echt dood was.”? “Ze ligt nog altijd begraven op de katholieke begraafplaats in Gorinchem. Grafnummer 382.

Het is een graf waar geen steen op staat, maar alleen een klein bordje. Toch is haar graf nog niet geruimd. Dat is bijzonder, want al de graven van haar slachtoffers zijn al lang en breed geruimd.

Maar zij ligt er nog altijd, want de begraafplaats is nog niet vol.” Wereldberoemd in Leiden In Gorinchem is er niet veel bekend over Mie, maar nog geen vijftig kilometer verderop - in haar geboortestad Leiden – is ze nog altijd ‘wereldberoemd’. Bij Omroep West vertelde Glasbergen dat er in de Sleutelstad flink wordt ingespeeld op de populariteit van Goeie Mie.

Ze heeft haar eigen bonbons, gin, koffie en zelfs een escape room. “Volgens mij komt die fascinatie vooral doordat het een verhaal is dat nogal tot de verbeelding spreekt. Daar komt ook bij dat er Leidenaren zijn die op de één of andere manier iets met deze geschiedenis te maken hebben.

” “Ik heb bij het schrijven van mijn boek bijvoorbeeld mensen gesproken die een voorouder hebben gehad die slachtoffer was, afstamden van een agent die haar had gearresteerd of zelf nakomelingen van Mie waren.” Geen informatiebordje In haar laatste rustplaats Gorinchem is het een ander verhaal dan Leiden. Bij zowel de locatie van de gevangenis, die in 1977 werd gesloopt, als de begraafplaats in Gorinchem valt niets te lezen of te zien over Mie.

Ook al zou daar volgens Glasbergen genoeg reden toe zijn. “Naast dat het een sensationeel verhaal is, heeft Mie met haar gruweldaden veel teweeggebracht. Het systeem van de begrafenisverzekering is veranderd en de verkrijgbaarheid van arsenicum is gereguleerd.

” Maar voorlopig is er in Gorinchem niet veel over van Mie, behalve het kleine bordje op de katholieke begraafplaats met grafnummer 382. LEES OOK Dit 400 jaar oude standbeeld overleefde de oorlog onder de grond.