Floriade kostte tien keer zo veel als begroot, Almere vraagt bestuurders waar het fout ging

Dichte mist hangt laag over het voormalige Floriadeterrein in Almere. Ym de Roos (73) loopt langs kale kavels waar twee jaar geleden nog paviljoenen stonden. Bij een verwilderd veld stopt ze.

„Hier stond de ommuurde woestijntuin van de Verenigde Arabische Emiraten”, zegt ze. „En daar was het rosarium, met geurende inheemse rozen. Mijn favoriete plek.



” De Roos leidde als vrijwilliger honderden mensen rond tijdens de Floriade, de wereldtuinbouwtentoonstelling die tussen april en oktober 2022 plaatsvond in Almere. Nog vaak komt ze terug op de Hortus, zoals het 60 hectare grote terrein nu heet. Elke maand maakt ze met een deel van de honderden vrijwilligers van toen een wandeling door het park.

„Wij, het sociale weefsel, vormen een belangrijk nalatenschap van de Floriade. Overal komen we elkaar weer tegen. Een stad kan niet zonder groepen mensen die het kabouterwerk opknappen.

” Noem je de woorden ‘Floriade’ en ‘nalatenschap’ in één zin, dan zullen veel mensen een negatieve associatie hebben. De editie van 2022 ging de geschiedenisboeken in als een debacle. In aanloop naar de Floriade moest de gemeente Almere steeds dieper uit de reserves putten om de begroting rond te krijgen.

Uiteindelijk kostte het de stad zo’n 103 miljoen euro, tien keer meer dan de begrote 10 miljoen. Ook het aantal mensen dat op de expositie afkwam viel tegen: met zo’n 680.000 bezoekers werd de beoogde 2 miljoen bezoekers bij lange na niet gehaald.

Voor de Nederlandse Tuinbouwraad gaf het de doorslag om in de toekomst geen Floriade meer te organiseren. Daarvoor waren edities in Venlo en Haarlemmermeer ook al verliesgevend geweest. Nadat de paviljoenen waren afgebouwd, bleef Almere met vragen achter.

Waarom kwamen de bezoekers niet naar Flevoland? Hoe hebben de kosten zo kunnen oplopen? En welke rol speelt de gemeente daarin? Een raadsenquête – het zwaarst mogelijke middel op het niveau van de lokale politiek om de waarheid boven tafel te krijgen – moet antwoorden zien te vinden op die vragen. Vergelijkbaar met de parlementaire enquêtes over de Groningse gaswinning of de Toeslagenaffaire verschijnen de komende drie weken betrokken wethouders, burgemeesters en andere kopstukken voor een speciaal ingestelde, vijfkoppige commissie van raadsleden om onder ede hun verhaal te doen. Maandag beginnen de zittingen met het verhoor van Annemarie Jorritsma, die tussen 2003 en 2015 burgemeester was van Almere.

Ook haar opvolger Franc Weerwind, die later minister van Rechtsbescherming werd namens D66, zal verschijnen. Hetzelfde geldt voor de verschillende wethouders die zich in aanloop naar de Floriade bezighielden met het evenement, dan wel met de gemeentefinanciën. Oud-directeuren van de Floriade, zoals Hans Bakker en Martijn Rengelink, leggen eveneens verantwoording af, ook al zijn zij hier in tegenstelling tot de burgemeesters en wethouders niet toe verplicht.

Het moet nadrukkelijk geen whodunnit worden, geen zoektocht naar een schuldige, zegt Brent Hadderingh (Forum voor Democratie). Hij is voorzitter van de commissie die de verhoren leidt. De afgelopen maanden voerde de commissie tientallen voorgesprekken om straks de juiste vragen te kunnen stellen.

„Onze opdrachten zijn lering trekken, waarheidsvinding en verantwoording richting de stad. Daar hopen we gehoor aan te kunnen geven. Het politieke oordeel is aan de raad.

” Met alle gekleurde herfstbladeren ziet de bomentuin op het Hortusterrein er half oktober sprookjesachtig uit. Gevraagd naar haar mening over de raadsenquête zegt oud-vrijwilliger De Roos het „vreselijk” te vinden dat het „alleen maar om geld gaat”. „De maatschappelijke en culturele meerwaarde, het tegengaan van eenzaamheid, de educatie van kinderen over groen: dat blijft zo onderbelicht.

” Of de extra kosten in verhouding staan tot die ‘zachte’ opbrengst, daar wil ze geen oordeel over vellen. Even verderop is een groep medewerkers van de gemeente bezig om de paden schoon te vegen. Lichtkunstfestival Alluminous, een voortvloeisel van de Floriade, staat op het punt van beginnen.

Het is pas sinds kort dat de gemeente de paden weer onderhoudt, vertelt De Roos. „De Hortus is een periode niemandsland geweest.” Na de Floriade was het de bedoeling dat een projectontwikkelaar op de kavels een woonwijk zou bouwen, met behoud van de aangelegde padenstructuur.

In 2018 hadden de gemeente en Weerwater CV, een door bouwbedrijven Amvest en Dura Vermeer opgericht vennootschap, afgesproken dat de partijen 660 huizen konden bouwen. Maar de gemeenteraad zag daar liever tot wel 1.300 woningen bovenop komen.

Volgens Weerwater kon de bouw daarvan niet uit, terwijl de gemeente het met het oog op de woningnood wilde doorzetten. Meermaals leek het geruzie uit te monden in een rechtszaak. In de tussentijd zorgden vrijwilligers van het op het terrein gelegen voedselbos Utopia ervoor dat er geen takken over de paden hingen.

„Maar zoals je bij de verwilderde locatie van het paviljoen van de Verenigde Arabische Emiraten kan zien, zijn sommige plekken helemaal niet onderhouden”, aldus De Roos. „Verbijsterend vind ik het, dat de gemeente en de ontwikkelaar dat niet wilden doen”. Uiteindelijk bereikten de gemeente en Weerwater CV dit voorjaar een akkoord.

Voor 51 miljoen euro kocht Almere de Hortus terug van de ontwikkelaar, die daarmee schadeloos werd gesteld. Het geld denkt de stad terug te kunnen verdienen met de toekomstige woningbouw. Wanneer deze begint is nog niet duidelijk, maar het doel blijft een groene wijk waarvoor de aangeplante bomen niet hoeven te sneuvelen.

„Over een paar jaar zal het er hier heel anders uitzien”, zegt De Roos. De enquêtecommissie wilde Weerwater CV ook graag horen, maar de vennootschap besloot niet op de uitnodiging in te gaan. Achter de naam van voormalig staatssecretaris van justitie Eric van der Burg (VVD) staat nog een vraagteken.

Hij was tussen 2018 en 2021 voorzitter van de raad van commissarissen van de Floriade BV en is niet verplicht om te verschijnen. De commissie heeft hem tot een week voor zijn geplande zitting op 18 november de tijd gegeven om in te gaan op het verzoek. Op de vraag of de enquêtecommissie nog andere afzeggingen heeft gehad, wil Hadderingh geen antwoord geven.

„Het kan zijn dat we daar in een later stadium meer over kunnen zeggen.” Ook buiten de politiek klonk na de Floriade de roep om verantwoording. Enkele Almeerders riepen de gemeente vorig jaar met een petitie op om een raadsenquête in te stellen, in hun ogen de enige oplossing die recht doet aan „de krater die de Floriade in de gemeentefinanciën heeft geslagen”.

Twee jaar na het evenement noemen inwoners de Floriade-klap nog steeds als oorzaak van hogere gemeentelijke belastingen en tarieven voor bijvoorbeeld parkeren. Dat beeld klopt niet, stelde wethouder Kees Ahles (Leefbaar Almere) onlangs in De Stentor . „Ja, de Floriade heeft geld gekost en ja, dat heeft pijn gedaan.

Maar dat is allemaal niet in één jaar uitgegeven. In een periode van tien jaar moest er telkens extra geld bij.” In 2021 is de laatste Floriade-tegenvaller verwerkt in de begroting, daarna zijn er geen bedragen meer bijgekomen.

„Je kan dus zeggen dat we er nu niks meer van merken.” Om de enquêtecommissie niet in de weg te zitten wil de wethouder niet meewerken aan dit artikel. De vraag blijft welke bestemming de 100 miljoen euro die nu naar de Floriade is gegaan, had kunnen krijgen.

Waren de lastenverzwaringen het afgelopen decennium minder hoog geweest? Hadden andere bezuinigingen kunnen worden voorkomen? Ahles gaf in De Stentor slechts voor een deel antwoord op die vraag: „Het geld had gebruikt kunnen worden voor andere projecten in de gemeente. De praktijk is dat we dat niet hebben gedaan. In die zin is het wel een gemis.

” In de Hortus staat ook De Roos achter de komst van de raadsenquête, zolang deze verder gaat dan de schuldvraag. „Laat iedereen zich maar uitspreken”, vindt ze. „Je kan je afvragen of de organisatie van de Floriade de juiste keuze was, maar het heeft Almere wel op de kaart gezet.

Het aantal bezoekers viel tegen, maar degenen die kwamen, vonden de kwaliteit hoog. Ze waardeerden de Floriade gemiddeld met een acht.” Woorden van gelijke strekking uitte voormalig Floriade-directeur Bakker ook al eens in NRC : het prijskaartje betekende volgens hem niet dat het evenement „minder succesvol” was.

Een in opdracht van de gemeente uitgevoerd vooronderzoek concludeerde desondanks al dat in aanloop naar het evenement niet duidelijk was wat Almere met de Floriade wilde bereiken, en dat de samenwerking met partners als de Floriade en de provincie stroef verliep. De gemeenteraad werd overladen met informatie, die „niet altijd goed te volgen” was. „Almere is een pioniersstad”, stelt De Roos bij het Flevoland-paviljoen, een van de weinige overgebleven gebouwen en nu het eindpunt van de wandeling.

„Daar gaan wel eens dingen mis. Maar als je alles van tevoren weet, dan gebeurt er nooit wat.” De enquêtecommissie presenteert begin volgend jaar haar bevindingen.

.