Facebook en TikTok laten betalen voor het doorgeven van nieuws: goed idee?

Facebook en TikTok laten betalen voor het doorgeven van nieuws: goed idee? Steeds meer mensen volgen het nieuws via sociale media. Die platforms moeten gaan betalen voor het mogen verspreiden van nieuws, vinden Canada en Australië. Maar dat is niet zonder risico’s.

Wie haalt zijn nieuws nog alleen uit kranten, van televisie of via nieuwssites? Vooral jongeren volgen nieuwsgebeurtenissen via sociale media. Wel zo gemakkelijk, tijdens het scrollen langs kattenfilmpjes en vakantiefoto’s. Deze ontwikkeling kost traditionele nieuwsmedia bezoekers op hun sites.



En daarmee advertentie-inkomsten. Terwijl zij het waren die het nieuws in eerste instantie brachten. Een groeiende groep landen wil daarom dat techbedrijven nieuwssites gaan betalen voor het mogen verspreiden van hun nieuwsberichten.

In navolging van Canada komt nu ook Australië met een nieuwe wet om dat af te dwingen. Goede journalistiek ‘versterkt en informeert’ de democratie, zei de Australische communicatie-minister donderdag, en mag dus niet ten onder gaan. Maar is een betaalverplichting wel de oplossing? Toen Canada vorig jaar de wet aankondigde, stopte Facebook simpelweg met het aanbieden van Canadees nieuws.

Alle links naar Canadese nieuwsmedia zijn nu geblokkeerd. Sindsdien dalen de omzet en bezoekcijfers van veel nieuwsorganisaties, blijkt uit onderzoek. Vooral kleinere organisaties kunnen zo in de problemen komen.

Het lukte de regering eind vorig jaar nog net om een overeenkomst te sluiten met Google. Het bedrijf gaat omgerekend jaarlijks 69 miljoen euro betalen aan Canadese nieuwsmedia. Iets meer dan de helft van wat de overheid eigenlijk in rekening dacht te kunnen brengen.

“Als platforms zoals Facebook stoppen met nieuws, levert dat meteen problemen op voor nieuwsorganisaties”, zegt Alyt Damstra, bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder dit jaar werkte zij mee aan een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, waarin duidelijk werd hoe Nederlandse media worden verdrongen door big tech. “Jongeren komen met nieuws in aanraking door sociale media.

Die gaan niet meer naar de nieuwsbron zelf”, zegt Damstra. “Als sociale platforms besluiten om je berichten niet meer te verspreiden, lever je als krant dus een belangrijk stuk zichtbaarheid en bereik in.” Goed nieuws is er overigens ook: sinds de nieuwe wet is het aandeel betalende nieuwsconsumenten in Canada gestegen van 11 naar 15 procent.

Al zal dat de dalende bezoekerscijfers voor veel nieuwssites niet helemaal goedmaken. Ondertussen heeft Meta, moederbedrijf van onder andere Facebook en Instagram, de onderhandelingen met nieuwsmedia in Australië stopgezet. Dat lijkt een voorbode op een nieuwsblokkade zoals in Canada.

Onder de bestaande regels, die minder ver gaan dan de nieuwe wet, betaalde Meta nog wel aan Australische media. Daar zei het afgelopen maart mee te gaan stoppen. Vergeet niet dat verschillende sociale media de toegang tot nieuwssites ook in de rest van de wereld beperken, zegt zelfstandig media-onderzoeker Karin Schut, die onlangs meeschreef aan een rapport van het Commissariaat voor de Media over dit onderwerp.

“Zij schroeven actief de mogelijkheden terug om links te delen van sites buiten het platform. Klik je daarop, dan verdwijn je immers van Facebook of Instagram.” Op dat laatste platform is het delen van links lastig, op TikTok in veel gevallen zelfs helemaal onmogelijk.

Het maakt het voor nieuwswebsites over de hele wereld moeilijker om aan bezoekers te komen, zegt Schut. Europa kiest tot nu toe niet voor zo’n harde aanpak als Australië of Canada. In Brussel zijn onlangs twee wetten aangenomen die macht van techbedrijven wat subtieler moet inperken.

Eén ervan, de wet digitale markten, geeft traditionele media meer onderhandelingsruimte om een vergoeding te eisen van Facebook of TikTok. Op papier werkt die wet, zegt hoogleraar Damstra, maar de platforms hebben helemaal geen belang bij zulke onderhandelingen. Die duren dus nog altijd voort.

“Het heeft vooralsnog niks opgeleverd voor de journalistiek.” De andere wet, de wet digitale diensten, geeft de Europese Commissie de macht om ontwrichtende algoritmes aan te pakken bij Facebook, X of TikTok. Dat is belangrijk om te voorkomen dat genuanceerde berichtgeving ondersneeuwt in een storm van desinformatie.

Maar hoe goed die wet werkt moet nog blijken, en zal volgens Damstra vooral afhangen van de handhaving ervan. Jongeren halen hun nieuws vooral van sociale media. Traditionele media zijn daar juist amper zichtbaar, constateert het Commissariaat voor de Media.

.