Hoe ‘City of God’ de Braziliaanse favela’s op de kaart zette – maar niet vooruit hielp

Een kleine kwarteeuw geleden joeg Cidade de Deus , beter bekend als City of God , een stroomstoot door de bioscoop. Dat het misdaaddrama dat zich afspeelde in een Braziliaanse favela vandaag een vervolg krijgt op Max, toont de blijvende impact ervan. Al is die impact niet altijd even positief.

Luiz Inácio Lula Da Silva is president en Fernando Meirelles maakt een drama over een favela in Rio De Janeiro. Dat was de situatie in Brazilië in 2002, en dat is de situatie in Brazilië in 2024. 22 jaar na het onverwachte, internationale succes van Cidade de Deus , de lowbudgetfilm die Meirelles samen met Katia Lund maakte in een favela in Rio de Janeiro, gaat op streamingplatform Max City of God: The Fight Rages On in première, een serie die terugkeert naar de favela om te kijken wat er twintig jaar later van de personages is geworden.



Om uw geheugen op te frissen: Cidade de Deus , dat werd gebaseerd op het semi-autobiografische boek van de in Cidade de Deus opgegroeide auteur Paulo Lins, speelt zich af in de gelijknamige favela, die wordt gedomineerd door bendegeweld, aangevuurd door drugdealers als Zé Pequeno (Leandro Firmino) en Sandro (Matheus Nachtergaele). Buscapé (Alexandre Rodrigues), een jonge amateurfotograaf, droomt van een leven buiten de favela, weg van het geweld – liefst in het gezelschap van Angélica (Alice Braga). “Voor de drugdealers is er geen hoop”, vatte Meirelles het destijds samen in een interview met Slant Magazine .

“Voor hen is er geen uitweg, en uiteindelijk gaan ze allemaal dood. Maar Buscapé vertegenwoordigt te hoop.” Was die hoop terecht? “In de misdaadwereld raakte de film niets”, verzuchtte Meirelles een jaar geleden in het Britse tijdschrijft Huck .

“Favela’s zien er vandaag helemaal anders uit dan wat we in de film zien, ze worden gecontroleerd door milities. Ex-politieagenten die uit het korps werden gezet begonnen de controle over de favela’s over te nemen met de belofte dat ze de drugdealers zouden verdrijven en orde zouden brengen. Maar in werkelijkheid begonnen ze mensen in de favela’s geld aan te rekenen voor veiligheid, elektriciteit en gas – ze zijn erger dan de drugdealers.

” En dat terwijl City of God , zoals de internationale titel van Cidade de Deus luidde, wel degelijk een impact had. In de bioscoop, om te beginnen: in Brazilië werden méér tickets voor City of God verkocht dan voor de tweede Star Wars -prequel, en de film bracht wereldwijd meer dan 30 miljoen dollar op, terwijl hij voor zo’n 3 miljoen dollar werd gedraaid. City of God werd ook voor vier Oscars genomineerd – “dat was ongezien voor een Braziliaanse film”, klinkt het in de documentaire City of God – 10 Years Later (2013).

Maar de invloed van City of God ging verder dan bioscooptickets en filmprijzen. Brazilië, en bij uitbreiding de hele wereld, werd geconfronteerd met het harde leven in de favela’s. “In Brazilië zag je op dat moment geen films die in favela’s werden gedraaid, er waren maar een paar voorbeelden, en de Braziliaanse samenleving wist niet wat er gebeurde met een groot deel van de bevolking.

In zekere zin onthulde de film Brazilië aan de Brazilianen.” De aanpak van Meirelles en Lund zat daar voor veel tussen. Ze gingen in een favela draaien, en castten voornamelijk non-acteurs die er waren opgegroeid, en liet hen de dialogen grotendeels improviseren.

“Met amateur-acteurs werken was prachtig. Ze brachten zo veel spontaniteit in de film. They made it look real ”, herinnerde Alice Braga, één van de weinig professionele acteurs in City of God , zich later in The Guardian .

“We namen de film op in Cidade Alta, een gelijkaardige favela, met mensen van de gemeenschap als beveiligingsagenten, omdat we onze eigen mensen niet mochten gebruiken. Ik kan me niet herinneren dat ik me ooit onveilig voelde”, aldus Braga. “Ik denk dat ze blij waren dat wij hun verhalen vertelden.

” Tegelijkertijd kreeg Meirelles’ beeldvoering en snelle montage – er doken veel vergelijkingen met Martin Scorseses Goodfellas op – de kritiek dat het geweld te glamoureus was. “De wereld zal weten dat ze de beelden van kinderen die hier in Cidade de Deus wonen, hebben uitgebuit”, hekelde MV Bill, een rapper en inwoner van de wijk, de makers. In de jaren nadien nam het ‘favelatoerisme’ toe: in 2018 waren er voor tours door de favela Rocinha alleen al zo’n 40.

000 verkochte tickets, blijkt uit cijfers van de filmblog Film School Rejects : het is de vierde meest populaire attractie in Rio de Janeiro. “De favela’s werden een hype”, vertelde acteur Leandro Firmino in City of God – 10 Years Later . Firmino, die nadien vooral werk vond op de Braziliaanse televisie, en Braga, die meespeelde in Hollywood-films als I Am Legend , zijn samen met muzikant Seu Jorge de weinige castleden die na City of God de favela’s konden ontvluchten.

Acteur Jefechander Suplino verdween, terwijl anderen, zoals Rubens Sabinho, in kleine criminaliteit verzeild geraakten. Jorge wijst daarvoor naar het gebrek aan zwarte rollen in de Braziliaanse film- en tv-industrie, maar ook de gebrekkige verloning van de acteurs zit er voor iets tussen, en het harde leven in de favela’s waarnaar ze terugkeerden na de wereldpremière in Cannes. “Geld kan een man uit de ellende halen”, aldus Jorge in 10 Years Later , “maar daarmee haal je de favela nog niet uit hem.

” Dat geldt ook voor hoofdrolspeler Alexandre Rodrigues, die een acteercarrière probeerde uit te bouwen, maar in 2018 moest bijklussen als Uber-chauffeur. Met City of God: The Fight Rages On keert hij nu terug naar Cidade de Deus – al dan niet even hoopvol als 22 jaar geleden. City of God: The Fight Rages On is v anaf 25 augustus te zien op op HBO Max.

Geselecteerd door de redactie.